Socjologia I rok u Sitka na UW

LISTA ZAGADNIEŃ DO EGZAMINU ZE WSTĘPU DO SOCJOLOGII
(ROK AKADEMICKI 2004/2005)

1. Wewnętrzne warunki uprawiania socjologii.
2. Zewnętrzne warunki uprawiania socjologii.
3. Wymiary uspołecznienia homo sapiens.
4. Potoczne koncepcje struktury społecznej.
5. Profesjonalne koncepcje struktury społecznej.
6. Trzy relacje konstruujące strukturę społeczną w ujęciu marksowskim.
7. Koncepcja klasy społecznej i struktury klasowej w ujęciu Marksa.
8.Marksowska koncepcja świadomości społecznej i nadbudowy. Koncepcja świadomości fałszywej.
9.Podstruktury w koncepcji struktury społecznej Maxa Webera.
10. Relacje pomiędzy podstrukturami w koncepcja Webera a relacje pomiędzy różnymi poziomami formacji społeczno-ekonomicznej w ujęciu Marksa.
11. Weberowska koncepcja panowania prawomocnego i nieprawomocnego.
12. Etyka protestancka a rozwój kapitalizmu.
13. Podobieństwa i różnice pomiędzy koncepcją Marksa i Webera.
14. Imperatywy (niezbędniki) funkcjonalne w koncepcji Parsonsa.
15. Cztery podsystemy systemu społecznego w koncepcji Parsonsa.
16. Struktury społeczne w małych grupach.
17. Cechy i aspekty kodów komunikacyjnych.
18. Rodzaje (typy) języków naturalnych.
19. Sposoby przenoszenia kodu stratyfikacyjno-sytuacyjnego przez język naturalny.
20. Rodzaje religii i kryterium klasyfikacji.
21. Magia, sekta, religia - podobieństwa i różnice w socjologicznej perspektywie.
22. Migracje i problemy etniczno-narodowe.
23. Przemiany modelu rodziny.
24. Mniejszości religijne we współczesnej Polsce.


W czasie egzaminu student powinien również wykazać się znajomością problemów omawianych na ćwiczeniach wykorzystując tę znajomość do rozwinięcia i pogłębienia odpowiedzi na w/w zagadnienia.


3 RELACJE KONSTRUUJĄCE STRUKTURĘ SPOŁECZNĄ W UJĘCIU MARKSISTOWSKIM :
1.uspołęcznienie przedmiotów ludzkich z przyrodą. Budowane sa one za pośrednictwem stale rozwijających się narzędzi, poziom ich rozwoju oraz typ i charakter niezbędenj do ich używania wiedzy kreują system realizacji międzyludzkich, co stanowi niezbędny organizacyjnie sposób uspołęcznienia , odpowiadający poziomowi rozwoju siły wytwórczej. Narzędzia i posługiwanie się nimi są to siły wytwórcze. Ludzie produkujac wchodza w specjalne stosunki z produkcją związane.
2.Układ ludzie -ludzie. Ten układ realizacji tworzą wielkie grupy ludzi, których tożsamość wyznaczona jest identycznym usytuowaniem w procesie produkcji. Wskaźnikiem tej tożsamości jest własność środków produkcji.=własność środków produkcji(możliwość posiadania i dysponowania.-klasa panująca dyktuje warunki klasie uciskanej)
3.Wyróżnił w specjalny sposób sferę produkcji i związane z tą sferą stosunki międzyludzkie. Po to żęby stosunki produkcji mogły funkcjonować musi być nadbudowa(cały system np. Prawo, religia, sztuka)to jest po to żeby zabezpieczyć stosunki produkcji.


CECHY I ASPEKTY KODÓW KOMUNIKACYJNYCH
*leksyka dwuelementowa-tylko z takiej mozemy stworzyć kod komunikacyjny,tak/nie
*kategoria-obszar w ktorym ten kod sie odbywa,np.ruch głowy
*zasada syntaktyczna-mówi w jaki sposób można używać leksyki żeby budować komunikaty; słowa muszą być uporządkowane aby utworzyć z nich sensowne zdanie-synteksa; odpowiednikiem zasad syntaktycznych jest w j.naturalnym gramatyka
*istnieje przynajmniej 1 nadawca i 1 odbiorca,który zna semantyke tego języka.

