Program Lifelong learning.

SPIS TREŚCI

Wstęp ………………………………………………………………………………
Rozdział 1 Definicje Lifelong Learning ………………………………………………
1.1 Próba ogólnej definicji Lifelong Learning …………………………………………
1.2 Definicja Lifelong Learning wg Organizacji Narodów Zjednoczonych ………
1.3 Definicja Lifelong Learning wg Unii Europejskiej ……………………………
Rozdział 2 Sposoby nauczania ……………………………………………………
2.1 Nauczanie klasyczne ……………………………………………………………
2.2 Nauczanie przy wykorzystaniu Internetu ………………………………………
Rozdział 3 Metody nauczania ……………………………………………………
3.1 Potrzeby edukacyjne w Polsce a Lifelong Learning ………………………………
3.2 Możliwości wykorzystania koncepcji Lifelong Learning w nauczaniu przedsiębiorczości …………………………………………………………………

Wnioski ……………………………………………………………………………
Bibliografia ………………………………………………………………………

Wstęp
Od starożytności wiedza była najcenniejszym dobrem. O ile wartość wiedzy się nie zmienia, to sposoby jej przekazywania oraz przechowywania zdecydowanie tak. XXI wiek oferuje wszystkim ludziom, którzy chcą się uczyć Internet, komputery, smartfony oraz zaawansowane oprogramowanie.
Autorzy zdecydowali się podjąć temat wykorzystania kształcenia ustawicznego oraz life long learning jako narzędzia promocji przedsiębiorczości ze względu na nowe możliwości serwowane przez zaawansowane technologie teleinformatyczne.

……………………………………………………………………………………….

Rozdział 1 Definicje Lifelong Learning
1.1 Próba ogólnej definicji Lifelong Learning

