Jakie czynniki mają istotne znaczenie w diagnozie uwarunkowań życia i rozwoju współczesnego człowieka oraz w jakim zakresie ,,odpowiedzią’’ na te uwarunkowania jest ,,teoria wychowania w dialogu’’ w ujęciu J. Tarnowskiego?

Ksiądz prof. Janusz Tarnowski to znakomity polski pedagog. Jest przedstawicielem pedagogiki personalno-egzystencjalnej w Polsce. W swojej długoletniej pracy wypracował własną pedagogię, gdzie wyraźnie wskazuje na personalizm chrześcijański. Persona to osoba czyli wskazuje na zainteresowanie człowiekiem jako osobą która ma swoje potrzeby i pragnienia. A jednocześnie poruszając się w dzisiejszej rzeczywistości narażony jest na szereg niebezpieczeństw. Współczesna egzystencja człowieka jest zagrożona, a szczególnie nasza młodzież i dzieci.
Ks. Tarnowski pisze o dominujących wartościach dla pedagogiki personalistyczno chrześcijańskiej. Zafascynowany miłością Janusza Korczaka do dzieci mówi:,, Jeżeli dorośli nic nie potrafią uczynić dla dziecka to nie jesteśmy nic warci??. Wg Ks. Tarnowskiego wychowanie ma być całokształtem sposobów i procesów pomagających osobie ludzkiej rozwijać własne człowieczeństwo. Tymczasem współczesne wychowanie młodego pokolenia pozostawia wiele do życzenia. Brakuje dialogu, który by połączył ludzi. Aby przedstawić swoje refleksje nad wychowaniem dzieci Tarnowski ukazuje najpierw kategorie pseudowychowania, do których zalicza: Tresurę, czyli nakłanianie osób pod groźbą kary lub obietnicy do pożądanych sposobów zachowania się. Administrowanie to łagodząca forma tresury odwołująca się do kontroli. Trening to stałe ćwiczenie o wzrastającej maksymalnej sprawności w wymiarze technicznym obejmującym określoną sferę człowieka a nie osobowości.
Moralizowanie zaś nie jest zwykłym pouczaniem. Chociaż Janusz Tarnowski nie wyróżnia kary cielesnej to jednak zwraca na nią uwagę bo jest stosowana przez wielu rodziców. Wychowanie w dialogu jest elementem procesu wychowawczego w stosunku człowieka do człowieka. Janusz Tarnowski uważa, że współczesne wychowanie w dużej mierze dotyka głębi osoby dziecka i młodego człowieka. Brakuje jednego elementu, który dokonałby wewnętrznej przemiany człowieka. Jako spotkanie ma dwa wymiary:
-wertykalny odnoszący się do Boga Chrystusa
-horyzontalny obejmujący kontakty międzyludzkie
W każdej ludzkiej istocie tkwi dobro, piękno, sacrum, Bóg. Tu nie można pomijać sfery religijności człowieka, która jest jego naturalną dyspozycją.
Celem każdego wychowania jest rozbudzenie w dziecku duchowości przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy. Istotne znaczenie w diagnozie uwarunkowań życia i rozwoju współczesnego człowieka mają następujące czynniki. Człowieczeństwo takie wychowanie powinno pomóc odnaleźć własne ,,ja??. Permanencja polega na tym, że wychowanie nie ogranicza się do określonej fazy życia człowieka, ale trwa przez całe życie. W wychowaniu niezbędne jest oddziaływanie na siebie wychowawcy na wychowanka, czy wychowanka na wychowawcę zachodzi wzajemna interakcyjność.