IMPERATYWY FUNKCJONALNE W KONCEPCJI PARSONSA
1.AGIL : A- adaptacja
G – osiąganie celów
I – integracja
L- kultywowanie wzorów


KONCEPCJA KLASY
to co działo się między ludzmi i opanowaną przez nich przyrodą przybierało zawsze postać pewnej struktury społecznej w której występowali:
1.klasa panująca – uprzywilejowanie
2.klasa uciskana – upośledzeni
KLASA STRUKTURY SPOŁ. -stanowi system nałożony na sposób produkcji. Ludzie działając budują między sobą relacje wyznaczone stopniem kontroli nad procesem produkcji. Wskaźnikiem tego stopnia kontoli jest własność (bądz jej brak) środków używanych w produkcji. Cała praktyczna działalnosć ludzka nosi nazwe -klasowej struktury społecznej.
LUB


Teoria klas społecznych – społeczeństwo dzieli się na klasy. Kryterium ich wyodrębnienia są stosunki powstające w procesie produkcji dóbr materialnych. Położenie klasowe wyznacza posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji. Każda formacja (z wyjątkiem pierwszej i ostatniej) posiadała wzór struktury klasowej. Klasy porządkują społeczeństwo. Są tworzone przez bazę (ekonomia), stąd nadbudowa jest podyktowana przez określony układ klasowy. Położenie klasowe wyznacza ramy funkcjonowania jednostek i grup. Klasy w stosunku do siebie są antagonistyczne – konkurują o środki produkcji. Ta ich walka stanowi podstawowy element dynamiki społecznej. Marks opisywał społeczeństwo głównie pod kątem walki klas.


PODSTRUKTURY W KONCEPCJI STRUKTURY SPOŁECZNEJ WEBERA
struktura klasowo-ekonomiczna – Weber wprowadził pojęcie klasy, struktura charakteryzuje się jednakowym położeniem klasowym, jednakowy stan posiadania, jednakowe szanse rynkowego wykorzystania dóbr i świadczeń (klasy posiadania i klasy zarobkowe),
klasy posiadania są uprzywilejowane pozytywnie lub negatywnie:
klasy zarobkowe -pozytywne: przedsiębiorcy, lekarze, adwokaci, artyści, wykwalifikowani robotnicy, negatywnie – niewykwalifikowani robotnicy, pomiędzy tymi klasami rzemieślnicy, chłopi.
Największy wpływ na tą strukture ma rynek. Położenie klasy to w ostateczności położenie rynkowe. Jeżeli wspólnota, tożsamość ludzi prawnych nie jest wyznaczona rynkowo, to nie mamy do czynienia ze wspólnota klasową.
Struktura statusowo-prestiżowa grupy które te struktury tworza Weber nazywa STANAMI nie sa one wyznaczone rynkowo. Struktura ta opiera się na szacunku i prestiżu. Styl życia , prestiż wyznacza stan a nie rynek. Można być członkiem kilku klas ale należeć do jednego stanu. . Podłożem wyodrębnienia struktury sa potrzeby. Rynek dokonuje destrukcji struktury prestiżowej.
Struktura partyjno – polityczna tworzapartie- pojęcia partii Weber używał do wszystkich rodzajów organizacji, które dążyły do uzyskania władzy politycznej. Weber poszedł w kierunku sposobu osiągania włądzy i panowania. Weber określił władze i panowanie. Władza oznacza szanse przeprowadzenia swej woli, panowanie-przesunięcie badań w stronę charakterystyki tych którzy mają ?? realizować wolę utrzymującego władze, z analizy panowania dowiadujemy się w jaki sposób ludzie hierarhicznie organizują swoje uspołecznieni w wymiarze władzy. Organizuje je na 2 sposoby :
panowanie prawomocne i panowanie nieprawomocne


MIGRACJE.HISTORYCZNY KONTEKST UKSZTAŁTOWANIA SIĘSRODOWISKA
Migracją nazywamy przemieszczenie się dużych grup ludzkich w przestrzeni geograficznej. Odróżniamy procesy imigracji emigracji. Mamy migracje stałe, okresowe, ekonomiczne, polityczne i wojenne.


