Impresjonalizm

PAUL GAUGUIN (1848 - 1903)

Malarz francuski, jeden z gł. przedstawicieli postimpresjonalizmu. Dzieciństwo spędził w Peru, w młodości służył w marynarce handlowej, do 35. roku życia pracował jako urzędnik bankowy; równocześnie uczęszczał do Acadmie Colarossi, gdzie poznał C. Pissaro (a przez niego innych impresjonistów), brał udział w wystawach. Współautor (wraz z malarzem E. Bernardem) nowych zasad malowania, zw. klauzonizmem (z fr. cloison - przegroda), polegających na rozgraniczaniu konturem barwnych pól obrazu w celu uzyskania dużej przejrzystości i syntezy ich formy. Od 1883 całkowicie zajął się malarstwem; w rok później rozstał się też z rodziną. Wyjechał do Bretanii, gdzie 1889 założył szkołę z Pont-Aven. Z tego okresu pochodzą m.in. Żółty Chrystus, Bonjour, monsieur Gauguin, Autoportret, Piękna Angele, 1891-93 oraz 1895-1901 przebywał na Tahiti. Pod wpływem tropikalnego światła i przyrody nasycił swe obrazy intensywnymi barwami i blaskiem (Tahitanki na plaży, Targ, Księżyc i ziemia, słynny obraz o filozoficznej treści Skąd przyszliśmy? Kim jesteśmy? Dokąd dążymy?). 1901 przeniósł się na wyspę Hiva-Oa na Markizach. Za wystąpienia w obronie praw krajowców 1903 skazany przez władze kolonialne na więzienie; wkrótce potem zmarł. Podczas choroby powstały ostatnie obrazy: Jeźdźcy na brzegu morza, Opowieści barbarzyńskie, Kobiety i biały koń, wciąż pełne świeżości i siły. G. uprawiał też grafikę (drzeworyt) oraz rzeźbę (polichromowane reliefy w drewnie, np. Ewa i wąż), autor wspomnień Noa, Noa. Jego twórczość wywarła wielki wpływ na sztukę XX w., przede wszystkim na fowistów.


VINCENT VAN GOGH (1853 - 1890)

Malarz holenderski, wielka indywidualność artystyczna. W młodości pracował w salonie Goupila handlującego dziełami sztuki w Hadze, Londynie i Paryżu; potem przez kilka miesięcy przebywał w Anglii, gdzie był nauczycielem i asystentem pastora. Następnie podjął studia teologiczne, rzucił je i jako misjonarz wyjechał do belgijskiego okręgu górniczego Borinage. Działalność misyjną musiał porzucić na skutek konfliktu z władzami kościelnymi. Załamany psychicznie kolejnym niepowodzeniem zwrócił się ku malarstwu (pierwsze prace powstały w Borinage, gł. rysunki węglem i akwarele przedstawiające górników i tamtejsze pejzaże). Korzystał z rad zaprzyjaźnionych malarzy (A.v. Rappard, A. Mauve), studiował malarstwo w Brukseli i Antwerpii. W początkowym okresie twórczości malował krajobrazy i kompozycje figuralne z życia brabanckich chłopów: Jedzący kartofle, Warsztat tkacki, w ciemnej gamie barwnej, wzorowane na mistrzach holenderskich XVII w. i realistach XIX w. (J.F. Millet, J. Breton). Po poznaniu dzieł Rubensa i japońskich drzeworytów (w czasie studiów w Antwerpii) rozjaśnił barwy palety; jego sztuka uległa jeszcze większej przemianie po zetknięciu się z impresjonistami w Paryżu (1886-88). Z okresu paryskiego pochodzi ponad 200 obrazów, o lekkiej szkicowej kresce, w jasnych kolorach, w technice puentylizmu; są to widoki Paryża i z okolic Asnieres, portrety, kwiaty i martwe natury (m.in. Buty, Pere Tanguy, Autoportret przy sztalugach). W 1888 wyjechał do Arles, gdzie zamierzał utworzyć ośrodek artystów; pomysłu tego nie udało mu się wprowadzić w życie, ale tam ukształtował się w pełni jego styl malarski (przewaga ulubionych żółtych kolorów, impastowa faktura, deformacja, ekspresja), powstały m.in. Nocna kawiarnia, Dom van Gogha, Most w Arles, kilka wersji Słoneczników. Równocześnie nasila się psychiczne załamanie artysty; po kłótni z Gauguinem w przystępie szału zostaje umieszczony w zakładzie dla umysłowo chorych, ale maluje dalej, powstają kolejne arcydzieła: Listonosz Roulin, Pole z cyprysami, pejzaże nadmorskie, Kościół w Auvers. W ostatnich 2 miesiącach życia namalował 70 obrazów, gł. pejzaży, a także portrety dr. Gacheta i jego rodziny. W lipcu 1890 popełnił samobójstwo. Swą niepowtarzalną twórczością oddziałał silnie na wielu artystów XX w., zwłaszcza na fowistów i ekspresjonalistów niemieckich.


PAUL CEZANNE (1839 - 1906)

Malarz franc., jeden z najwybitniejszych imresjonistów; na jego malarstwo wpłynęły (studiowane w Luwrze) dzieła P.P. Rubensa, N. Poussina, E. Delacroix, G. Courbeta (po nim przejął głęboką i ciemną gamę kolorystyczną); 1874 uczestniczył w pierwszej wystawie impresjonistów; po 1886 przebywał gł. w Aixen-Provence, swoim rodzinnym mieście. W początkowym okresie malował ciemne w kolorach i nastrojowe obrazy: portrety (Portret czytającego ojca, Paul Alexis i Zola), pejzaże, martwe natury (Martwa natura z czarnym zegarem, Martwa natura z samowarem), fantastyczne i erotyczne sceny figuralne (Popołudnie w Neapolu, Śniadanie na trawie, Nowoczesna Olimpia); od 1873 pod wpływem impresjonizmu zaczął malować w plenerze, czego rezultatem było rozjaśnienie kolorystyki; temat kompozycji przestał być ważny, istotne stały się zagadnienia formy; dążył do uchwycenia zmiennej gry refleksów świetlnych. Malował gł. pejzaże (Młyn pod Couleuvre, Mont Sainte-Victoire), także martwe natury (Martwa natura z kotarą, Bufet), serię Kąpiących się. Jego sztuka wpłynęła na twórczość m.in. P. Picassa.