Rodzaje zachowań

Zachowanie - (czasem określane jako behawior) człowieka lub zwierzęcia - skoordynowane postępowanie w odniesieniu do określonego otoczenia w określonym (stosunkowo krótkim) czasie, na który składają się reakcje ruchowe wykonywane za pomocą mięśni szkieletowych.
Zachowanie może być reaktywne lub celowe - ukierunkowane na osiągnięcie celu (czynność):
jest rezultatem działania bodźców zewnętrznych (behawioryzm)
jest rezultatem działania popędów, zdeterminowane przez wcześniejsze doświadczenia i w dużej mierze nieświadome (psychoanaliza)
jest wynikiem potrzeby eksploracji i procesów poznawanych (psychologia poznawcza) jest rezultatem doświadczanej akceptacji (psychologia humanistyczna)
jest komunikatorem pozostającym w sprzężeniu zwrotnym, zarówno przyczyną, jak i skutkiem (psychologia systemowa)
jest usiłowaniem przystosowania się organizmu w celu przetrwania (psychologia ewulucyjna)
* zachowanie prospołeczne
* zachowanie antyspołeczne
* zachowanie organizacyjne
* zachowanie apetytywne
* zachowanie asertywne
* zachowanie impulsywne
* zachowanie ingracjacyjne
* zachowanie poznawcze
* zachowanie reakcyjne
* zachowanie kompulsywne
* zachowanie bierne
* zachowanie agresywne
* zachowanie allomimetyczne

Prospołeczne zachowanie - zachowania, które mają przynieść korzyść innej osobie lub społeczności (pomaganie, dzielenie się, ochrona). Można wskazać kilka źródeł zachowań prospołecznych: stan emocjonalny wywołany przez sytuację innej osoby (empatia); uwewnętrznienie (przyswojenie sobie) norm nakazujących działanie na rzecz innych (np. norma miłości bliźniego, norma wzajemności, norma społ. odpowiedzialności); wytworzenie więzi osobistych (przyjaźń, sympatia) oraz traktowanie innej osoby jako autonomicznej wartości; poczucie więzi z innymi ludźmi może mieć zgeneralizowany charakter, tzn. może być odczuwane wobec bardzo szerokiego kręgu osób lub wobec ludzi w ogóle. Zachowania prospołeczne zależą od wyznawanych wartości, poziomu rozwoju moralnego jednostki, jej samooceny i innych. Zaobserwowano środowiskowe i kulturowe różnice pod względem gotowości do zachowań prospołecznych, ich form i motywów.

Antyspołeczne zachowanie - (Anti-social behaviour - ASB) obejmuje różne problemy: głośnych sąsiadów, porzucone samochody, wandalizm, graffiti, śmiecenie i grupy zastraszające ludzi. Tworzy ono środowisko, gdzie zbrodnia może wpływać na życie codzienne ludzi. Są jednak sposoby rozwiązania tego problemu.

Organizacyjne zachowanie - to współczesna dyscyplina koncentrująca się na behawioralnych aspektach zarządzania.
Dziedzina zachowania organizacyjnego, czerpie z szerokiej interdyscyplinarnej podstawy – z psychologii, socjologii, antropologii, ekonomii i medycyny. Przedstawiciele tego kierunku przyjmują całościowe spojrzenie na zachowanie, odnosząc je do procesów indywidualnych, grupowych i organizacyjnych.
Ważnymi kwestiami są tu: zadowolenie z pracy, stres, motywacja, różnice indywidualne, cechy osobowości, postawy, przywództwo, dynamika grupowa, polityka organizacyjna, konflikt międzyludzki oraz struktura i schemat organizacji. Podejście to zmieniło sposób myślenia menedżerów; traktują pracowników już nie tylko jako narzędzia, ale jako cenne zasoby. Złożoność zachowania indywidualnego utrudnia jednak jego trafne przewidywanie.