Sposoby przenoszenia kodów:
-gramatyka-plec uczestnik akomunikacji, info.o plci
-nagromadzenie zwiazków leksykalno-gramatycznych, ktore tworza gwary, slownictwo zawodowe,slang(uzywanie socjolektur)
-uzywanie frazemów (sposob, zwroty za pomocą których wyraża się emocje)
-etykieta językowa (Pan/Pani/Państwo)
-zwiazany z rozróżnieniem potoczności od oficjalności


KONCEPCJA STRUKTURY SPOŁECZNEJ :
koncepcja Marksa
koncepcja Webera
koncepcja Funkcjonalna


USPOŁECZNIENIE
jest ewolucyjnie wykształconym sposobem przystosowania niektórych gatunków do warunków środowiska. Zapewnia im przewagę reprodukcyjną i przewagę w zdobywaniu pożywienia. Spełnić musi:
DWA TYPY POTRZEB SYSTEMU SPOŁECZNEGO:
1.potrzeby organizacyjne(wymagają realnego zróżnicowania ludzi spełniających różne zadania w społecznym podziale pracy)

2.komunikacyjne(wymagają akceptacji przez wyodrębnione społeczności takich kodów symbolicznych(form kultury symbolicznej)które zapewniają skuteczną komunikację. Ludzie racjonalizują potrzeby organizacyjne w postaci konccepcji struktury społecznej, które tłumaczą istniejące realne uprzywilejowania i upośledzenia. Potrzeby komunikacyjne realizowane są przez kody komunikacyjne.


4 PODSYSTEMY W KONCEPCJI PARSONSA:
1.podsystem ekonomiczny9produkcja dobra i usługi łączy się z adaptacją)
2.podsystem polityczny (który produkuje władze która posiada zdolność do mobilizacji zasobów i osiągania celów
3.podsystem integracyjny (zapewnia wypracowywanie wspólnych systemów wartości, systemów kontroli, kreuje solidarnosć, zapewnia integracje)
4.podsystem kulturowy (kultura kultywuje wzory, usuwa napięcia, kształtuje motywacje podmiotów życia społecznego, mobilizuje poparcie dla innych systemów(tak jak u Marksa wiąże sie z nadbudową)


ETYKA PROTESTANCKA A ROZWÓJ KAPITALIZMU
upowszechnił PROTESTANTYZM ponieważ powstał kapitalizm, jak powstały kapitalistyczne warunki produkcji to wymusiły przemianę w stronę protestantyzmu, który lepiej przystaje do kapitalistycznych stosunków,
wykształcił etykę pracy,
Weber twierdził że nie byłoby kapitalizmu, gdyby nie wykształciła się etyka protestancka.
Jaka jest rola protestantyzmu ale kapitalizmu? Wg Webera: FUNDAMENTALNA
dla fendalistów – grzechem było opuszczenie mszy w niedziele
dla kapitalistów – nie pracownie , najważniejszą cech kapitalizmu wprowadzić księgowość firmy


Głowne róznice między magią a religią polega na róznym stosunku do świata magia zakłada
skutecznośc praktyczną natomiast religia w swej doktrynalnej istocie dopuszcza ale nie jest to
kryterium praktyczne np jeśli deszcz nie spadnie to nie wygania sie pastora pastor jeszcze głośi
kazanie które mówi że to jest wina człwoeka za jego grzechy, w magii natomiast czarownik zostałby
natychamist wypędzony Cechą religi jest wytwórczośc obrzędów obrzędy w magii są wtedy gdy coś
sie stanie np gdy dziecko zachoruje matka idzie do czarownika


Struktury społeczne w małych grupach- str władzy- która oznacza system relacji umożliwiającej wpływanie przez osobę A na osobę B i wspiera się ona na nagrodach karach kompetencji charyzmie, str socjom. Jest to struktura lubienia lub nie lubienia Status wyboru- charakteryzuje miejsce konkretnego podmiotu w takiej strukturze i oblicza go dzieląc liczbe wyborów podmiotu przez liczbę możliwych wyborów mniej 1. Wskaźnik Spoistości- oblicza się dzieląc liczbę wzajemnych wyborów występujących w grupie przez liczbe wszystkich możliwych wzajemnych wyborów Str Komunikacyjna Dla każdej pozycji w grupie możemy policzyć wskaźnik centralności który uzyskujemy dzieląc sumę odległości wszystkich pozycji w strukturze przez odległośći komunikacyjne między daną pozycją a pozycjami pozostałymi. Kultura- System Wartości norm, pozagenetyczny przekaz informacji upowszechnianych w procesach socjalizacyjnych. Wartości to cele działań ludzkich traktowane przez grupę jako własne. Grupa Społeczna to trzy osoby akceptujące ten sam system wartości i norm oraz tworzące system relacji Normy- takie sposoby realizacji wartości które SA uznawane przez grupe za własne. Rola Społeczna to zespól zachowań których grupa oczekuje od jednostki zajmującej określoną pozycje w grupie