Lifelong learning jest odpowiednikiem polskiej edukacji ustawicznej, która jest w dobrze znana i doceniana. Już Platon przeszło 2000 lat temu wspominał w swoich dziełach o nauczaniu na odległość. Współczesna definicja Lifelong learning opiera się na koncepcji Basila Yeaxlee oraz Eduarda Lindemana, którzy ustanowili podwaliny dzisiejszej edukacji ustawicznej. Według autorów, anglosaskie ujęcie permanentności nauki Lifelong learning lepiej oddaje znaczenie oraz filozofię uczenia się przez całe życie niż polskie nauczanie ustawiczne. Proces uczenia rozpoczyna się wraz z narodzinami człowieka, a jego koniec powinien być także ograniczony naturalną granicą jaką jest śmierć jednostki. W XXI wieku ludzie zostali zmuszeni do adoptowania się do ciągłych zmian ekonomicznych, politycznych oraz społecznych popartych dodatkowo szybkim rozwojem technologii, które definiują codzienne życie ludzi oraz behawioralizm tak w ujęciu osobistym jak i społecznym. Jeszcze dwadzieścia lat temu, kiedy nie istniały telefony komórkowe oraz Internet, życie zdawało się być prostsze. Obecnie ludzie zostali zmuszeni do ciągłej nauki obsługi nowych systemów operacyjnych, urządzeń elektronicznych oraz podejmowania prób zrozumienia społeczeństw i kultur znajdujących się po drugiej stronie planety. Złożoność globalnej wioski w trzecim millennium wymusza otwartość umysłu oraz ciągłość nauki niezależnie od szerokości geograficznej ludzi, którzy chcą pełnoprawnie uczestniczyć w życiu społecznym.
Pomimo przerwania nauki, można kontynuować przyswajanie wiedzy na trzy różne sposoby. Literatura wyróżnia trzy wymiary nauczania ustawicznego: (1) pionowe, (2) poziome oraz (3) w głąb.
(1) Kształcenie pionowe obejmuje klasyczną ścieżkę nauki od przedszkola, przez szkołę elementarną, gimnazjalną, liceum aż po studia.
(2) Kształcenie poziome odbywa się poprzez aktywne uczestniczenie człowieka w nauce pozaszkolnej takiej jak: kursy, szkolenia, prezentacje, wydarzenia kulturalne.
(3) Kształcenie w głąb polega na posiadaniu motywacji do pogłębiania już posiadanej wiedzy. Przykładowo, prawnik, który ukończył studia 30 lat temu może a wręcz jest zobligowany do samokształcenia w głąb w celu nadążania za aktualnie obowiązującymi przepisami prawa.
W XXI wieku należy spowodować, ażeby nie tylko zwyczajni, niewykształceni ludzie, ale także i grona pedagogiczne zaczęły postrzegać i rozumieć edukację ustawiczną nie jako coś złego czy przeznaczonego tylko i wyłącznie dla osób bez wykształcenia, lecz także dla wyśmienicie wyedukowanych ludzi chcących poszerzać swoją wiedzę. Bardzo ciekawą definicję kształcenia ustawicznego przedstawiła odpowiednia jednostka Rady Europy, która stwierdza, że Lifelong learning jest to: „System elastycznych form uczenia się; kształcenie ogólne, zawodowe, kulturalne, socjalne i obywatelskie; stałe edukacyjne poradnictwo; wspieranie rozwoju krytycznych i twórczych zdolności; samokształcenie przy zastosowaniu nowoczesnych technik komunikacyjnych” . Należy pamiętać, że Lifelong learning trzeba poszerzyć o nowoczesne technologie takie jak Internet i serwowane przez niego platformy e-learningowe oraz wiele innych aplikacji także na urządzeniach przenośnych typu smartfon.
Obecnie trwający kryzys gospodarczy w Polsce doprowadził do bardzo niepokojącego stanu rzeczy. Mianowicie, posługując się logicznym schematem myślenia, należałoby dojść do wniosku, iż recesja gospodarcza powinna wpłynąć na chęć rozszerzania wiedzy lub zmieniania zawodów przez większość osób aktywnych zawodowo ze szczególnym uwzględnieniem bezrobotnych. W Polsce nastąpił jednak inny wariant, według którego ludzie stracili nadzieję na zatrudnienie niezależnie od poziomu wykształcenia czy ilości i jakości studiów podyplomowych. Ludzie coraz lepiej zdają sobie sprawę, że nie wykształcenie jest czynnikiem definiującym to czy zostaną zatrudnieni, lecz koneksje personalne.
Kolejnym negatywnym czynnikiem hamującym postęp odbioru kształcenia ustawicznego w Polsce jest bardzo słaba umiejętność obsługi zaawansowanych technologicznie urządzeń nie wspominając o znajomości języka angielskiego, na którym opiera się cała branża IT.
Dokonując próby podsumowania niniejszego podrozdziału można stwierdzić, że państwo czy też różnego rodzaju instytucje powinny zachęcać ludzi do korzystania z kształcenia ustawicznego poprzez dofinansowania do nowych komputerów przenośnych czy też promesy wymarzonego zatrudnienia po ukończeniu konkretnego kursu lub szkoły niezależnie od wieku.

1.2 Definicja Lifelong Learning wg Organizacji Narodów Zjednoczonych

Z ramienia Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) sprawami kształcenia ustawicznego zajmuje się organizacja wyspecjalizowana ONZ UNESCO . W ramach UNESCO został stworzony Instytut ds. kształcenia ustawicznego. Można na tej podstawie wyciągnąć daleko idący wniosek, iż kształcenie ustawiczne jest znaczącym kierunkiem rozwoju i promocji nauki przez Organizację Narodów Zjednoczonych. ONZ twierdzi, że edukacja jest wartością samą w sobie i nie powinna być postrzegana jako środek do osiągania wyższego stopnia w hierarchii społecznej czy też dóbr materialnych. Ażeby stworzyć nowoczesną oraz spełniającą wymogi współczesności strategię edukacyjną należy dotrzeć do wszystkich miejsc, gdzie nauka jest przydatna. Są to miejsca wykonywania pracy, społeczności lokalne oraz rodziny. Technologie informacyjne (ICT ) w znaczący sposób umożliwiły a także rozszerzyły możliwości ludzi w kwestii zdobywania informacji oraz wiedzy. Według UNESCO, zaawansowane technologie mogą prowadzić także do marginalizacji wielu osób, które nie są w stanie pozwolić sobie finansowo na urządzenia Hi-tech oraz intelektualnie na sprostanie, nierzadko, złożonej obsługi nowoczesnego sprzętu. UNESCO dokłada wszelkich starań, ażeby jak najwięcej ludzi było w stanie korzystać z dobrodziejstw nowoczesnych technologii informacyjnych . Według UNESCO, XXI wiek jest okresem, w którym potrzeba ciągłości nauki w systematycznej formie jest większa niż kiedykolwiek w przeszłości. Kształcenie ustawiczne może odbywać jako formalne oraz nieformalne. Najważniejszą kwestią według ONZ jest wymóg utrzymania wysokiego standardu oraz jakości nauczania na każdym poziomie oraz etapie nauki. Instytut ds. edukacji UNESCO prowadzi od wielu lat badania w celu zoptymalizowania nauczania ustawicznego w specyficznych i wymagających warunkach XXI wieku .

