Wpływ harcerstwa na rozwój psychofizyczny dzieci w wieku 11-12 lat

Spis treści:

Wstęp…………………………………………………………………...3
Rozdział I Wszechstronny rozwój dziecka w wieku 11-13 lat……...4
1.1Rozwój społeczny młodego człowieka……………………………4
1.2Rozwój fizyczny w wieku11-13 lat……………………………….5
Rozdział II Harcerski system wychowawczy podstawą rozwoju młodego harcerza………………………………………………………6
2.1 Funkcjonowanie elementów metody harcerskiej…………………6
2.2 Instrumenty metodyczne w drużynie……………………………..7
2.3 Drużyna jako centrum rozwoju dla młodego harcerza…………...8
Zakończenie…………………………………………………………...10
Bibliografia…………………………………………………………....11


Wstęp



Przez całe życie człowiek się rozwija, jednak najbardziej widoczne jest to od momentu narodzin do osiągnięcia dojrzałości płciowej. W tym okresu na młodego człowieka wpływa wiele czynników zewnętrznych, które kształtują jego osobowość.
Przynależność dziecka do ZHP sprawia, że również harcerstwo wpływa na wychowanie młodego człowieka.

Zgodnie ze Statutem „ZHP jest wychowawczym, patriotycznym, dobrowolnym i samorządnym stowarzyszeniem otwartym dla wszystkich bez względu na pochodzenie, rasę czy wyznanie”1. Głównym celem ZHP jest:
Stwarzanie warunków do wszechstronnego, duchowego, intelektualnego, społecznego i fizycznego rozwoju człowieka,
Nieskrępowane kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego, przy poszanowaniu jego prawa do wolności i godności, w tym wolności od wszelkich nałogów,
Upowszechnianie i umacnianie w społeczeństwie przywiązania do wartości: wolności, prawdy, sprawiedliwości, demokracji, samorządności, równouprawnienia, tolerancji i przyjaźni,
Stwarzanie warunków do nawiązywania i utrwalania silnych więzi międzyludzkich ponad podziałami rasowymi, narodowościowymi i wyznaniowymi,
Upowszechnianie wiedzy o świecie przyrody, przeciwstawianie się jego niszczeniu przez cywilizację, kształtowanie potrzeby kontaktu z nieskażoną przyrodą.2
Związek Harcerstwa Polskiego jest odpowiednią instytucja do wspomagania wychowania młodego pokolenia. Kieruje się ono metodą harcerską oraz zasadami harcerskimi, którymi są: służba, czyli czynna pozytywna postawa wobec świat i drugiego człowieka; braterstwo, czyli przyjacielska i serdeczna postawa wobec innych; praca nad sobą, czyli nieustanne kształtowanie i doskonalenie własnej osobowości.
Harcerstwo największy wpływ ma na dzieci w wieku 11-13 lat.

