Scharakteryzuj udział Rzeczypospolitej w wielkich konfliktach zbrojnych XVII – wiecznej Europy

Rzeczpospolita wchodziła w wiek XVII jako kraj umocniony, o ustabilizowanej sytuacji wewnętrznej (głównie dzięki polityce Stefana Batorego) oraz o niebywałej tolerancji religijnej (Akt konfederacji warszawskiej z 1573 r.). Jednak w wyniku kolejnej elekcji, w 1587 r. tron polski objął Zygmunt III Waza (Szwed, potomek Jagiellonów), od jego panowania można mówić o zaangażowaniu Rzeczypospolitej w wielkie konflikty XVII – wiecznej Europy.
Pierwszym konfliktem, w który popadła RP była wojna ze Szwecją. Zygmunt III, po śmierci swojego ojca, objął tron szwedzki łącząc tym samym Polskę i Szwecję unią personalną. Nowy król był katolikiem, nie zdobył poparcia w luterańskiej Szwecji. Jego decyzje szybko wywołały bunt, doprowadzając do detronizacji Zygmunta III. Władzę w Szwecji przejął Karol IX. W 1600 r., zgadnie z obietnicą zawartą w pacta conventa, Zygmunt III inkorporował Estonię (należącą do Szwecji) do RP, dając tym samym pretekst Szwecji do rozpoczęcia wojny. Do ważniejszych bitew tego okresu należy zaliczyć bitwę pod Kircholmem w 1605 r. (wojskami pol. dowodził hetman wielki koronny, Jan Karol Chodkiewicz) oraz bitwę morską pod Oliwą w 1627 r. W międzyczasie zmarł Karol IX, a jego następcą został Gustaw II Adolf, który zawarł z RP pokój w Altmarku (1630 r.). Na jego mocy wszystkie porty inflanckie (oprócz Pucka, Gdańska i Królewca) oraz pruskie trafiły w ręce szwedzkie. W 1632 r. zmarł Zygmunt III Waza, elekcję wygrał jego syn, Władysław IV, który doprowadził do przedłużenia rozejmu (1635 r. – Sztumska Wieś). Szwecja była zaangażowana w wojnę trzydziestoletnią, więc zgodziła się wycofać z miast pruskich oraz z ceł nakładanych na Gdańsk.
Kolejnym konfliktem była wojna z Rosją, toczona w latach 1609 – 1634. Zygmunt III postanowił wykorzystać napiętą sytuację w Rosji, spowodowaną ,,dymitriadami” i najechał kraj. Po bitwie pod Kłuszynem (1610 r.) wojska polskie pod dowództwem Stanisława Żółkiewskiego zdobyły Moskwę. Jednak wybuch powstania w 1612 r. zmusił Polaków do wycofania się, przekreślając tym samym plany trwałego opanowania ziem rosyjskich. Ostatecznie konflikt został zakończony podpisaniem pokoju w Polanowie (1634 r.), w wyniku którego RP uzyskała Smoleńsk.
W 1620 r. wybuchła wojna z Turcją. Główną przyczyną były ingerencje polskich magnatów w wewnętrzne sprawy Mołdawii i Wołoszczyzny, które były lennami tureckimi. Ponadto Tatarzy (podlegli Turcji) najeżdżali na ziemie polskie, natomiast Kozacy (podlegli RP) – na ziemie tureckie. W bitwie pod Cecorą zginął Stanisław Żółkiewski, jego miejsce zajął Jan Karol Chodkiewicz, który po zwycięstwie pod Chocimiem, doprowadził do zawarcia pokoju (1621 r.). RP zrezygnowała z wpływów naddunajskich, oba państwa zobowiązały się do załatwienia kwestii kozackiej i tatarskiej.