1.3 Definicja Lifelong Learning wg Unii Europejskiej
W 1993 roku został implementowany Traktat z Maastricht, w którym umieszczono kwestię nauczania ustawicznego jako krytyczną dla rozwoju społeczeństw należących do Unii Europejskiej. UE sensu largo postrzega kształcenie ustawiczne jako trwający przez całe życie proces kształcenia ogólnego a także zawodowego. Należy w tym miejscu przypomnieć, iż Unia Europejska ogłosiła 1996 rok Europejskim Rokiem Edukacji Ustawicznej. W związku z powyższym należy podkreślić, iż główne organy Wspólnoty Europejskiej wyśmienicie zdają sobie sprawę z wysokiej wagi kształcenia ustawicznego dla obywateli i jego wpływu na rozwój gospodarczy, polityczny oraz społeczny w warunkach globalizacji XXI wieku. Dzięki wysokiemu rozwojowi świadomości jednostki, może w ogóle bądź nawet lepiej funkcjonować społeczeństwo obywatelskie na obszarze Unii Europejskiej. W Polsce, niestety, jest to jeszcze obce pojęcie nie wspominając o jego poprawnym funkcjonowaniu. Jest niewątpliwie spowodowane brakiem odpowiedniej wiedzy wśród obywateli czyli brakiem chęci lub możliwości zdobycia niezbędnego zasobu wiedzy dla wspólnego dobra.
Komisja Europejska już w 2012 roku opublikowała zapytania dotyczące programu kształcenia ustawicznego na 2013 rok pt.: „Lifelong Learning Programme – 2013 call for proposals” . Dzięki właśnie takim programom skierowanym do ludzi w każdym wieku o różnym poziomie wykształcenia kształcenie ustawiczne ma szansę rozwoju wśród państwa należących do Unii Europejskiej. Wsparcie UE dla chcących poszerzać swoją wiedzę i umiejętności ludzi powinno do nich dotrzeć poprzez organizowane kursy oraz szkolenia w kraju oraz za granicą. Międzynarodowa współpraca uniwersytecka oraz pomiędzy szkołami jest wykorzystywana jako baza dla przekazywania wiedzy i niezbędnych umiejętności. Unia Europejska utworzyła wiele programów umożliwiających i służących poszerzaniu wiedzy. Do przykładowych należy Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci, Grundtvig czy and Jean Monnet.

Program na 2013 rok skupia uwagę na pięciu następujących obszarach roboczych:
 rozwój strategii dla nauczania ustawicznego;
 wsparcie oraz zachęcenie do współpracy pomiędzy światem nauki, firm szkoleniowych oraz pracodawcami;
 wsparcie szkoleń dla nowych jak i pracujących nauczycieli oraz instytucji zarządzających;
 promocja kluczowych umiejętności niezbędnych w procesie zarządzania; oraz
 promocja równouprawnienia płci w szkolnictwie oraz edukacji, a w tym integracji imigrantów oraz ludności romskiej z społecznościami lokalnymi.
Powyższe priorytety Unii Europejskiej w kwestii nauczania ustawicznego będą należały do porządku politycznych obrad instytucji unijnych w 2013 roku.
Rozdział 2 Sposoby nauczania

