Rozwój fizyczny, emocjonalny i moralny dziecka na wybranym przykładzie.

W literaturze psychologicznej można spotkać bardzo wiele różnych podziałów życia dziecka na ogólne stadia rozwojowe. „Ogólny rozwój, czy to somatyczny, czy psychiczny, mimo różnic indywidualnych przebiega u wszystkich dzieci podobnie. Pewne wiec cechy czy formy zachowania będą wspólne i charakterystyczne dla dzieci w danym okresie życia.”1
Dla dobra naszego potomka powinniśmy zrezygnować z terminu „dziecko” w znaczeniu uniwersalnym, ponieważ tak naprawdę każde z nich stanowi odrębną indywidualność, jedyną w swoim rodzaju. Wszystkie dzieci rozwijają się podobnie, jednak każde w swoim własnym tempie i na bazie indywidualnych cech ciała, temperamentu i zdolności. Istnieją trzy podstawowe powody tego, że powinniśmy zdobyć jak najwięcej wiedzy na temat etapów rozwoju dziecka:
1.Zdobycie wiedzy na temat reakcji dziecka typowych dla określonej fazy rozwoju, spowoduje to, że jego zachowanie nie będzie nas martwiło
i zaskakiwało.
2.Znajomość stadiów rozwoju sprawi, ze będziemy mogli pomóc naszemu dziecku w osiągnięciu pełni dojrzałości możliwej na każdym konkretnym etapie jego rozwoju.
3.Dzięki wiedzy o prawidłowościach rozwoju rozpoznamy niepokojące symptomy i w porę zwrócimy się z prośbą o pomoc do specjalisty.2
Ponieważ w literaturze psychologicznej można spotkać różnorodne podziały na stadia rozwojowe, w niniejszej pracy będzie obowiązywał podział stosowany przez Marię Żebrowską. Interesujący nas wiek 4 lat będzie się więc znajdowała w przedziale 3 – 7 lat, określanym jako wiek przedszkolny3.

Obiektem moich badań jest czteroletnia dziewczynka – Agnieszka. Jest to dziecko wychowujące się w rodzinie wielodzietnej (Tomek 2 lata, Hania 6 lat) i posiada obojga rodziców. Agnieszka jest dziewczynką zdrową nie posiadającą żadnej niepełnosprawności fizycznej czy też umysłowej.
Metodą badawczą jaką wybrałem do zbadania prawidłowości w rozwoju fizycznym, moralnym i emocjonalnym Agnieszki to Obserwacja Psychologiczna. Miała ona charakter ciągły gdyż była prowadzona przezemnie przez cztery dni, indywidualny gdyż cała moja uwaga poświęcona była właśnie Agnieszce, a co najważniejsze miała charakter bierny, gdyż nie uczestniczyłem oraz nie inicjowałem zabaw Agnieszki. Agnieszka nie miała świadomości iż jest obserwowana co sprawiło, że jej zachowanie było naturalne, świadomość, że jest przezemnie obserwowana mogłaby zmodyfikować jej zachowanie. Agnieszka to moja kuzynka, dzięki czemu było mi łatwiej przeniknąć do jej środowiska naturalnego i być jego neutralnym obserwatorem.
Poniżej przedstawiam pewne aspekty rozwoju, które udało mi się u Agnieszki zaobserwować. Obserwacje moje prowadziłem pod względem rozwoju fizycznego, emocjonalnego i moralnego.

Przez pojecie rozwoju fizycznego rozumie się całokształt procesów biologicznych, biochemicznych i biofizycznych w organizmie człowieka. Z procesami tymi związane są;
- wzrastanie;
- różnicowanie tkanek;
- doskonalenie funkcji;
Kształtowanie wyżej wymienionych cech uwarunkowane jest czynnikami wrodzonymi i wpływem środowiska otaczającego danego osobnika. Na tle rozwoju fizycznego człowieka kształtuje się różnie sprawność fizyczna.
Agnieszka to dziewczynka u której można już zauważyć zmiany zachodzące w jej ciele, bardzo powoli zanika już dysproporcja krótkich kończyn w stosunku do dużej głowy. Jest to dziecko bardzo ruchliwe, uwielbia skakać, biegać, wspinać się, lecz jednak najbardziej uwielbia tańczyć. Zbyt długi czas spaceru lub zabawy ruchowej powoduje u Agnieszki zmęczenie, dlatego najczęściej podczas wędrówek, rodzice zabierają dla niej wózek.
Według Marii Przetacznikowej, u dzieci w wieku 3 - 7 lat występują nadal dysproporcje w ciele dziecka (krótkie kończyny w stosunku do dużej głowy), jednak stopniowa te różnice maleją. Natomiast o dużej ruchliwości dzieci w wieku przedszkolnym pisze Aleksander Landy, Maria Kwiatowska oraz Zofia Kopińska, uważają że dzieci w tym wieku są w stale w ruchu , biegają, skaczą i tańczą. Twierdzą, że im dziecko młodsze tym szybciej się męczy. Zmęczenie czują po jednostajnej pozycji oraz monotonnym i dłużej trwającym ruchu .