W wychowaniu trzeba stawiać sobie cel, zaspokajanie codziennych potrzeb jest ważne, ale liczą się wartości ponadczasowe i tego ma uczyć wychowawca podopiecznego. Żyjemy w XXI wieku dziś potrzebne jest również otwieranie się na nowości, mądrze dobierane przez osoby kierujące procesem wychowawczym. A niekiedy potrzebna jest stała zdolność przekraczania siebie i przezwyciężania paradoksu miedzy ,,ja?? powierzchownym a ,,ja?? głębokim. Zdaniem Janusza Tarnowskiego mamy dziś do czynienia nie tylko z kryzysem wychowania ile z upadkiem autorytetu instytucji edukacyjnych i wychowujących. Być ojcem, czy matką nie może ograniczać się do automatycznego wykonywania tych funkcji, ale trzeba nimi być w pełnym tego słowa znaczeniu. Wychowanie musi opierać się na autorytecie wychowawcy. A cały proces wychowania musi zacząć od siebie, by sam najpierw pobudził własne wnętrze. Dopiero będzie mógł pomóc wychowankowi. W kontakcie z młodzieżą nie można lekceważyć ich codziennych problemów. Mamy wejść w świat młodzieży, poznać ich pragnienia, uczucia. Nie przekreślać ich upodobań do muzyki. Młodzieżowa muzyka, grupy, przyjaźnie, miłości młodzieżowe mają być pomostem do Boga. Wymaga to otwarcia się na wychowanka, wsłuchania się w niego. I tu pojawia się pierwsza kategoria pedagogiki personalno- egzystencjalnej- dialog. Tarnowski wprowadza 3 podstawowe warunki zaistnienia dialogu:
1.Zakłada obustronną autentyczność, bycie szczerym, wiernym samemu sobie. Autentyczność w sensie egzystencjalnym warunkuje głębia wewnętrzna jednostki, intensywny trening duchowy.
2.Spotkanie w sensie personalnym, człowiek spotyka się z jakąś rzeczywistością, z konkretną osobą. Bóg jako rdzeń egzystencji powoduje gruntowną przemianę wewnętrzną.
Do najwyższego stanu poznania dochodzi dzięki dwóm czynnikom łasce Bożej i przyzwoleniu wolnej woli ludzkiej.
3.Zaangażowanie rozumiane jako oddanie się pewnej sprawie lub osobie. Człowiek zaangażowany nie zatraca siebie dla innych, nie przestaje być sobą a wzbogaca jedynie swoją osobowość.
Pedagogika przyszłości to pedagogika bycia w pobliżu osoby. Zdaniem Tarnowskiego nie ma takiej książki, która zagwarantowałaby wychowawcy zadowalający i gwarantujący poczucie pewności zbiór porad jak wychowywać.
W pedagogice credo ks. Prof. Janusza Tarnowskiego sprowadza się do 5 zasad:
1.Punkt wyjścia w pierwszym zetknięciu się z wychowankiem jest wejście w jego świat z pełnym nie udawanym lecz autentycznym zainteresowaniem i życzliwością.
2.Wychowanek nie jest kimś gorszym od wychowawcy ale można nad nim pod wieloma względami górować.
3.Relacja wychowawca-wychowanek zmierza wytrwale do przyjaźni nie oczekując wdzięczności ani przywiązania. Dąć wychowankowi odczuć miłość ale bez zasłaniania tego, który kocha bardziej Chrystusa. Łącznikiem spajającym jest modlitwa.
4.Sam proces wychowania to wsłuchiwanie się w wychowanie. Uczenie się i wychowywanie wzajemne. Nie narzucanie własnej woli, ale pomoc do budzenia zainteresowania wartościami i poszukiwanie ich aż do spotkania z Bogiem. Stała cierpliwość i atmosfera radości w oczekiwaniu na wyniki rezultatu.
5.Pomóc wychowankowi odnaleźć jego miejsce w życiu. Proces wychowania ma prowadzić do samowychowania siebie.
Podsumowując wychowując wg ks. Prof. Janusza Tarnowskiego przez dialog to wychowywać w miłości i do miłości. Każdy wychowawca musi szukać własnej drogi, codziennie zadawać pytanie. Jak wychowywać młodego człowieka? I tu na tych wyboistych drogach pojawia się Jezus.