Apetytywne zachowanie - (lub apetencyjne) - popędowe działanie wywołane przez bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne, nacechowane wytrwałym dążeniem do osiągnięcia celu, wchodzące w skład łańcucha działań pierwszej fazy zachowania instynktownego.
Prowadzi do znalezienia bodźca wyzwalającego, np. reakcji łowieckiej u drapieżnika czującego woń, odgłos ofiary, ucieczki myszy na widok lecącej pustułki, popisów godowych. Mają one zapewnić przetrwanie osobnika, ostrzeganie innych osobników lub też zachowanie gatunku.
Zachowanie apetytywne wyzwala najczęściej końcowe działanie spełniające, które może decydować o uratowaniu życia danego osobnika.

Asertywne zachownie - polega na uznawaniu, że jest się tak samo ważnym, jak inni, na reprezentowaniu własnych interesów z uwzględnieniem interesów drugiej osoby. Zachowanie asertywne oznacza korzystanie z osobistych praw bez naruszania praw innych.
Człowiek asertywny swobodnie ujawnia innym siebie, wyraża otwarcie swoje myśli, uczucia, pragnienia. Czyni to w sposób uczciwy, bezpośredni, śmiało, bez paraliżującego lęku, akceptuje swoje ograniczenia, niezależnie od tego, czy w danej sytuacji udało mu się odnieść sukces, czy też nie. Potrafi odpowiedzieć nie, zażądać czegoś, co mu się należy, nie lęka się nadmiernie oceny, krytyki, odrzucenia. Pozwala sobie na błędy i potknięcia, dostrzegając swoje sukcesy i mocne strony. Gdy jest w centrum zainteresowania uwagi, potrafi działać bez niszczącego lęku. Akceptuje zmiany w sobie i innych. Potrafi się porozumieć z innymi, potrafi też dochodzić swych praw i egzekwować je.

Impulsywne zachowanie - zachowanie, którego cechą jest chęć zdominowania przez pracownika stosunków władzy i to w sposób zdecydowanie aktywny. Przejawem takiego zachowania może być nieposłuszeństwo a nawet bunt. Normalna jednostka potrafi panować nad swoimi impulsami, tj. skłonnościami popychającymi do działań nie przemyślanych i niekontrolowanych przez wolę.

Ingracjacyjne zachowanie - ("wkradanie się w cudze łaski"), to technika manipulacji, działanie mające na celu zdobycie sympatii (wytworzenie pozytywnej postawy).
Istota tego zachowania sprowadza się do stworzenia pozytywnego obrazu własnej osoby u drugiego człowieka oraz zastosowania różnego typu technik mających na celu uzyskanie sympatii do siebie oraz próby wymuszenia uznania wszystkich walorów. Zaprzyjaźnienie się ma charakter czysto instrumentalny, i jednocześnie jest narzędziem uzyskania wpływu.

Poznawcze zachowanie - zachowanie motywowane ciekawością, potrzebą uzyskania informacji o świecie.
Zachowanie poznawcze, którego funkcją jest wyposażenie w wiedzę, a szczególnie myślenie poznawcze i konsultacja powinny stanowić trwały element pracy koncepcyjnej każdego menedżera.

Reakcyjne zachowanie - postawa reakcyjna; uporczywa obrona tradycyjnych działań, powierzchowne podchodzenie do problemów, eliminacja działań nowatorskich oraz poświęcanie najsłabszych jednostek w organizacji. Zachowanie to charakteryzują następujące cechy:
* kierowanie znacznej energii na działania obronne, pasywne;
* podejmowanie działań we wszystkich możliwych kierunkach i mechaniczne podchodzenie do rozwiązywania problemów bez uwzględnienia ich priorytetów;
* podejmowanie raptownych, nieprzemyślanych działań ("na kolanie");
* hamowanie wzrostu płac, a nawet ich obniżanie w celu przezwyciężenia trudności;
* nadmierna podejrzliwość i poczucie zagrożenia, blokowanie uprawnień w organizacji i utrwalanie istniejącego stanu rzeczy.