Rozdział 1

Wszechstronny rozwój dziecka w wieku 11-13 lat


1.1 Rozwój społeczny młodego człowieka.

W wieku szkolnym (11-13 lat) następuje intensywny rozwój intelektualny, pojawia się rozumienie przenośni, symboli. Dzieci zaczynają zapamiętywać słowa abstrakcyjne. Rozwija się w nich pamięć logiczna ( wybiórcze traktowanie materiału). Rozwija się myślenie formalne, które prowadzi do refleksyjności i krytycyzmu. Młodzi ludzie zaczynają dostrzegać sprzeczności pomiędzy teorią a praktyką zarówno życiu rodzinnym, jak i na szerszej płaszczyźnie).
Zaczynają się pojawiać pierwsze poważne zainteresowania: techniczne, muzyczne, plastyczne; mogą być one również związane z potrzebą poznawania świata i siebie. Dużą rolę tutaj odgrywają sprawności harcerskie, które pozwalają rozwijać harcerzom swoje zainteresowania.
Również w świecie wartości zachodzą duże zmiany. Zaczynają rozwijać się uczucia wyższe takie jak: patriotyzm ( uczestnictwo harcerzy w świętach narodowych, poznawanie historii), internacjonalizm. Są wrażliwi na piękno. Potrafią docenić piękno wschodu słońca i padającego deszczu. Zaczynają przyglądać się otaczającej ich przyrodzie. Chętnie wyjeżdżają na biwaki, organizowane na łonie natury.
Zaczynają się pytania na to, kim jestem? Jaki jestem? Do czego dążę?
Młodzi ludzie zaczynają porównywać się do swoich rówieśników: wygląd, zachowanie.
W wieku 11-13 lat również rozwój emocjonalny ulega zmianie. Następuje niestabilność emocjonalna, dominuje radość i poczucie humoru (dostrzeganie komizmu sytuacji). Pojawia się oscylacja między uczuciami krańcowymi np.: potrzebuje przyjaciół, a czasem od nich stroni.
W tym wieku dzieci są przesadnie pewni siebie, mają poczucie siły i mocy na zmianę ze stanami załamania, rezygnacji. Odkrywają świat wewnętrzny, pojawiają się pierwsze uczucia erotyczne ( zadurzenia, sympatie).
Pojawia się potrzeba przynależności do grupy ( paczki, organizacji), nawiązują się ścisłe kontakty z rówieśnikami. Duże znaczenie maja tutaj zastępy harcerskie, gdzie dzieci wspólnie spędzaj czas. Zastępy są nie koedukacyjne, ponieważ dochodzi do częstych konfliktów między chłopcami a dziewczętami. Dziewczyny próbują zwrócić uwagę chłopców, pomimo, że oni nie interesują się jeszcze dziewczynami.
Pojawiają się pierwsze przyjaźnie oparte na wspólnym spędzaniu czasu, zwierzeniach. Dzieci maja poczucie solidarności z grupą, klasą szkolną, zastępem.
W tym wieku następuje rozluźnienie kontaktów z rodzicami, dzieci obserwują ich krytycznym okiem. Dążenie do samodzielności rodzi konflikty. Dzieci dążą do autonomii, dotyczy to uczuć, poglądów, działań.
Rozwój społeczny można realizować w harcerstwie między innymi poprzez: budowanie braterstwa i przyjaźni, służbę innym, odpowiadanie programem działania na najważniejsze problemy wspólnoty lokalnej, społeczności międzynarodowej; kształtowanie postaw tolerancji i poszanowania odmienności; wyrabianie postawy obywatelskiej.3

1.2 Rozwój fizyczny dzieci w wieku 11-13 lat.

Rozwój fizyczny dziewcząt i chłopców w wieku 11-13 lat znacznie się od siebie różni.
Dziewczęta
W wieku ok. 12 lat następuje intensywny przyrost wagi i wysokości ciała. Pojawiają się również dysproporcje w sylwetce. Objawiają się one m.in. zbyt długimi kończynami, co odbija się niekorzystnie na ogólnej zręczności. Z tego powodu dzieci często narażone są na przezwiska „pająk”, „niedojda” itp. Drużynowi mają za zadanie starać się im zapobiegać i racjonalnie tłumaczyć przyczyny niezgrabności.
Zaczynają się pojawiać u dziewcząt drugo- i trzeciorzędne cech płciowe (rozszerzają się kości miednicowe, formują piersi, zmieniają proporcje twarzy). Wzmaga się działalność gruczołów wydzielniczych skóry.
W tym wieku dziewczęta osiągają dojrzałość płciową, której oznaką jest menstruacja.
Chłopcy
Około 12 roku życia u chłopców następuje przyrost wysokości ciała, a ok. 13 r.ż również przyrost wagi. Pojawia się zmiana barwy głosu tzw. mutacja. W tym wieku tak jak i u dziewcząt pojawiają się drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe, oraz polucje nocne.