W celu analizy sposobów nauczanie należy rozpocząć badania od prezentacji podstawowych założeń pierwotnych sposobów nauczania. Nauczanie jest więc procesem wspomaganiem zainteresowań ludzi, ich dążeń do poszerzania Widzy oraz umiejętności. Już w starożytnej Grecji oraz Rzymie implementowano pierwsze programy nauczania, które miały zapewnić pożądane wyniki w formie przyswojenie odpowiedniej ilości wiedzy w stosunku do lat nauki. Według teorii nauczania, nauczanie jest możliwe tylko i wyłącznie w momencie, kiedy to obie strony, czyli przekazujący oraz odbierający wiedzę, na jednakowym poziomie wyrażają chęć uczestniczenia w procesie nauczania. W praktyce jest różnie. Nie zawsze nauczyciele wykazują się odpowiednim poziomem zaangażowania oraz pasją do przekazywania wiedzy uczniom. Z drugiej jednak strony uczniowie nie zawsze są świadomi potrzeby przyswajania wiedzy przez co całość procesu nauczania wykazuje cechy ułomności. Zaletą kształcenia ustawicznego jest to, iż tak nauczyciel jak i uczeń są w pełni świadomi celu jakim jest przyswojenie zakładanej dawki wiedzy. To z kolej bezpośrednio przekłada się na zdobycie odpowiednich uprawnień do wykonywania zawodu, czyli zarabiania środków finansowych. Uczniowie, szczególnie w szkołach elementarnych oraz gimnazjalnych nie posiadają, bezpośrednio, motywacji finansowej. Dorośli ludzie (powyżej osiemnastego roku życia) wyśmienicie zdają sobie sprawę z potrzeb edukacyjnych. W niniejszym rozdziale zostaną poddane analizie dwa sposoby nauczania, klasyczne wywodzące się już ze starożytności, oraz nowoczesne, oparte na nauczaniu najpotężniejszego urządzenia XXI wieku jakim jest globalna sieć Internet.

2.1 Nauczanie klasyczne

Lakoniczną analizę nauczania klasycznego na potrzeby niniejszej pracy dyplomowej, należy rozpocząć od wzmianki dotyczącej starożytności, która przez wiele stuleci była niedoścignionym wzorem do naśladowania przez większość nauczycieli w większości regionów świata. I tak Sokrates , który był twórcą elementarnych metod nauczania, wyodrębnił trzy metody przekazywania wiedzy :
1. Metoda elenktyczna polega na tzw. zbijaniu, czyli doprowadzaniu do absurdu fałszywej tezy interlokutora poprzez traktowanie jej w sposób poważny, a następnie, poprzez zadawanie odpowiednich pytań, doprowadza się do sytuacji, kiedy to sam rozmówca sam sobie zaprzecza.

2. Metoda majeutyczna niegdyś zwana sztuką położniczą, obecnie nazywana jest heurystyczną, czyli sposób podejmowania najwłaściwszej decyzji z możliwych na podstawie analizy znanych czynników.

3. Metoda indukcyjna jest formą nauki od szczegółu do ogółu, czyli powszechnie znanym wnioskowaniem.
Obecnie, szczególnie na poziomie szkół elementarnych, gimnazjalnych oraz licealnych, nauczanie polega tylko i wyłącznie na przekazywaniu wiedzy bez jednoznacznego wymogu rozumienia przyswajanych przez uczniów treści tak jak to miało miejsce w starożytności. Współcześnie przekazywanie wiedzy polega, w głównej mierze na realizacji złożonych planów nauczania oraz wykazania odpowiednim organom wykonania planów na poziomie administracyjnym. Praktyczna wiedza młodych ludzi zdaje się być odsunięta na dalszy plan.
W związku z powyższym, możliwość skorzystania z nauki w czasie po ukończeniu obligatoryjnych szkół, jest szansą dla ludzi chcących poszerzać swoją wiedzę bez znaczącego uszczerbku dla pracy zawodowej oraz życia rodzinnego.

