Straty w środkach trwałych i obrotowych - zapisy w księdze

Straty w środkach trwałych i obrotowych - zapisy w księdze
Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z pewnym ryzykiem. Zdarza się bowiem, że środki trwałe lub obrotowe firmy zostaną skradzione lub ulegną zniszczeniu. Od 1 stycznia 2001 r. uległy zmianie zasady rozliczania tych zdarzeń.
Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) za koszty uzyskania przychodów nie uważa się strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych, w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1. A zatem w pozostałej części strata jest kosztem uzyskania przychodów. Wspomniany art. 22h ust. 1 pkt 1 mówi, że suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów. Przykładem takich odpisów amortyzacyjnych mogą być odpisy z tytułu zużycia samochodu osobowego, w części ustalonej od wartości przekraczającej równowartość 10 tys. euro.Jednocześnie art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. e) stanowi, że do przychodów wolnych od opodatkowania nie zalicza się odszkodowań otrzymanych na podstawie przepisów prawa administracyjnego, prawa cywilnego i na podstawie innych ustaw, z wyjątkiem odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Analogiczne unormowanie dotyczy odszkodowań związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane na zasadach ogólnych. Z kolei, zgodnie z pkt 4 tego artykułu, wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą i prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej rozliczanych na zasadach ogólnych. Odszkodowania te zalicza się na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 12 do przychodów z działalności gospodarczej.
Opisane uregulowania obowiązują od początku 2001 r. Wcześniej obowiązywały nieco inne zasady. Po pierwsze, art. 23 ust. 1 pkt 5 mówiił, o stratach w środkach trwałych i obrotowych, natomiast nie wspominał o wartościach niematerialnych i prawnych. Po drugie, strata była zmniejszana nie tylko o odpisy amortyzacyjne (w przypadku środków trwałych), ale i o otrzymane odszkodowanie z tytułu ubezpieczeń. Obecnie stratę zmniejszają tylko odpisy, a odszkodowanie stanowi przychód. Różnica w skutkach podatkowych jest taka, że w poprzednim stanie prawnym otrzymanie odszkodowania przewyższającego wysokość straty nie było opodatkowane, natomiast obecnie nadwyżka taka stanowi dochód do opodatkowania.
Nie do końca jest jasne, co oznacza usunięcie środków obrotowych z art. 23 ust. 1 pkt 5. Można przyjąć, że zmiana ta miała charakter wyłącznie redakcyjny. Sformułowanie "straty w środkach obrotowych w części pokrytej odpisami amortyzacyjnymi" nie miało sensu, gdyż środków obrotowych nie amortyzuje się. Można się jednak spotkać z opinią, że zmiana ta powoduje niemożność zaliczenia strat w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów z tego względu, że wydatków na utracone środki obrotowe nie można uznać za poniesione w celu uzyskania przychodów. Zdaniem autora, straty w środkach obrotowych nadal będą kosztem uzyskania przychodów. Warunkiem jest, aby wydatek na ich nabycie stanowił koszt uzyskania przychodów w momencie poniesienia i został prawidłowo wpisany do podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Należy pamiętać, że straty w środkach trwałych, wartościach niematerialnych i prawnych oraz w środkach obrotowych muszą zostać - podobnie jak to jest w przypadku wszystkich innych kosztów - prawidłowo udokumentowane, w sposób nie budzący wątpliwości. W zależności od rodzaju straty dokumentami potwierdzającymi jej poniesienie mogą być: protokoły szkód sporządzone przez podatnika, dokumenty wystawione przez ubezpieczyciela, protokoły policyjne, straży pożarnej, opinie rzeczoznawców. Oczywiście w ciężar kosztów można zaliczyć wyłącznie te straty, które są związane ze składnikami majątku związanymi z prowadzoną działalnością gospodarczą. A zatem w przypadku środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych muszą one figurować w odpowiedniej ewidencji. Również zakup i posiadanie straconych środków obrotowych musi być należycie udokumentowane, np. przez zapis w księdze.
Jeżeli zostaną utracone towary handlowe lub materiały, podatnik powinien zmniejszyć (wystornować) koszty zakupu w kol. 10 księgi o pełną wysokość straty i jednocześnie wpisać tę samą kwotę do kol. 14 "Pozostałe wydatki". Takie zapisy są konieczne ze względu na to, że straty stanowią odrębny rodzaj kosztu od zakupu towarów i materiałów. Gdy strata dotyczy środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych podatnik powinien wyliczyć jej wysokość na podstawie danych wynikających z ewidencji, zmniejszając wartość początkową o dokonane odpisy amortyzacyjne, i tak wyliczoną kwotę straty wpisać do kol. 14 księgi. Następnie powinien w ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych dokonać zapisów o likwidacji składnika majątku i jej przyczynach.
Straty w środkach trwałych, wartościach niematerialnych i prawnych oraz w środkach obrotowych ewidencjonuje się w miesiącu ich poniesienia. Odszkodowanie otrzymane w związku ze stratami wpisuje się do księgi w momencie otrzymania. Zauważmy, że na ogół między wystąpieniem straty a wypłaceniem odszkodowania mija sporo czasu. Może się więc tak zdarzyć, że koszt wynikający z poniesienia straty zostanie ujęty w jednym roku podatkowym, a otrzymane odszkodowanie powiększy przychody następnego roku.

Dodaj swoją odpowiedź