Zarówno u chłopców jak i u dziewcząt pojawia się „skok pokwitaniowy”. Jest to okres przyspieszonego rozwoju fizycznego- rozwój kośćca, mięśni, narządów wewnętrznych, rozwój narządów rozrodczych wtórnych cech płciowych ( piersi u dziewcząt, narządy płciowe u chłopców, owłosienie łonowe i pachowe u obu płci). Ogólnie przyjmuje się, że analogiczne zmiany występują u dziewcząt około 2 lata wcześniej niż u chłopców.
Głównie w okresie skoku pokwitaniowego kształtuje się typowo kobieca i typowo męska sylwetka.
„Skok pokwitaniowy” powoduje osłabienie odporności organizmu.

Rozwój fizyczny to dbanie o zdrowie i kondycje fizyczną. Harcerze uczą się zdrowego stylu życia, nieulegania nałogom. Przezwyciężają własne słabości i lęki.
W harcerstwie dba się o rozwój fizyczny poprzez:
Dbałość o rozwój fizyczny ( organizacja gier i zawodów sportowych);
Uprawianie sportu ( gimnastyki, tańce integracyjne);
Życie obozowe
Uprawianie wędrówek i turystyki ( rajdy, biwaki, obozy wędrowne);
Poznawanie zasad zdrowego trybu życia ( zbiórki tematyczne, hepeningi);
Walka z nałogami ( przestrzeganie 10 Punktu Prawa Harcerskiego);
Popularyzowanie i przestrzeganie zasad higieny;4

Rozdział 2

Harcerski System Wychowawczy podstawą rozwoju młodego człowieka

2.1 Funkcjonowanie elementów metody harcerskiej.

Do elementów metody harcerskiej zaliczamy: Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie, System małych grup, Uczenie w działaniu oraz Stale doskonalony i pobudzający do rozwoju program.

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie
Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie to fundament pracy wychowawczej z harcerka i harcerzem, z nich wynikają cele wychowawcze.5
Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie jest pewnym ideałem, do którego będą dążyć dzieci, które mają zostać harcerzami. Jest on dla nich pewnym drogowskazem.
Drużynowy poprzez ciekawe zbiórki, ukazuje ten kodeks w sposób czytelny i oczywisty, ( np. poprzez różne gry, zabawy, krzyżówki itp.). Każde wspólne spotkanie drużyny harcerskiej jest „o prawie” i „z prawem”, ponieważ zawsze drużynowy chce wychowywać swoich harcerzy zgodnie z kanonem wartości harcerskich.
Uroczystość składania przyrzeczenia Harcerskiego jest bardzo ważnym wydarzeniem w życiu harcerza. Realizując próbę harcerza daje dowód, że rozumie i akceptuje wartości zawarte w Prawie i Przyrzeczeniu. Drużynowy dba, aby miejsce i czas tej uroczystości było niepowtarzalne. Dla harcerza powinna być to chwila magiczna, jednocząca drużynę i zapadająca w pamięć.

System małych grup
System małych grup zwany systemem zastępowych jest podstawową formą pracy harcerskiej, jedyna, która pozwala na właściwe stosowanie metody harcerskiej. Polega on na prowadzeniu pracy w małych grupach- zastępach.6
Największą zaletą systemu zastępowych jest to, że:
1.Pomaga on w indywidualnym traktowaniu każdego harcerza. Zastępowy mając 6 osób w zastępie może dostrzec potrzeby, problemy i mocne strony każdej osoby.
2.Pomaga rozwijać w harcerzach samodzielność. Tam każdy ma szansę się wykazać.
3.Ułatwia pracę drużynowemu, który może powierzyć zastępom przygotowanie części zbiórki drużyny.
Najczęściej zastępowy jest trochę starszy i bardziej doświadczony od reszty harcerzy. Powinien również posiadać zdolności przywódcze. Zastępowy jest dla harcerzy starszym bratem.

