Wymień i opisz dokumenty transportowe

W prowadzeniu działalności transportowej do zarządzania, sterowania, kontrolowania i zapewnienia odpowiednich informacji, niezbędne są dokumenty przewozowe. Podstawowym podziałem tych dokumentów jest podział na dokumenty dotyczące transportu krajowego i zagranicznego.

Konosament – określa się w nim miejsce nadania przesyłki, informacje potrzebne przewoźnikowi do wykonania usługi oraz warunki umowy. Odgrywa on formę (rolę) pokwitowania za towary oddane przewoźnikowi przez załadowcę. Może także stanowić poświadczenie własności towaru. W praktyce spotykamy dwie formy konosamentu:


Konosament jest podstawowym dokumentem w transporcie morskim jest to dokument przewozowy.
Funkcje konosamentu:
· Jest potwierdzeniem przyjęcia ładunku do przewozu
· Jest papierem towarowym uprawniającym do dysponowania ładunkiem
· Stwierdza zawarcie umowy o przewóz i jej warunki
Rodzaje konosamentu:
Ze względu na rodzaj żeglugi:
Konosament liniowy wystawiany dla przewozów w warunkach zapewnianych przez żeglugi okrętowe, utrzymujące stałe połączenie w określonych relacjach. Zawierają bardzo rozbudowaną treść, gdyż armator zamieszcza (na odwrocie) szczegółowe warunki przewozu.

Konosament charterowy stosowany w żegludze trompowej (nieregularnej), wystawiane są w oparciu o oddzielną umowę o przewóz zwaną charterem. Mają stosunkowo nieskomplikowaną treść, ponieważ stosuje się do nich w całej rozciągłości warunki charteru, które dla uniknięcia nieporozumienia powinny być do takiego konosamentu dołączone.

Ze względu na sposób przyjęcia towarów do przewozu:

Konosament na towary załadowane (on board lub skipped), który jest pokwitowaniem przyjęcia towaru do przewozu na określony statek.
Konosament na towary przyjęte do załadunku (recived for shipment) stwierdzający przyjęcie towaru przez przewoźnika w celu późniejszego załadowania na statek. Uważa się, że ma być on załadowany na pierwszy odchodzący w danym kierunku statek.



Ze względu na możliwość przenoszenia tytułu własności do towaru:

Konosament imienny podaje nazwę odbiorcy – tylko on może odebrać towar w porcie przeznaczenia.
Konosament imienny – który jest instrumentem niezbywalnym. Oznacza to, iż nie można przenieść tytułu prawa własności do towarów w nim wymienionych przez indos. Nabywca i sprzedawca wyraźnie zaznaczają w umowie kiedy, w którym momencie następuje przeniesienie własności towaru. Przewoźnik musi dostarczyć powierzony mu towar osobie (firmie) wymienionej (określonej) w konosamencie jako odbiorca.
Konosament imienny podaje nazwę odbiorcy – tylko on może odebrać towar w porcie przeznaczenia.
Konosament na zlecenie – jest instrumentem zbywalnym. Stanowi on dowód posiadania tytułu własności do określonych w nim towarów, zabezpiecza załadowcę przed nieuiszczeniem zapłaty za wysłane towary przez nabywcę. Określa warunki na jakich realizowana jest usługa przewozu świadczona przez przewoźnika publicznego. Umowa transportu zawierana jest pomiędzy załadowcą a przewoźnikiem publicznym. Dotyczy usługi transportu ładunku powierzonego przez załadowcę do wymienionego w konosamencie odbiorcy.
Konosament na okaziciela przenoszony poprzez wręczenie.

Ze względu na klauzule restrykcyjne:

Czysty (clean) nie zawiera klauzul stwierdzających wadliwy stan towaru lub opakowania.

Brudny (dirty) zawiera klauzule restrykcyjne stwierdzające zły stan towaru lub opakowania.

Ze względu na organizacje przewozu:

Zwykły przewóz odbywa się jednym statkiem.
Przeładunkowy przewóz dobywa się z przeładunkiem z tym, że armator zobowiązuje się przeładować towar na swój koszt.
Bezpośredni następuje zmiana przewoźnika, także w sytuacji, gdy zmiana ta wiąże się z wykorzystaniem innej gałęzi transportu.
Inne rodzaje konosamentu:
Konosament spedytorski wydawany przez spedytora oddającego towar do przewozu ma szczególne zastosowanie przy przewozach kontenerowych, ujednoliconą formą tego dokumentu jest konosament spedytorski FIATA, dla przewozów kombinowanych.
Konosament skrócony stosowany w przypadku regularnych przewozów na określonych liniach lub przez armatorów stale współpracujących.
Konosament celny odpis konosamentu składany w urzędzie celnym dla potrzeb odprawy celnej.
Konosament opcyjny na jego podstawie odbiorca towaru ma możliwość wyboru portu wyładunku, który nie jest z góry wskazany.
Konosament zbiorowy wystawiany dla kilku przesyłek, przeznaczonych dla różnych odbiorców.
Konosament wystawiany jest w dowolnej liczbie oryginałów i dowolnej liczbie kopii (full set of BIL). Oryginały oznaczone są pieczęcią „orginal” a kopie „copy not negotiable”. Najczęściej konosament jest wystawiany w trzech oryginałach.
Do odbioru w porcie przeznaczenia wystarczy jeden egzemplarz oryginalny i w tym momencie pozostałe egzemplarze tracą moc. Zazwyczaj jednak kupujący uzależnia zapłatę za towar od przedłożenia kompletu oryginałów.
Konosamenty wystawiane są w języku angielskim, ze względu na to, że konosament jest dokumentem przenośnym i zbywalnym, umożliwia wygodne operacje w handlu zagranicznym, zwłaszcza sprawę odsprzedaży i przekazywania towaru następnym nabywcom.
W żegludze śródlądowej stosowany jest konosament żeglugi śródlądowej. Jest to dokument stwierdzający przyjęcie towaru do przewozu na wskazanych w nim warunkach.
Może być dokumentem zbywalnym jak i niezbywalnym. Wystawiany jest w jednym oryginalnym egzemplarzu i dowolnej ilości kopii.

Międzynarodowy Kolejowy List Przewozowy CIM jest dokumentem stwierdzającym zawarcie z koleją umowy o przewóz. Umowę uważa się za zawartą w chwili przyjęcia przez kolej przesyłki i umieszczenia stempla datownika stacji nadania na liście przewozowym.
CIM – Międzynarodowa Konwencja o Przewozie Towarów Kolejami.
Międzynarodowy List Przewozowy CIM stwierdza fakt zawarcia umowy o przewóz drogą kolejową. Obowiązki i prawa stron wynikają z Międzynarodowej Konwencji o Przewozie Towarów koleją.
Dokument CIM składa się z 5 egzemplarzy: oryginał przeznaczony jest dla odbiorcy przesyłki, ceduła przewozowa towarzyszy przesyłce i przeznaczona jest dla stacji przeznaczenia, poświadczenie odbioru towarzyszy przesyłce do stacji przeznaczenia i stanowi dokument rozliczeniowy miedzy zarządami kolei biorących udział w przewozie, wtórnik przeznaczony jest dla nadawcy przesyłki, poświadczenie nadania przeznaczone jest dla stacji nadania.
List CIM wystawia nadawca w języku kraju nadania z tłumaczeniem na jeden z trzech języków: włoski, francuski lub niemiecki.

Międzynarodowy Kolejowy List Przewozowy SMGS stosowany jest obecnie w komunikacji kolejowej z krajami byłego ZSRR, Mongolią i krajami socjalistycznymi Dalekiego Wschodu.
Komplet listu składa się z:
· Oryginału – dla odbiorcy przesyłki
· Ceduły – dla stacji przeznaczenia
· Grzbiet ceduły dla stacji nadania
· Wtórnik – dla nadawcy
· Dodatkowa ceduła dla celów statystycznych
List przewozowy SMGS wypełnia nadawca w języku kraju nadania oraz w niemieckim lub rosyjskim.
Kolejowe listy przewozowe są dokumentami imiennymi, niezbywalnymi i nieprzenośnymi.


Międzynarodowy Samochodowy List Przewozowy CMR stwierdza fakt zawarcia umowy o przewóz. Jest zobowiązaniem przewoźnika do dostarczenia przyjętej przesyłki wymienionemu w liście odbiorcy w określonym miejscu i czasie.
Obowiązki i uprawnienia stron regulowane są postanowieniami Konwekcji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów CMR.
List CMR składa się z 4 egzemplarzy: dla nadawcy, odbiorcy, przewoźnika i dla kontroli. Trzy pierwsze egzemplarze są oryginałami a czwarty kopia. List CMR wystawia nadawca najczęściej w języku angielskim.
Karnet TIR jest to dokument wprowadzony w myśl postanowień Konwencji Celnej TIR. Według tej konwencji odprawa celna odbywa się dwukrotnie: w kraju załadunku i w kraju przeznaczenia. Na poszczególnych granicach sprawdzane są jedynie plomby celne. Konstrukcja nadwozia musi być taka, aby umożliwiała nałożenie plomb celnych. Karnet TIR składa się z manifestu, czyli spisu towarów, i z kopii, które pozostają na poszczególnych granicach celnych.
Koordynacją przewozów w oparciu o Konwencję TIR w skali międzynarodowej zajmuje się Międzynarodowa Unia Drogowa IRU, a w kraju Krajowe Zrzeszenie Przewoźników Drogowych, są one odpowiedzialne wobec władz celnych za naruszenie przepisów celnych.

