Polonia w obu Amerykach

Polonia w obu Amerykach.

Skupiska polaków w krajach obu Ameryk tworzą odrębne środowiska wyróżniające się określonymi cechami kulturowymi. Od 2 połowy XIX wieku do 1939 roku masowo emigrowali robotnicy głównie do USA, Kanady, Brazylii i Argentyny. Najliczniejszą jest Polonia w Stanach Zjednoczonych ? ok.8,4 mln, w Kanadzie - ok. 600 tysięcy, w Brazylii - ok. 800 tysięcy,
a w Argentynie - ok. 170 tysięcy. Pod koniec XVIII i w 1 połowie XIX wieku Polacy brali udział w walkach o niepodległość obydwu Ameryk, m.in. Stanów Zjednoczonych, Brazylii, Argentyny, Boliwii i Peru.
Duży dorobek maja polskie ośrodki naukowe (m.in.w USA - Inst. Józefa Piłsudskiego, Polski Instytut Naukowy, Polsko-Amerykańskie Towarzystwo Historyczne. W Kanadzie ? Polsko-Kanadyjski Instytut Badawczy. Ważną rolę w utrzymaniu polskości odgrywa prasa polonijna, m.in.:w USA-?Nowy Dziennik?, ?Zgoda?, ?Głos Polek?, ?Związkowiec?. W Kanadzie ??Głos Polski ? Gazeta Polska?.
Liczba naukowców, pisarzy i przedstawicieli innych dziedzin twórczych polskiego pochodzenia w USA, wg. szacunku wynosi ponad 2 tysiące. Także w Kanadzie wielu polaków zajmuje eksponowane stanowiska w administracji, radach nadzorczych przedsiębiorstw. Polonia w Ameryce Pd., mimo pewnego awansu społeczno-zawodowego w dużej mierze pozostaje rolnicza.

Znani Polacy w USA:
- Bolesław Wierzbiański (1915 - 2004) dziennikarz, wydawca, działacz polonijny; przed wojną działacz Związku Pol. Młodzieży Demokr. Od 1956 na stałe w USA; 1958?65 prowadził agencję prasową Foreign News Service (obsługiwała ponad 360 pism na całym świecie); 1971 współzałożyciel największej gazety ukazującej się w języku pol. poza krajem ?Nowego Dziennika? w Nowym Jorku (red. nacz. i wydawca).
- Tadeusz Kościuszko (1746?1817), generał, Najwyższy Naczelnik Sił Zbrojnych Nar. powstania 1794; 1776?83 uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjedn., jako pułkownik inżynier odznaczył się m.in. przy oblężeniu Saratogi (1777), obwarowaniu West Point (1778?80), oblężeniu Ninety Six (1781); po wojnie awansowany do stopnia generała (1783).
- Kazimierz Pułaski (1745?79), generał, bohater walk o niepodległość Stanów Zjedn.
1777 wyjechał do Ameryki; w czasie wojny o niepodległość Stanów Zjedn. mianowany gen. brygady i dowódcą kawalerii, dowodził początkowo brygadą kawalerii, 1778 zorganizował kilkusetosobowy legion (zw. Legionem Pułaskiego); 1779 zmusił Brytyjczyków do odstąpienia od oblężenia Charlestonu; zmarł na skutek ran odniesionych podczas szturmu na Savannah; uznany za bohatera narodowego Stanów Zjednoczonych.
- Jan Barzyński (1848?86), działacz polonijny, dziennikarz; od 1871 w USA; 1872?74 wydawca ?Pielgrzyma?, 1874?80 ?Gazety Polskiej Katolickiej?.
- Włodzimierz Krzyżanowski (1824?87), generał amer., pochodzenia polskiego; brał udział w wojnie secesyjnej w armii Północy, organizator i dowódca 58 Pułku Strzelców Nowojorskich; współzałożyciel (1886) Stowarzyszenia Pomocy dla Emigrantów Polskich.
- Lech Wałęsa (ur.1943) działacz polityczny, jeden z przywódców Solodarności, obecny przy zgromadzeniu okrągłego stołu, Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 roku, prezydent RP
w latach 1990 ? 1995.
Inni znani w USA Polacy:
H. Modrzejewska, P. Negri, I. Paderewski, J. Hofman, M. Sembrich-Kochańska,
R. Modrzejewski, bracia E. i J. Reszke, T. Sendzimir, T. Piasecki, M. Kobeliński,
B. Piasecka Johnson.



Znani Polacy w Kanadzie:
W XIX w. na teren obecnej Kanady dotarły niewielkie grupy uchodźców - uczestników polskich powstań nar.; postacią najwybitniejszą wśród nich był inż. K. Gzowski
- Kazimierz Gzowski (1813?98), inżynier bud., działacz polit. i społ. w Kanadzie; jeden z najwybitniejszych polskich imigrantów w tym kraju; za udział w powstaniu listopadowym internowany przez Austriaków i w 1834 deportowany do USA, gdzie ukończył studia prawnicze; od 1842 zatrudniony w zachodniej Kanadzie przy projektowaniu i budowie sieci drogowej oraz portów, kanałów i mostów, 1857 uruchomił w Toronto pierwszą kanadyjską wytwórnię szyn
kolejowych.

Znani Polacy w Brazylii:
- Krzysztof Arciszewski (1592?1656), generał artylerii koronnej, arianin; uczestnik wyprawy inflanckiej 1621?22, od 1623 w Holandii, gdzie odbył studia w zakresie inżynierii wojsk. i artylerii; 1629 uczestnik ekspedycji hol. do Brazylii w celu wyparcia z kolonii Hiszpanów i Portugalczyków; 1638 otrzymał stopień hol. gen. artylerii i admirała; od 1646 w Polsce, objął stanowisko generał artylerii koronnej; położył duże zasługi w organizowaniu artylerii i budowie arsenałów; 1648?49 uczestnik walk z Kozakami; 1650 złożył urząd; autor wierszy.
Inni znani w Brazylii Polacy:
F. Rozwadowski, B. Rymkiewicz, A. Brodowski, H. Babiński, Ziembiński, W. Romanowski, Z. Wieliczka, A. Rydygier, Kossobudzki, J. Szymański, Cz. Bieżanko, R. Wachowicz, T. Sobociński, A. Bobiński, F. Gryzełko.

Znani Polacy w Argentynie:
- Teofil Iwanowski (1827?74), generał argent., pochodzenia polskiego; uczestnik powstania wielkopol. 1848; od 1851 na emigracji w Ameryce Pd.; brał udział w walkach wyzwoleńczych przeciw dyktatorowi Argentyny I.M. Rosasowi; 1870 stłumił bunt L. Jordana w Entre Ros; zginął w czasie rewolty wojskowej w San Luis.
Inni znani w Argentynie Polacy:
N. Żaba, Cz. Jordan-Wysocki, M. Rymarkiewicz, R. Sudnik.