Uczenie w działaniu
W harcerstwie wychowuje się w sposób czynny, poprzez aktywne uczestnictwo. Drużynowi nie stosują wykładów tak jak nauczyciele. Starają się uczyć harcerzy poprzez zabawę.
W wieku 11-13 lat, harcerze chętnie uczestniczą w różnego rodzaju grach. Drużynowi wpływają na swoich harcerzy przez grę trwającą cały rok. Każda zbiórka jest rozgrywka, która interesuje i zachęca do pewnego wysiłku harcerzy. Drużynowy musi zadbać o to, aby zajęcia były ciekawe, wzbudzały emocje, żeby były coraz trudniejsze i żeby każdy uczestnik został nagrodzony.
Ważnym elementem w uczeniu w działaniu jest współzawodnictwo. Wzbudza ona wśród dzieci wiele pozytywnych emocji. Harcerze uczą się działania w grupie i współodpowiedzialności.

Stale doskonalony i pobudzający do rozwoju program
Program, który realizowany jest przez drużynowych, powinien być: „dostosowany do potrzeb i możliwości członków harcerskich zespołów, do czasu, miejsca, warunków działania i oczekiwań społecznych.”7
Drużynowy powinien tak działać, by zapewnić harcerzom wszechstronny rozwój- intelektualny, społeczny, emocjonalny, fizyczny i duchowy. Musi, więc tak zaplanować pracę swojej drużyny, by następował harmonijny rozwój we wszystkich kierunkach.
Drużynowy pisząc roczny plan pracy swojej drużyny, wykorzystuje różne instrumenty. Możemy do nich zaliczyć m.in. stopnie harcerskie, które umożliwiają indywidualne budowanie planu rozwoju każdego harcerza; sprawności harcerskie- pozwalają rozwinąć umiejętności harcerzy; zadania zespołowe- pomagają w kształtowaniu umiejętności zespołowej pracy.


2.2Instrumenty metodyczne w drużynie.

Instrumenty metodyczne, to propozycje sposobu pracy z harcerzami. Przez nie harcerze mogą wszechstronnie się rozwijać. Zaliczamy do nich: Próbę harcerza, stopnie harcerskie, sprawności harcerskie.
Dzieci przychodząc do drużyny harcerskiej nie wiedzą jak długo w niej zostaną. Muszą sprawdzić, czy praca w drużynie im się podoba, czy chcą być harcerzami. Ten czas nazywamy próbą harcerza.
Tylko osoby, które spełniają wymagania, których postawa jest zgodna z ideą próby, mogą zostać harcerzami i złożyć Przyrzeczenie Harcerskie.8
Przez okres próbny, dzieci maja się nauczyć podstawowych informacji o harcerstwie i o drużynie. Składają się na nie informacje o symbolice krzyża harcerskiego, lilijki, koniczynki; znajomość hymnu harcerskiego; znanie i rozumienie Prawa Harcerskiego i Przyrzeczenia. Przyszły harcerz powinien także mieć skompletowany mundur, czynnie uczestniczyć w zbiórkach drużyny i zastępu, znać obrzędowość drużyny. Okres próbny powinien trwać od 3-6 miesięcy.
Po ukończeniu Próby Harcerza kandydaci składają Przyrzeczenie Harcerskie i staja się prawdziwymi harcerzami.
Następnym ważnym instrumentem metodycznym są stopnie harcerskie.
Dzięki stopniom, drużynowy zapewnia harcerzom indywidualność ( próba na stopień to indywidualny plan rozwoju harcerza), pozytywność ( osiągnięcie każdej osoby są dostrzegane i nagradzane), pośredniość i naturalność ( harcerze rozwijają się, wykonując konkretne zadania, związane z ich codziennym życiem, robiąc to, co lubią, co jest dla nich atrakcyjne).
Harcerze w wieku 11-13 lat zdobywają dwa pierwsze stopnie harcerskie. Ochotniczka-młodzik i tropiciela - wywiadowca. Idee poszczególnych stopni określają postawę, do jakiej harcerka i harcerz powinni dążyć, zdobywając dany stopień. Postawa ta jest zawsze zgodna z Przyrzeczeniem i Prawem Harcerskim:
„Ochotniczka-młodzik
Poznaje smak harcerskiej przygody. W swoim postępowaniu kieruje się Prawem Harcerskim. Pamięta o codziennym dobrym uczynku. Chętnie zdobywa nowe wiadomości i umiejętności przydatne w zastępie, drużynie, domu i szkole. Jest zaradna /zaradny, dzielna / dzielny i pogodna/ pogodny.
Tropicielka-wywiadowca:
Przestrzega Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego w codziennym życiu. Zdobywa harcerską wiedzę i doskonali umiejętności z różnych dziedzin. Tropi sytuacje, w których może być pożyteczna/ pożyteczny. Ćwiczy swoją spostrzegawczość i sprawność. Aktywnie uczestniczy w zadaniach zastępu i drużyny.”9
Harcerze swoją próbę na stopień realizują częściowo na zbiórkach drużyny i zastępu. Drużynowy powinien tak układać plan pracy, aby harcerze mogli spełnić część swoich zadań na nich.
Sprawności harcerski „działają” w podobny sposób jak stopnie harcerskie.
Zgodnie z regulaminem zdobywania sprawności „ sprawność to zdobyta i udowodniona umiejętność harcerki i harcerza, którą potrafią się posłużyć w razie potrzeby.”10 To, że potrafi wykorzystać zdobyta umiejętność, jest ważnym czynnikiem wychowawczym. Drużynowi zaszczepiają w harcerzach przekonanie, że sprawności zdobywamy po to, by umieć coś zrobić, by móc posłużyć się pewna umiejętnością.
Sprawności ćwiczą zaradność- umiejętność radzenia sobie w różnych warunkach. Zdobywa się konkretną wiedzę i umiejętność, rozwijają się zdolności. Harcerze odkrywają nowe zainteresowania, uczą się szacunku dla ludzkiej pracy i sprawdzają swe możliwości.
Każda sprawność jest w czterech stopniach trudności. Dla harcerzy w wieku 11-13 lat przeznaczone są 1 i 2 gwiazdkowe, czyli o najmniejszym stopniu trudności. Harcerze zdobywają sprawności na miarę swoich możliwości, są dla nich wyzwaniem i musza się postarać, aby je zdobyć.


