Porównanie układu wydalniczego bezkręgowców i kręgowców.
UKŁAD WYDALNICZY BEZKRĘGOWCÓW
*pierwotniaki- produkty przemiany materii:białek i kwasów nukleinowych wydala na zewnątrz błona komórkowa i wodniczki tętniące.Wodniczki usuwają ponadto z organizmu nadmiar wody.Ich rozmieszczenie jest różne u różnych gatunków a liczba-dla gatunku stała i charakterystyczn.Mogą też mieć system dodatkowych kanałów lub małych wodniczek dodatkowych,doprowadzających wodę i wydaliny do wodniczki tętniącej.Po całkowitym napełnieniu wodniczka kurczy się i wystrzykuje swoją zawartość na zewnątrz.Pasożyty lub gatunki morskie mogą nie mieć wodniczek tętniących.Wydalanie przejmuje całkowicie błona komórkowa.
*jamochłony- wydalanie produktów ubocznych przemiany materii odbywa się przez powierzchnię ciała,tak zewnętrzną,jak i wewnętrzną.
*płazińce- ukł.wydal. pełni w organizmie funkcje osmoregulacyjne i usuwa gromadzące się w parenchymie produkty przemiany materii.Zbudowany jest z otwierających się na zewnątrz ciała przewodów wydalniczych.Każdy z głównych przewodów rozgałęzia się w parenchymie na coraz drobniejsze kanaliki zakończone komórką płomykową-protonefrydium. Protonefrydium tworzy wklęsła komórka terminalna częściowo wpuszczona do tulejkowatej komórki kanalika ,połączona z nią zachodzącymi na siebie wypustkami obu komórek.Komórki płomykowe wchłaniają z parenchymy roztwór metabolitów i za pomocą skierowanych w głąb kanalików falujących pęczków rzęsek nadaje mu ruch w kierunku otworków wydalniczych.Cechą tego typu układu zwanego protonefrydialnym jest zamknięcie przewodów wydalniczych komórkami od strony wnętrza ciała.
*obleńce- ukł.wydal. tworzą ciągnące się w bocznych zgrubieniach nabłonka kanały podłużne,łączące się ze sobą w przedniej części ciała i uchodzące na zewnątrz w pobliżu otworu gębowego.Komórki wydalnicze nie mają rzęsek ani wici.
*pierścienice- ukł.wydal.większości pierścienic są metanefrydia- parzyste elementy powtarzające się w każdym segmencie.Każde metanefrydium zbudowane jest ze zwiniętego,pokrytego od wewnątrz rzęskami kanalika,otwartego lejkowatym rozszerzeniem do jamy ciała i zakończonego otworkiem wydalniczym w powłokach ciała następnego segmentu.Ruch rzęsek lejka i wewnętrznych ścianek kanalika usuwa z organizmu płynne produkty przemiany materii.Niektóre pierścienice mają protonefrydia.
*stawonogi- ukł.wydal. stawonogów stanowią u różnych gromad cewki Malpighiego lub specjalne gruczoły.Cewki Malpighiego są ślepymi rurkowatymi uwypukleniami jelita tylnego.Zbierają one z organizmu zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii które wydalane są następnie do jelita a stamtąd usuwane przez odbyt wraz z nie strawionymi resztkami pokarmu.Tego typu ukł.wydal. występuje u stawonogów wyżej uorganizowanych.U form niższych rolę narządów wydalania pełnią gruczoły będące zmodyfikowanymi metanefrydiami.
*mięczaki- Tworzy go nieparzysta nerka z odchodzącym od niej moczowodem zakończonym odbytem. Usuwa ona zbędne produkty przemiany materii w postaci kryształów kwasu moczowego lub w przypadku form wodnych w postaci amoniaku i mocznika. Nerka utrzymuje właściwe ciśnienie osmotyczne w całym ciele.
UKŁAD WYDALNICZY KRĘGOWCÓW
*ryby- ukł.wydal. stanowią dwie pranerki.Zebrane przez nie produkty przemiany materii w postaci moczu spływają moczowodami do pęcherza moczowego ,pełniącego rolę zbiornika.Po napełnieniu się pęcherza mocz wydalany jest na zewnątrz.Odrębny otwór wydalniczy leży w pobliżu odbytu. Głównym
produktem białkowej przemiany materii u ryby jest amoniak.
*płazy- narządami wydalniczymi są parzyste pranerki.Przewodami moczowymi mocz doprowadzany jest do pęcherza moczowego otwierającego się w końcowej części przeodu pokarmowego,tuż przed odbytem(w steku). Płazy jako produkt przemian azotowych wydalają mocznik.
*gady- ukł.wydal.tworzy para nerek ostatecznych tzw właściwych.Cechuje je brak lejków otwierających się do jamy ciała.Zbędne produkty przemiany materii przekazywane są z krwi do nerek wyłącznie osmotycznie za pośrednictwem splotów naczyń włosowatych w kłębuszkach.Z nerek mocz spływa moczowodami do pęcherza moczowego a stamtąd do kloaki. Głównym produktem wydalanym z organizmu jest kwas moczowy i mocznik.
*ptaki- ukl.wydal. tworzy para nerek ostatecznych i odchodzących od nich moczowodów.Mocz kierowany jest wprost do kloaki (pęcherz moczowy nie występuje).Mocz ptaków wydalany jest w postaci kryształków kwasu moczowego-woda resorbowana jest w kloace.Dzięki takiemu systemowi odzyskiwania wody zapotrzebowanie na nią jest u ptaków znikome-niktóre ptaki w ogóle nie piją wody.
*ssaki- ukł.wydal.ma postać pary nerek ostatecznych połączonych moczowodami i pęcherzem moczowym.Zbierający się w pęcherzu mocz wydalany jest okresowo przez cewkę moczową zakończoną otworem wydalniczym.Nerki mają postać zwartych ciał fasolowatego kształtu.Składają się z warstwy korowej i rdzeniowej.W warstwie korowej występują liczne kłębuszki naczyń włosowatych.