Międzynarodowy Lotniczy List Przewozowy AWB stwierdza zawarcie umowy o przewóz w transporcie lotniczym. Jest zobowiązaniem przewoźnika do dostarczenia przyjętej przesyłki wymienionemu w liście odbiorcy.
Sporządzany jest na formularzu sporządzanym przez IATA (Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Lotniczych). Składa się z 3 oryginałów i 6 kopii. Oryginały przeznaczone są dla nadawcy, przewoźnika i odbiorcy, kopie dla portów lotniczych. List ten jest wystawiany przez przewoźnika w języku angielskim.

Międzynarodowy Żeglugowy List Przewozowy lub Konosament Żeglugi Śródlądowej składa się z oryginału, wtórnika i 5 kopii. Oryginał i 2 kopie przeznaczone są dla przedsiębiorstwa żeglugowego, wtórnik dla opłacającego przewóz, po jednej kopii dla nadawcy i odbiorcy przesyłki.

Dokumenty Fiata:

FBL - umożliwia spedytorowi występowanie w roli przewoźnika morskiego w przewozach relacji port-port oraz w roli operatora multimodalnego czyli oferującego kompleksową usługę. Ponadto spedytor korzystający z FBL FIATA oferuje klientowi możliwość odbioru towaru w miejscu wyznaczonym przez klienta, poza portem załadunkowym i przemieszczeniem towaru do dowolnego miejsca przeznaczenia położonego także poza portem docelowym. A to dzięki jednemu zbywalnemu dokumentowi przewozowemu, i według jednej z góry ustalonej ceny za przewóz i określonych na odwrocie warunków.
Prócz tego FBL gwarantuje klientowi pokrycie ryzyk występujących w transporcie i przemieszczaniu towarów w wysokości i na warunkach określonych w klauzulach konosamentowych. Z FBL FIATA korzystać mogą tylko spedytorzy zrzeszeni w FIATA.


FCR - jest spedytorskim zaświadczeniem przejęcia towaru. Jest to dokument wystawiany przez spedytora, w którym to spedytor potwierdza że przejął w dokumencie określony towar, z nieodwołalnym zleceniem jego dostarczenia wymienionemu w nim odbiorcy lub postawienia go do jego dyspozycji.
Anulowanie FCR ma miejsce jedynie wtedy gdy spedytorowi zwróci się oryginał dokumentu FCR i pod warunkiem że spedytor ma możliwość anulowania towaru.
FCR jest dokumentem niezbywalnym co znaczy że prawa z niego wynikające nie mogą być przenoszone na inna osobę w drodze indosu. Korzyściami płynącymi ze stosowania FCR są m.in. fakt że umożliwia sprzedającemu zainkasowanie należności za sprzedany towar niezwłocznie po przekazaniu towaru spedytorowi i uzyskaniu FCR.
FCR stosuje się głównie gdy importer nie życzy sobie by eksporter wiedział kto jest finalnym odbiorcą towaru lub gdy przed dalszą sprzedażą zamierza dokonać jego przepakowania,


FCT - jest dokumentem zbywalnym gdyż wydanie przesyłki może nastąpić jedynie po okazaniu oryginalnego dokumentu. FCT stosuje się głównie przy obsłudze tzw. drobnicy zbiorowej, gdzie szereg drobnych przesyłek spedytor gromadzi i nadaje do przewozu za jednym listem przewozowym lub innym dokumentem transportowym.

SIC - to certyfikat załadowcy dotyczący wagi towaru w kontenerze. Stosują go załadowcy wysyłający kontenery do i z USA. A więc SIC pełni role informacyjną.

SDT - to deklaracja załadowcy dotycząca przewozu towarów niebezpiecznych, zawierająca szczegółowe informacje o niebezpiecznym towarze ( wypełnia ja załadowca). Przy przewozie takich towarów konieczna jest znajomość właściwości przewożonego towaru, jego stopnia zagrożenia, wymogów dotyczących opakowania, oznakowania, składowania oraz warunków w czasie transportu.


Waybill - List przewozowy w transporcie morskim - dokument imienny, niezbywalny.

FWB - multimodalny niezbywalny list przewozowy FIATA

FFI - zlecenie spedycyjne