2.3Drużyna jako centrum rozwoju dla młodego harcerza.
Drużyna harcerska
Drużyna harcerska to podstawowa jednostka organizacyjna ZHP.11 To grupa dziewcząt i chłopców w wieku 11-13 lat, którzy realizują wspólny plan, stwarzając tym samym poszczególnym członkom warunki do wszechstronnego rozwoju- intelektualnego, społecznego, fizycznego, emocjonalnego i duchowego. Drużyna powinna liczyć ok. 16 osób i pracować zgodnie metodyka harcerską. Na czele drużyny stoi drużynowy i jego pomocnicy- przyboczni.
Drużyna harcerska pracuje zastępami, które regularnie spotykają się na zbiórce drużyny.
Drużyny można podzielić ze względu na płeć: męska; ze względu na środowisko działania: wiejska, miejska; ze względu na ich specjalność: turystyczne, pożarnicze.
Każda drużyna powinna mieć nazwę, numer, obrzędowość oraz dokumentację organizacyjna. Zaczyna ona swoja prace we wrześniu a kończy w sierpniu. W planie pracy drużyny oprócz harcerskiego programu wychowawczego, który stwarza możliwość stałej aktywności i sprawdzania się, zawarte są również zbiórki wynikające z przyjętych tradycji i zwyczajów drużynie. Odbywają się też zbiórki uroczyste, np. przyjęcie, do drużyny, nadanie stopnia.