2.2 Nauczanie przy wykorzystaniu Internetu

W niniejszym podrozdziale główna uwaga autorska zostanie skupiona na platformach e-learningowych, czyli złożonych aplikacjach komputerowych dla uczniów i studentów. W Internecie istnieje wiele różnych platform, które można podzielić na płatne oraz bezpłatne.
Jeśli instytucja bądź też nauczyciel zdecyduje się na platformę płatną, może wówczas liczyć na gotowy program, do którego należy jedynie załączyć przygotowane przez siebie treści nauczania.
W sytuacji dokonania próby oszczędności środków finansowych, instytucja bądź też nauczyciel może bezpłatnie wejść w posiadanie platformy do nauki przez Internet typu open source. Wówczas należy samodzielnie przygotować poszczególne moduły do nauczania, o które zostaną poddane analizie w dalszej części pracy.
Do najważniejszych pytań, na które należy sobie odpowiedzieć przed przystąpieniem do nauczania przez Internet jest kwestia roli nauczyciela na platformie, zdefiniowanie form aktywności na platformie internetowej tak przez samego nauczyciela jak i przez poszczególnych uczniów. Kursy internetowe można wyposażyć w różnorodne narzędzie mające na celu sprawdzanie wiedzy uczniów. Jednym z najważniejszych zadań jest dokonanie podsumowania przez prowadzącego nauczyciela dotychczasowych osiągnięć uczniów jak dobranie odpowiedniej metody sprawdzenia wiedzy na sam koniec kursu. Może się odbyć poprzez zlecenie napisania referatu, pracy zaliczeniowej lub innego samodzielnie opracowanego tekstu, jak również wypełnienie testu w czasie rzeczywistym znajdującego się na platformie e-learningowej.
Odbiorcami kursów internetowych mogą być dzieci do 18 roku życia, dorośli, osoby bardzo aktywni zawodowo, które mogą wygospodarować wolny czas na naukę jedynie w nocy, osoby zajmujące się gospodarstwem domowym, którym obowiązki nie pozwalająca opuszczenie domostwa, osoby niepełnosprawne a także Polacy mieszkający za granicą, dla których kursy czy też studia e-learningowe stanowią jedyną szansę na ukończenie studiów i zdobycia wyższego wykształcenia.
Prowadzenie kursów e-learningowych wymaga od prowadzącego nauczyciela wiele cech oraz umiejętności, które w realnym świecie nauki są zbędne. Do najważniejszych należy oczywiście mistrzowski poziom umiejętności obsługi komputera. Należy także pełnić funkcję moderatora dyskusji, opiekuna merytorycznego oraz zaangażowanego przewodnika wiedzy dla osób poszukujących wsparcia intelektualnego.
Do najważniejszych obowiązków prowadzącego kurs należy stałe komunikowanie się ze studentami, czuwanie na ich postępami w trakcie trwania kursu, moderowanie forum dyskusyjnego, na który każdy uczestnik kursu może zadać pytanie i uzyskać odpowiedź widzianą przez wszystkich uczestników kursu. Stały poziom aktywności studentów jest kontrolowany poprzez okresowe sprawdzanie zleconych prac oraz bardzo restrykcyjne przestrzeganie harmonogramu kursu. Idealnym przykładem restrykcyjnego monitorowania postępów w nauce uczniów/studentów jest zlecanie wypełnienia różnego rodzajów zadań, testów czy też quizów, do których ogranicza się dostęp czasowy (na przykład do 1 marca 2013 roku i ani minuty dłużej) monitorowany już przez system komputerowy.