W II poł. XVII w. odnowił się konflikt z Rosją. W 1654 r. Rosja zawarła ugodę w Perejasławiu z Bohdanem Chmielnickim, co stało się główną przyczyną wybuchu wojny. Przywódca powstania kozackiego w RP w 1648 r. dążył do zjednoczenia Ukrainy z państwem rosyjskim, na co nie zgadzała się Polska, uważając te ziemie za swoje własne. Po stronie RP opowiedzieli się Tatarzy (wcześniej walczyli po stronie Chmielnickiego), którzy obawiali się wzmocnienia Rosji. Konflikt zakończył się w 1667 r., kiedy podpisano pokój w Andruszowie. Nastąpił podział Ukrainy. Rosja otrzymała lewobrzeżną Ukrainę z Kijowem, odzyskała również ziemię smoleńską.
Ważnym wydarzeniem był również tzw. ,,potop szwedzki”. W 1655 r., wykorzystując zaangażowanie Polski w wojny z Kozakami i Rosją, Szwedzi najechali na nasz kraj. Początkowo wojska polskie kapitulowały w obliczu przeważającej siły wroga. Ponadto król Szwecji, Karol X Gustaw mógł liczyć na poparcie polskiej szlachty, na jaw wyszła również zdrada Radziwiłłów. Jednak z czasem szlachta zmieniła swoją orientację i poparła ówczesnego króla RP, Jana Kazimierza. W 1658 r. działania zbrojne przeniosły się na teren Danii, która była sojusznikiem Polski w tej wojnie. W 1660 r. zawarto pokój w Oliwie, w wyniku którego Jan Kazimierz zrzekł się pretensji do tronu szwedzkiego, Szwecja zatrzymała większość Inflant, a RP zachowała tylko ich południowo – wschodnią część (tzw. Inflanty Polskie).
Pod koniec XVII w. odnowiła się wojna z Turcją, która prowadziła bardzo agresywna politykę ekspansyjną. W 1672 r. Turcja najechała ziemie polskie, zajmując Kamieniec Podolski. Król RP, Michał Korybut Wiśniowiecki, okazał się zbyt słaby, aby przeciwstawić się agresorowi. Po jego śmierci, w 1673 r. szlachta wybrała na nowego władcę hetmana Jana III Sobieskiego, który zawarł układ sojuszniczy z Habsburgami o wzajemnej pomocy w razie ataku tureckiego. Ostatecznie to właśnie Polacy udzielili pomocy Austrii, kiedy w 1683 r. doszło do oblężenia Wiednia przez wojska Kary Mustafy (tzw. odsiecz wiedeńska). Rozejm z Turcją został podpisany już po śmierci Jana III Sobieskiego w 1699 r. (Karłowice) – RP uzyskała Podole.
Wiek XVII był burzliwym okresem w dziejach Rzeczypospolitej. Liczne wojny osłabiły i wyniszczyły kraj, ludność doświadczała głodu i klęsk nieurodzaju. Polska utraciła wiele ziem, m.in. Inflanty na rzecz Szwecji czy lewobrzeżną Ukrainę na rzecz Rosji. Władcy polscy musieli również pogodzić się z utratą tronu szwedzkiego. Negatywnym skutkiem wojen XVII w. było również usamodzielnienie się Prus Książęcych. W 1618 r., po śmierci Albrechta Hohenzollerna, Zygmunt III Waza zgodził się na przejęcie tronu pruskiego przez książąt – elektorów brandenburskich. Powstało państwo, które w przyszłości poważnie zagrozi Rzeczypospolitej. Wojny przyniosły także korzyści Rosji, gdzie rozpoczął się proces stabilizacji zapoczątkowany przez nową dynastię Romanowów. Austria, dzięki pomocy Rzeczypospolitej w walce z Turkami, mogła stopniowo odbudowywać swoją dawną potęgę. Podsumowując, konflikty zbrojne w XVII w. doprowadziły do umocnienia takich państw jak Prusy, Rosja, Austria (kosztem Rzeczypospolitej), które 100 lat później wezmą udział w rozbiorach Rzeczypospolitej.