Odmienne części mowy

Odmiana rzeczowników: (deklinacja)
przez przypadki (mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz) w l. poj. i l. mn. Rzeczowniki występują w zdaniu samodzielnie lub w połączeniu z przyimkami w różnych częściach zdania (podmiotu, orzecznika, dopełnienia, przydawki, okolicznika). Podstawą odmiany rzeczowników jest ich rodzaj gramatyczny, w związku z tym wyodrębniamy następujące deklinacje: męskoosobowa, męskożywotna, męskonieżywotna, żeńska, nijaka. W obrębie każdej można wyróżnić podtypy, uzależnione od jakości wygłosu tematu (twardo- lub miękkotematowy) i znaczenia rzeczownika.

Odmiana czasowników: (koniugacja)
przez osoby, czasy, tryby, strony, liczby, także przez rodzaje; do odmiany czasowników należą formy osobowe i nieosobowe, imienne (imiesłowy przymiotnikowe czynne, bierne). Podstawą podziału czasowników są formy czasu teraźniejszego (końcówka 1. i 2. os. lp.), wydzielamy trzy koniugacje: 1. koniugacja -ę, -esz, np. pisz-ę, pisz-esz, 2. koniugacja -ę, -isz (:-ysz), np. chwal-ę, chwal-isz, licz-ę, licz-ysz, 3. koniugacja -m, -sz, np. czyta-m, czyta-sz; gra-m, gra-sz.

Odmiana przymiotników:
przez przypadki, liczby i rodzaje oraz trzy stopnie: równy, wyższy i najwyższy; formy stopniowania tworzy się za pomocą odpowiednich morfemów formotwórczych dodawanych do tematu przymiotnika w stopniu równym (np. młody, wesoły, zły), stąd stopniowanie proste lub opisowe, każde z nich ma stopień wyższy i najwyższy (biały ? bielszy ? najbielszy); w stopniowaniu opisowym tworzy się stopień wyższy przez połączenie formy stopnia równego przymiotnika z przysłówkiem bardzo lub mało w stopniu wyższym, np. bardziej rycerski, mniej odpowiedni, w stopniu najwyższym: najbardziej zrównoważony; stopniowaniu nieregularnemu ulegają cztery przymiotniki: dobry (lepszy, najlepszy), zły (gorszy, najgorszy), mały (mniejszy, najmniejszy), duży (większy, największy).

Odmiana liczebników:
liczebniki główne dwa, trzy, cztery, pięć, czterysta odmieniają się przez przypadki i rodzaje; tysiąc, milion, miliard odmieniają się przez przypadki i liczby; liczebniki porządkowe piąty, dziesiąty odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje; liczebniki zbiorowe: dwoje, czworo, sześcioro odmieniają się przez przypadki, w dłuższej, rozszerzonej formie np. w D. dwojg-a, czworg-a, sześciorg-a; liczebniki wielowyrazowe: ciągi liczebnikowe odmieniają się dwojako: wszystkie ich człony, np. Tysiąc pięciuset czterdziestu dwóch zawodników, lub tylko człony oznaczające dziesiątki i jednostki, np. Tysiąc pięćset czterdziestu dwóch zawodników; wyjątek stanowi liczebnik jeden, który się w nich nie odmienia, np. Stu dwudziestu jeden koni (drzew, pań); w ciągach oznaczających liczebniki porządkowe odmieniają się tylko człony symbolizujące dziesiątki i jednostki, pozostałe człony są nieodmienne, np. Tysiąc osiemset sześćdziesiąty trzeci rok, Tysiąc osiemset sześćdziesiątego trzeciego roku.

Odmiana zaimków osobowych:
zaimki rzeczowne ja, ty, my, wy są bezrodzajowe i nie odmieniają się przez liczby, ale tylko przez przypadki; zaimki przymiotne odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje (jaki, który, mój) oraz zaimek rzeczowny 3. os. on (ona, ono); zaimki liczebne ile, tyle odmieniają się przez przypadki i rodzaje; zaimki zwrotne siebie nie odmieniają się; zaimki pytajno - względne (kto, co), przeczące (nikt, nic), nieokreślone (ktoś, coś, ktokolwiek, cokolwiek) nie mają form liczby ani rodzaju; zaimki wskazujące (ten, tamten, ów) odmieniają się przez liczby i rodzaje wg odmiany przymiotnikowej.