WARUNKI WEWNĘTRZNA
chodzi o metodologiczno-logiczne warunki, któe spełniać muszą twierdzenia proponowane na twierdzenia socjologiczne. Podstawowym warunkiem jest warunek intersubiektywnej sprawdzalności tych twierdzeń. Twierdzenia muszą być sprawdzalne.
Warunki żeby twierdzenie socjologiczne było intersubiektywnie sprawdzalne? Muszą być intersubiektywnie komunikowalne(uczestnicy procedury sprawdzającej musza je rozumieć w ten sam sposób), musza mieć moc predyktywną(wszystkei predykaty teoretyczne występujące w twierdzeniach socjologicznych musza być powiązane z predykatami obserwacyjnymi)
WARUNKI ZEWNĘTRZNE
to taka rzeczywistość społeczna która umożliwia praktyczną realizację warunków wewnętrznych. Rzeczywistość która umożliwia realne sprawdzanie twierdzeń proponowanych na twierdzenia socjologiczne. To co jest sprawdzalne musi być sprawdzone.
Sprawdzanie twierdzseń socjologicznych jest możliwe w społeczeństwie którego członkowie nie boją sie publicznie ujawniać swoich poglądów i opinii.

Socjologia pojawia się razem z wykształceniem współczesnego społeczeństwa demokratyczno-rynkowego.socjologia w takim społeczeństwie jest niezbędna -rynek wymaga rozeznania.
KLASY FIKACJA:
1.WARUNKI POLITYCZNE (istnienie niezależnych, konkurencyjnych ze sobą podmiotów politycznych. Muszą oni mieć interes w zdobywaniu obiektywnej wiedzy o społęczeństwie i środki finansowe które mogą na badanie przeznaczyc.
2.WARUNKI EKONOMICZNE (istnienie niezależnych, konkurujących ze sobą podmiotów gospodarczych, które mają interes w zdobywaniu obiektywnej wiedzy o rynku i dysponują środkami finansowymi na badania. Specjalnym rodzajem są media które konkurują miedzy soba.
3.WARUNKI KOMPETECYJNE(istnienie grup badawczych posiadających umiejętności niezbędne do prawidłowego prowadzenia badań socjologicznych. Wymaga istnienia systemu kształcenia badaczy.


RELIGIE :
socjolog nie wypowiada się na temat prawdziwości czy fałszywości wierzeń religijnych=traktuje jako zjawisko społęczne
odróżnia :
co święte -sacrum=wierzenia i obrzędy-rodzaje wierzeń wyznaczają obszary sacrum
co świeckie-profanum
RELIGIA KRYTERIUM KLASYFIKACJI :
1.TEISTYCZNA:
-monoteizm (judaizm, chrześcijaństwo, islam)
-politeistyczne (shintoizm, częściowo hiduizm)
2.MORALISTYCZNO-ETYCZNE(buddyzm, konfucjanizm)
3.ANIMISTYCZNE (otoczone kultem drzewo, kamień , gatunek zwierząt)

POLSKA-MONOKULTURAOWA, większość należy do kościoła Rzymsko-katolickeigo -90%
najliczniejsza mniejszość religijna -wyznanie prawosławne -550 tyś
koścół Grekokatolicki – 100tyś
zwiazki wyznania świadków jehowych-125 tyś


FUNKCJONOWANIE RODZINY kształtuje sie :
MODEL TRADYCYJNY (dominacja roli męża i ojca=>interakcie o charakterze autorytarnym)
MODEL PARTNERSKI (interakcje pomiedzy małżonkami , a rodzice- dzieci=>pozbawione autorytaryzmu)
nieskie wykształcenie +niski dochód=duza liczba dzieci=inter.autorytarne
wysokie wyksz. I dochód=inter. partnerskie

KSZTAŁT PL RODZINY JEST WYNIKIEM 2 ZJAWISK (równoczesnie występujacych)
1.familiocentryzm polskiego społeczeństwa
2.praca zawodowa kobiet i związane z nią procesy upodmiotowienia kobiet

RODZINA :
FUNKCJE :
1.ekonomiczna i emocjonalna
2.socjalizacyjna i wychowawcza
3.prokreacyjna i seksualna


RELACJE MIEDZY PODSTRUKTURAMI W KONCEPCJI WEBERA A RELACJE MMIEDZY RÓŻNYMI POZIOMAMI FORMACJI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ W UJECIU MARKSA