Kompulsywne zachowanie - zachowanie, które polega na staraniu się przez danego pracownika o zapewnienie sobie wszelkiej dominacji w określonym przedsiębiorstwie. Zachowaniem przeciwnym to tego zachowanie jest zachowanie impulsywne. Zachowania kompulsywne związane są z zaburzeniem nawyków i popędów (impulsów). Osoby powtarzają pewne działania (np. kolejny raz idą na zakupy i wydają wszystkie pieniądze), mimo że nie ma do tego racjonalnych przesłanek (nie potrzebują niczego nowego!). Często mają poczucie utraty kontroli nad tymi zachowaniami (obiecują sobie nic nie kupować, ale nie potrafią się powstrzymać). Długotrwałe przejawianie takich zachowań zazwyczaj szkodzi osobie dotkniętej tym problemem i jej otoczeniu. Wywołują one straty i szkody w różnych sferach życia i funkcjonowania: szkodzą relacjom z bliskimi, w pracy, pogarszają sytuację finansową, a niekiedy zagrażają życiu.

Bierne zachowanie - ludzi, którzy zachowują się w sposób bierny charakteryzuje: brak pewności siebie i niska samoocena, brak szacunku dla samego siebie, negatywne uczucia i myśli na temat własnej osoby, poczucie niższości w stosunku do innych, przekazywanie innym kontroli nad sytuacją i otoczeniem, poczucie winy, brak motywacji. Zachowania bierne cechują osoby, które często porównują się na niekorzyść z innymi. Osoby te mają tendencje do usprawiedliwiania innych, a oskarżania siebie. Ponieważ nie wierzą we własne możliwości, nie szukają nowych dróg i rozwiązań, aby nie być ukaranym. Sądzą, że inni zawsze mają rację, a sami się mylą. Ulegając innym przez dłuższy czas pragną później „wyrównać rachunki” i po prostu „wybuchają”.
Zachowania uległe stwarzają ryzyko. Uległość często prowadzi do tego, że: - tracimy poczucie własnej wartości, czujemy się skrzywdzeni, jesteśmy sfrustrowani, zachęcamy innych do dominacji, wybuchamy nagle agresywnie na skutek nagromadzenia się przykrych uczuć, nie osiągamy tego, co zamierzaliśmy, jesteśmy wykorzystywani.

Agresywne zachowanie - ludzi, którzy zachowują się w sposób agresywny charakteryzuje: brak pewności siebie i niska samoocena, brak szacunku dla innych, lekceważenie innych, poczucie wyższości, chęć kontrolowania otoczenia i sytuacji, brak zainteresowania cudzymi uczuciami i myślami, złość w stosunku do innych ludzi i skłonność do obwiniania ich, nieumiejętność słuchania pytań i zadawania ich, ignorowanie reakcji otoczenia.

Agresja (łac. aggresio – napaść) to w psychologii określenie zachowania ukierunkowanego na zewnątrz lub do wewnątrz, mającego na celu spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej.

Wyróżniana jest m.in.:

* agresja wroga – agresja, która ma na celu zranienie lub zadanie bólu.
* agresja instrumentalna – agresja służąca innemu celowi niż zranienie lub zadanie bólu, np. zastraszenie, usunięcie konkurencji itp.
* agresja prospołeczna – chroniąca interesy społeczne, obrona
* agresja indukowana – powstająca w efekcie psychomanipulacji.
* agresja odroczona
* autoagresja – agresja skierowana na własną osobę


Allomimetyczne zachowanie - zachowanie się allelomimetyczne, zachowanie się „zaraźliwe”, biol. zachowanie się podobne do naśladowczego, w wyniku którego zwierzę lub człowiek pod wpływem obserwacji innego osobnika nie wykonuje nowych (naśladowanych) ruchów, ale takie, które należą do jego repertuaru zachowań lokomotorycznych, z zespołu przeciągania się, lub zachowań popędowych; np. ryby w ławicy; u ludzi ziewanie pod wpływem obserwacji innej ziewającej osoby.


BIBLIOGRAFIA:

1.PODSTAWY SOCJOLOGII I PSYCHOLOGII
Autor: red.ANDRZEJ AUGUSTYNIAK, red.AGATA MAKSYMOWICZ
2. POPULARNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO PWN, (opr.) E.SOBOL,PWN , WARSZAWA.
3. SŁOWNIK PSYCHOLOGICZNY, (red.)W.SZEWCZUK
4. SOCJOLOGIA I PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA, JAN BORKOWSKI 2003r.
5. GOSPODARKA I SPOŁECZEŃSTWO, tłum. DOROTA LACHOWSKA, PWN, WARSZAWA 2002.