Hydrosfera i Biosfera

I. Hydrosfera – jest wodną powłoką ziemi.

II. Hipotezy istnienia wody na Ziemi:
1. Solarna – obecność wody za aktywnością słoneczną.
2. Geochemiczna - opiera się na fakcie obecności wody w magmie.

III. Obieg wody:
Siłami inicjacyjne i podtrzymujące obieg wody na Ziemi to energia cieplna oraz grawitacja.

- Para wodna w atmosferze znajduje się w ciągłym ruchu. Kiedy powietrze osiąga wilgotność względną 100%, zostaje przekroczony punkt rosy i dochodzi do kondensacji wody (skroplenia). Jeśli dochodzi do tego przy (–) temperaturze to para wodna przechodzi w postać śniegu lub lodu i mówimy wtedy o resublimacji.

- Para wodna kondensując na powierzchni ziemi tworzy opady. Parowaniem nazywamy zmianę stanu skupienia wody w postać gazową. Parowanie powierzchni lody czy śniegu nazywamy sublimacją. Parowanie z powierzchni roślin nosi nazwę transpiracji. Zatrzymanie wsiąkającej wody w ziemię tworzące np. mokradła nazywamy retencją. Ilość wody w obiegu przedstawia się za pomocą bilansu wodnego.

IV. Wody podziemne to wody znajdujące się w przestrzeniach skalnych poniżej powierzchni ziemi. Ich ilość zależy od infiltracji i porowatości skał. Porowatość określa się % udziałem wolnych przestrzeni w stosunku do całkowitej objętości skały. Wody podziemne znajdują się w warstwach wodonośnych.

Wody podziemne najczęściej dzielimy na:
a) wody zaskórne – występują bardzo płytko, podlegają dobowym zmianom temperatury, silnie zanieczyszczone
b) wody gruntowe – zasilane z powierzchni ziemi przez inflirtację, mniej zanieczyszczone, wykazują roczne zmiany temperatury
c) wody głębinowe – głęboko pod ziemią, odizolowane od powierzchni warstwą nieprzepuszczalnych skał, mają stałą temperaturę. Mogą mieć temp. wyższą od śr. r. tem. Powietrza wtedy nazywamy je cieplicami lub termami. Jeżeli ich temperatura przekracza 36,6C nazywamy je wodami gorącymi.

Często wody głębinowe zawierają minerały wtedy dzielimy je na:
a) szczawy
b) solanki
c) siarczanowe
d) inne

V. Wszechoceanem nazywa się zwarty obszar wód na powierzchni Ziemi, obejmuje wszystkie oceany wraz z połączonymi z nimi morzami.

1. Morza – mniejsze części wszechoceanu

Morza ze względu na stopień izolacji od oceanu dzielimy na:
a) przybrzeżne
b) śródlądowe
c) międzywyspowe

Częściami mórz są zatoki. Zatoki znacznie oddalone od morza nazywamy zalewami.

2. Ruchy wody morskiej

a) Falowanie – jest najbardziej typowym ruchem wody na obszarach morskich. Fale wiatrowe to ruch wody wzbudzony poziomym ruchem powietrza.
b) Prądy morskie – nazywa się je „oceanicznymi rzekami”. Ich przyczyną są stałe wiatry wzbudzające stały ruch wody. Prądy morskie dzielimy na ciepłe i zimne. Prądy ciepłe ogrzewają powierzchnię lądów i dostarczają większych opadów. Prądy zimne ochładzają lądy i dostarczają mniejszą ilość opadów.
c) Pionowe ruchy wody – upwelling , downwelling – w górę i w dół.
d) Pływy – jest to rodzaj fali powstający w wyniku grawitacyjnego oddziaływania bliskich ciał niebieskich. Stan gdy woda osiąga najwyższy poziom nazywamy przypływem a najniższy odpływem. Największe amplitudy pływów występują w pełni i nowiu nazywamy je syzygijnymi.

VI. Źródłem nazywamy naturalny wypływ wody z warstw wodonośnych. Istnieją 3 typy źródeł warstwowe, dolinne i szczelinowe.

VII. Rzeki

1. W hydrografii podstawowym pojęciem w opisie wód powierzchniowych jest ciek.

2. Rzeką główną – nazywamy rzekę wypływającą bezpośrednio od morza. Rzeka główna wraz z dopływami tworzy system rzeczny, a obszar po którym płynie nazywamy dorzeczem. Zespół dorzeczy odprowadzających wodę do tego samego zbiornika nazywamy zlewiskiem. Sposób zorganizowania rzeki nazywamy ustrojem rzeki.