Rozwój emocjonalny u dziecka w wieku przedszkolnym charakteryzuje duża dynamika. Następuje przechodzenie ze skrajności w skrajność. „Wkraczając w okres przedszkolny dzieci nie są jeszcze zdolne do opanowania swoich uczuć. Wyrażają je mimiką, gestem, ruchem, słowami impulsywnie i szczere.”4
Podczas obserwacji również Agnieszki zaobserwowałem skoki emocjonalne. Wyrażały one najczęściej ogromną radość dziewczynki, jej smutek lub złość. Bardzo szybko potrafiła przejść ze stanu złości spowodowanej np. zakazaniem jej pewnego zachowania w stan radości wywołany np. przez śmiech jej taty. Agnieszka jest osobą impulsywną, dlatego często mówi to co w danej chwili pomyśli. Często takie jej zachowanie powodowało niemałe zakłopotanie u jej rodziców, gdyż ich dziecko nie rzadko ujawniało publicznie to co powinno przemilczeć. Takie zachowanie według autorów książki „Rozwój i wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym” jest czyś naturalnym u dziecka i zgodnym z ich rozwojem.
Agnieszka bardzo lubi bawić się ze swoim rodzeństwem, a także z innymi zaprzyjaźnionymi dziećmi. Zabawy ich są różnorodne w zależności od ich pomysłów. Do ulubionych możemy zaliczyć wcielanie się w postacie bajkowa a także zabawę „w dom”, gdzie wraz z innymi dziećmi naśladuje osoby dorosłe. Obserwując dziewczynkę wcielającą się w różne role (matki, ojca lub siostry) można zauważyć podobieństwo do zachowania oraz wysławiania się przez jej rodziców.

Rozwój moralny rozumiemy jako przemiany osobowości człowieka, prowadzące do formowania się pewnego systemu wartości i odpowiadających mu reguł postępowania. W wieku przedszkolnym występuje moralność heteronomiczna, która przejawia się w dostosowaniu dziecka do określonych norm mających dla niego charakter zewnętrznej konieczności.5 Dziecko dostosowuje się do wymagań gdy stara się osiągnąć swoje osobiste cele, oraz chce uniknąć przykrych konsekwencji.
Dziewczynka ma już zinternalizowane pewne normy, według których ocenia zachowania własne i innych. Często można zauważyć jak krytykuje zachowanie swojego rodzeństwa, a także swoich rodziców, gdy ci nie przestrzegają zasad, które sami wcześniej ustalili. Agnieszka swoim zachowaniem potrafi osiągnąć zamierzony cel, ale także jej rodzice wiedzą jak z nią postąpić gdy chcą wyegzekwować pewne zachowanie. Dziewczynka zdaje sobie sprawę, z tego że niekiedy swoim zachowaniem uraziło lub zezłościło osoby jej bliskie i jest jej z tego powodu przykro. Według autorów książki „Rozwój i wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym”, zachowanie takie jest zgodne z prawidłowym rozwojem dziecka, zwłaszcza gdy ono wychowuje się w kochającej rodzinie, oraz we właściwej atmosferze wychowawczej.6
Rozwój moralny możemy podzielić na następujące etapy:


Reasumując mogę jednoznacznie stwierdzić, iż Agnieszka rozwija się w sposób prawidłowy dla swojego wieku zarówno fizycznie, jak i moralnie i emocjonalnie.



Bibliografia

1.Kwiatowska M., Landy A., Kopińska Z., Rozwój wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym, Nasza Księgarnia, Warszawa 1970, s. 204.
2.Lee C., Wzrastanie i rozwój dziecka, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997.
3. Przetacznikowi M., Wiek przedszkolny, w: M. Żebrowska (red.), Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977, s. 416 - 521.