Marks wyróżnił następujące formacje społeczno – ekonomiczne:
1.Wspólnota pierwotna
2.Formacja antyczna
3.Formacja azjatycka
4.Formacja feudalna
5.Formacja burżuazyjna (kapitalistyczna)
6.Państwo komunistyczne (pozbawione klas)


RODZAJE (TYPY) JĘZYKÓW NATURALNYCH:
*j.fleksyjny (wyraz sklada się z leksykalnego tematu i dodanej do niego koncowki wyrażającej różne kategorie gramatyczne i stosunki składniowe jakie wyraża; koncówka przenosi rozne info.gramatyczne)
*j.pozycyjne (znaczenie wyrazu wynika z pozycji w zdaniu=podmiot, orzecznik)
*j.alternacyjny (elementami znaczącymi są spółgłoski i samogłoski; wymiana samogłoski tworzy komunikat gramatyczny, np.jezyk arabski)
*j.aglutynacyjne (wyraz zawiera jakis rdzeń; jest prefiks który jest przed tym rdzeniem, infiks w środku, sufiks na końcu, np.j.turecki)


POTOCZNE KONCEPCJE STRUKTURY SPOŁĘCZNEJ :
Wg. Ossowskiego :
1.koncepcja dychotomiczna (podział na dwie grupy np. Bogaci i biedni)
2.funkcjonalna (dzieli społeczeństwo ze względu na grupy i relacje pomiedzy grupami, jakie one pełnią w społęczeństiw)
3.gradacyjne (jakaś zmienna, cehca pozwala na zbudowanie bardziej rozbudowaną strukturę społęczną np. Wykształcenie, dzieli ludzi ze wzgledu na nasilenie tej zmiennej.


WEBEROWSKA KONCEPCJA PANOWANIA PRAWOMOCNEGO I NIEPRAWOMOCNEGO
Weber poszedł w kierunku sposobu osiągania włądzy i panowania. Weber określił władze i panowanie. Władza oznacza szanse przeprowadzenia swej woli, panowanie-przesunięcie badań w stronę charakterystyki tych którzy mają ?? realizować wolę utrzymującego władze, z analizy panowania dowiadujemy się w jaki sposób ludzie hierarhicznie organizują swoje uspołecznieni w wymiarze władzy. Organizuje je na 2 sposoby :
panowanie prawomocne i panowanie nieprawomocne
prawomocne – w sposób ogólnie akceptowany
nieprawomocny – w sposób ogóknie nieaceptowalny
Panowanie prawomocne wystepuje w 3 postaciach :
legalne (opiera się na wierze w legalność ustanowionych porządków. Posłuszeństwo okazywanej jest czemuś np. Prezydentowi)
tradycyjne (opiera się na powszechnej wierze w świętość powszechnie obowiązującej tradycji. Zasada tradycji która wyznacza włądze.
Haryzmatyczne opiera się na oddaniu się osobie która uznawana jest za świtą albo za bohatera


MARKSOWSKA KONCEPCJA ŚWIADOMOŚCI SPOŁĘCZNEJ I NADBUDOWY , KONCEPCJA ŚWIADOMOŚCI FAŁSZYWEJ
Świadomość społeczna należy do nadbudowy. Nadbudowa jest konsekwencją bazy, ale posiada swoje indywidualne cechy, jako sfera życia społecznego. Świadomość jest określona przede wszystkim przez stosunki produkcji w społeczeństwie, ale nie zmienia się tak szybko jak one. Świadomość przejawia się w kulturze, sztuce, religii, które nie zmieniają się zbyt szybko. W świadomości odbijają się również warunki historyczne.Świadomość jest wyrazem określonego momentu. Świadomość jest też uwarunkowana klasowo. Świadomość całego społeczeństwa jest odbiciem stosunków klasowych w społeczeństwie. Klasa panująca posiada stosunki produkcji i potrafi do pewnego stopnia panować nad świadomością innych klas, częściowo narzucając swoją.
Świadomość fałszywa (2 ujęcia):
*Taka, która nie właściwie rozpoznaje miejsce określonej grupy w procesie historycznym (ideologie czyli niewłaściwe przekonania na temat rzeczywistości).Każda klasa posiada swoją ideologię. Klasy tworzą uzasadnienia swoich interesów daleko wybiegające poza sferę ekonomiczną
*Nieumiejętność rozpoznania swojego w strukturze klasowej społeczeństwa (klasa w sobie czyli obiektywna – obserwowalna z zewnątrz i klasa dla siebie czyli obiektywna i subiektywna – obserwowalna z zewnątrz, a jej członkowie mają świadomość przynależności do niej)