3. Ustroje rzeki dzielimy na:
a) lodowcowe - okresy wezbrań latem
b) śnieżne – okresy wezbrań wiosną
c) deszczowe – okresy wezbrań w porze deszczowej

4. Rzeki stałe zasilane w sposób ciągły i okresowe występujące w porze deszczowej.


VIII. Jeziorem nazywamy akwen, którego wody nie podlegają wymianie. Spotykamy jeziora przypływowe, odpływowe, bezodpływowe.

1. Znikanie jezior jest wynikiem zasypywania i zarastania misy jeziora. Występuje w etapach:
a) jezioro oligotroficzne - jego woda zawiera dużo tlenu a mało substancji odżywczych, świat organiczny jest ubogi w związku z czym woda ma barwę błękitną
b) jezioro eutroficzne – jego woda jest natleniona zawiera dużo substancji odżywczych, odznacza się bogactwem życia, jego woda jest zielona
c) jezioro dystroficzne – jego woda jest słabo natleniona, zawiera martwe substancje organiczne, ubóstwo form życia, barwa ciemnobrunatna.

2. Podział jezior:
- Kosmiczne – w kraterach komet
- Tektoniczne – związane z rowami tektonicznymi
- Deltowe – w wyniku zasypania osadami rzecznymi ujść rzeki
Krasowe – w obszarach ze skał węglowych
- Zakolowe – powstają w wyniku silnego wędrowania rzeki
- Przybrzeżne – powstają w skutek odcięcia zatoki przez narastającą mierzeję
- Bagienne – na terenach gdzie utrudniony jest odpływ
- Osuwiskowe – odpływ wody ograniczony przez usuwisko
- Biogeniczne – np. przez działalność bobrów

- Polodowcowe – w miejscach gdzie przesuwał się lodowiec, dzielimy je na
a) cyrkowe – znajdują się w zagłębieniach kotłów polodowcowych, zwykle głębokie
b) morenowe – moreny czołowej (zablokowanie moreną odpływu), moreny dennej (płytkie jeziora)
c) rynnowe – zajmują obniżenie rynien polodowcowych, długie o krętym brzegu
d) oczka – są niewielkie i okrągłe w zagłębieniu po martwym lodzie

IX. Obszary podmokłe

Podział torfowisk
a) torfowiska wysokie – SA zasilane jedynie wodami opadowymi
b) torfowiska niskie – SA zasilane wodami opadowymi, powierzchniowymi a niekiedy podziemnymi
c) torfowiska przejściowe – maja sezonowy odpływ lub dopływ wód powierzchniowych i podziemnych

X. Powłoka glebowa

1. Gleba – biologicznie czynny twór przyrody powstały pod wpływem czynników glebotwórczych.

2. Pionowy przekrój przez warstwę gleby to przekrój glebowy. Składa się z poziomych warstw które nazywamy poziomami glebowymi.

3. Gleby strefowe
- W Eurazji, A. Pół., A Poł. Wytworzyły się prymitywne gleby arktyczne i nieco lepsze tundrowe.
- W pasie klimatu umiarkowanego wyróżniamy gleby bielicowe, rdzawe, płowe.

a) Osobną grupę gleb strefowych tworzą czarnoziemy – najżyźniejsze gleby świata.

Do najważniejszych należą:
- szare gleby leśne
- czarnoziemy
- czarne gleby tropikalne

b) Następną duża grupą gleb strefowych są gleby brązowe.

Zaliczamy do nich:
- gleby brunatne leśne
- gleby cynamonowe
- gleby kasztanowe
- gleby bure

c) Gleby czerwone są najbardziej rozpowszechnioną grupą gleb na świecie.

Zaliczamy do nich:
- gleby laterytowe
- czerwonoziemy
- żółtoziemy

d) Gleby astrefowe
- gleby bagienne
- czarne ziemie
- gleby słone
- gleby wulkaniczne
- gleby górskie

e) Gleby antropogeniczne
- gleby kulturoziemne – związane z intensywną uprawą
- gleby industrioziemne i urbanoziemie – to gleby zniekształcone działalnością przemysłową.