Sejm walny - podstawowe informacje

Za początek ostatecznego ukształtowania się struktur Sejmu Walnego uchodzi początek panowania Jana Olbrachta (1492 r.), który chciał w oparciu o szlachtę zreformować państwo.

Sejm Walny był instytucją, która miała ułatwić proces jednolicenia i centralizacji państwa.

Składał się z trzech "stanów sejmujących":
Króla - miał on prawo zwoływać sejm, ustalał terminy, miejsce i tematykę obrad. Przewodniczył senatowi. Zwracał się do szlachty zebranej na sejmikach z tzw. legacjami, w których przedstawiał tematykę obrad.

Senatu - w skład, którego wchodzili najwyżsi dostojnicy Kościoła rzymsko-katolickiego, główni urzędnicy wojewódzcy i ziemscy, oraz urzędnicy zawiadujący kancelarią ( tzn. prowadzący politykę zewnętrzną i wewnętrzną państwa), dworem królewskim i skarbem. Byli to, więc arcybiskupi i biskupi diecezjalni, wojewodowie, kasztelanowie i tzw. ministrowie: kanclerz, podkanclerzy, marszałek wielki, marszałek nadworny oraz podskarbi. Członkowie senatu pełnili swe funkcje dożywotnio. Byli to przede wszystkim wielcy możnowładcy świeccy i duchowni, przedstawiciele najzamożniejszych rodów. Wprawdzie wśród senatorów, zwłaszcza między kasztelanami, nie brakowało również średniej szlachty, nie istniały, bowiem żadne formalne przepisy ograniczające szlachcie dostęp do senatu, niemniej dominująca rola przypadała w nim magnatom.

Izby poselskiej, która składała się z posłów, wybieranych na sejmikach przedsejmowych w województwach czy ziemiach przez ogół szlachty, w tym także przez senatorów. Po 1569r. w składzie sejmu walnego znaleźli się również posłowie Prus Królewskich oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego. Izba poselska liczyła wtedy ok. 170 posłów, gdy w senacie zasiadało 140 senatorów.

Sejmy zwoływał początkowo król w dowolnych terminach, zgodnie z potrzebą. On też ustalał cel obrad. Dopiero od 1573 r. przyjęto za zasadę zwoływanie sejmu raz na dwa lata na 6 tygodni. Po zgodnym uchwaleniu "konstytucji" (tak nazywano ówczesne ustawy) przez trzy stany: Izbę Poselską, Senat i króla stawała się ona obowiązującym prawem. Jeśli przez 6 tygodni nie uzyskano zgodności Sejm się kończył i projekt upadał.

Sejm Walny:
- uchwalał nowe prawa
- uchwalał podatki
- wydawał zgodę na pospolite ruszenie
- wytaczał główne kierunki polityki zagranicznej państwa
- nadawał prawa do nobilitacji (nadania szlachectwa)
- kontrolował finanse państwa
- przyznawał prawo łaski i amnestii