Rola i przykład drużynowego
Dużą rolę w drużynie i w wychowaniu spełnia drużynowy. „Drużynowy jest
przywódca i autorytetem. Inicjuje przedsięwzięcia realizowane w drużynie. Kieruje zastępem zastępowych. Drużynowy dba o rozwój przybocznych i wychowuje następcę.” 12
Na budowę autorytetu drużynowego składa się jego postawa i to nie tylko ta na zbiórce, ale w codziennym życiu, jego wygląd, sposób zachowania, stosunek do harcerzy i do swoich przełożonych. Drużynowy musi być wzorcem osobowym dla swoich harcerzy. Osoba kierującą pracą drużyny, oraz „motorem” napędzająca działanie drużyny. Drużynowy jest również instruktorem, dbającym o rozwój drużyny, nie zapominając przy tym o swoim własnym rozwoju.
Drużynowy od samego początku swojej pracy przygotowuje następcę, umożliwiając mu zdobycie umiejętności i wiedzy potrzebnych do prowadzenia drużyny.
Charakterystyczne formy pracy
Podstawowa formą działalności drużyny harcerskiej są zbiórki. Są to spotkania, na których, następuje wychowywanie harcerek i harcerzy, czyli rozbudzanie ich wrażliwości i rozwijanie uczuć, kształtowanie siły woli, rozwijanie pogody ducha i nadziei. To na niej harcerze zdobywają nowe umiejętności i wiedzę. Nowe wiadomości, są przekazywane głównie przez zastępowych lub drużynowych w różnych formach. Stosowanie form pracy jest zależne od wieku harcerzy oraz celów i zadań, jakie drużynowy chce zrealizować.
W doborze form kieruje się takimi kryteriami jak: skuteczność, atrakcyjność, różnorodność, realność.
Do najczęściej stosowanych form pracy w drużynie harcerskiej należą: gawęda, zwyczaje i obrzędy, ognisko, kominek, piosenka, inscenizacja,, gra, konkurs, turniej, zwiad, bieg harcerski, wycieczka, biwak.13

Zakończenie

Wszystkie elementy metodyki harcerskiej odznaczają się: Pozytywnością- harcerskie wychowanie polega na budowaniu dobra, odkrywaniu swoich zalet, pozwala łatwiej akceptować siebie samego i innych; indywidualnością- tutaj wychowanie skierowane jest na jednostkę, na jej osobisty rozwój; wzajemnością oddziaływań-, czyli partnerstwo członków ruchu, gdzie wszyscy są zarówno wychowawcami, jak i wychowankami; dobrowolnością i świadomością celów- każdy członek Związku samodzielnie wyraża chęć kierowania się w życiu harcerskimi zasadami i przynależności do tej organizacji; pośredniością- wszystkie działania służą realizacji celów wychowawczych, atrakcyjne, społecznie pożyteczne zadania realizowane w harcerstwie prowadza do rozwoju człowieka; naturalnością- praca drużyny dostosowana jest do potrzeb i możliwości harcerzy, oraz do różnorodnych warunków działania.14
Związek Harcerstwa Polskiego jest organizacja, która wspomaga rodzinę i szkołę w wychowywaniu młodego człowieka. Harcerski system wychowawczy daje harcerzowi możliwość wszechstronnego rozwoju.
Dla wielu ludzi, harcerstwo przez długie lata było drugim domem. To właśnie ono ukształtowało ich charakter. Osoby te odznaczają się odwagą, samodzielnością, kreatywnością, oraz wieloma innymi pozytywnymi cechami, które pomagają im w życiu codziennym. Do tego właśnie dąży ZHP.


Bibliografia


1.Grafowska Lucyna, Karnia Aleksandra, Prędka Ewa [i.in], Harcerki i harcerze- zarys metodyki, 2003r, b.m.w.
2.Grodecka Ewa, O metodzie i jej stosowaniu, Warszawa 1997,
3.Statut ZHP, Warszawa 2002,
4.Uchwała Rady Naczelnej ZHP nr 27, w: Stopnie i sprawności harcerskie, Warszawa 1993
5.Uchwała Rady Naczelnej ZHP nr 33 z 22 lutego 1997r, w: Harcerskie Ideały, Warszawa1997,
6.Uchwała Rady Naczelnej ZHP nr 40/XXXII z dnia 15 czerwca 2003, Stopnie harcerskie.