Należy zwrócić uwagę na błędnie obowiązujący mit, iż uczestnictwo w nauce internetowej nie wymusza na uczniach czy też studentach odpowiedniego poziomu zaangażowania, a ilość i jakość wiedzy jest mierna. Tylko od prowadzącego zależy, czy i w jakim stopniu stworzy wymagający kurs, którego zaliczenie będzie wymagało rzetelnego przygotowania oraz zdobycia wiedzy. Wystarczy przecież podczas dyskusji na forum lub podczas indywidualnej rozmowy na czacie tak formułować konkretne pytania, że prowadzący natychmiast będzie zorientowany, czy jego uczeń nadąża z przyswajaniem materiału czy też nie. Dyskusje na wspomnianym już forum, do którego wszyscy uczestnicy kursu mają permanentny podgląd, powinny służyć wielorakim celom. Uczniowie powinni być zmotywowani przez prowadzącego do samodzielnego poszukiwania rozwiązań, do poszukiwania inspiracji oraz źródeł dodatkowych informacji (po za obligatoryjnie wyznaczonymi), wymiany doświadczeń życiowych oraz zawodowych tak z prowadzącym jak wśród uczestników, samodzielnej nauki krytycznego postrzegania wiedzy, zdobyciu absolutnej umiejętności czytania teksów ze zrozumieniem oraz zdolności do zwięzłego wypowiadania się na zadany temat, a także konstruktywnego komentowania wypowiedzi współuczestników kursu.
Dyskusje na forum mogą być bezpośrednio związane z omawianym w danym przedziale czasowym zagadnieniem, mogą dotyczyć całości kursu w formie burzy mózgów, metody delfickiej czy też case study, czyli studium przypadku.
Należy jednak pamiętać, iż prowadzenie kursu w Internecie wymaga od prowadzącego innych wzorców behawioralnych niż w realnej szkole. Nigdzie nie liczy się tak bardzo jak na platformie e-learningowej docenienie wkładu pracy własnej ucznia/studenta jak w tym przypadku. Należy permanentnie dotrzymywać terminowości, dziękować publicznie za udział w dyskusji, wypunktowywać najważniejsze elementy wiedzy, wyjaśniać na publicznym forum kwestie sporne oraz uzupełniać informacje uczestników kursu, o których zapomnieli lub nie zdołali dotrzeć. Prowadzący jest absolutnie zobligowany do ciągłego śledzenia przebiegów dyskusji oraz odpowiadania na pytania uczestników, wyczerpująco oraz z należytą starannością odpowiadać na wszelkie pytania oraz wątpliwości uczniów, mobilizować uczestników do samodzielnego myślenia na zadane tematy oraz zadawać dodatkowe pytania prowokujące do odkrywczych przemyśleń.
Każdy prowadzący kurs na platformie e-learningowej powinien pamiętać o kilku wysoce istotnych kwestiach. Tak zwany kalendarz wydarzeń powinien być skrupulatnie uzupełniany oraz przestrzegany przez prowadzącego. Prowadzący powinien śledzić i moderować wszelkie dyskusję nagradzając konkretne oraz merytorycznie poprawne wypowiedzi uczniów. Każdy czat, organizowany przynajmniej raz w tygodniu, powinien być zapisany i umieszczony do odczytu dla osób, które nie mogły w nim uczestniczyć. Każdy uczestnik kursu powinien być świadomy poprawności bądź braku swoich działań i zawczasu skorygowany.
Podsumowując niniejszy rozdział należy z pełną stanowczością stwierdzić, iż tak prowadzenie jak i uczestniczenie w kursach organizowanych na platformach e-learningowych nie należą do zadań łatwych. Wymagają od obydwu stron wysokiego poziomu znajomości obsługi komputera oraz wysoko postawionego progu samozaparcia a także poświęcenia się sprawie. W klasie czy Sali wykładowej prowadzący jest w stanie w każdej chwili zareagować na jakiekolwiek uchybienia słownie, natomiast w Internecie podobne reakcje wymagają wnikliwej analizy pracy uczniów oraz kontrolowania ilości czasu spędzonego przez nich na platformie e-learningowej.

Rozdział 3 Metody nauczania

3.1 Potrzeby edukacyjne w Polsce a Lifelong Learning
Polskie realia zawsze były, są oraz zapewne będą miały swoją charakterystyczne cechy. Kształcenie ustawiczne w XXI wieku zaczyna nabierać absolutnie nowego znaczenia. Rozwój cywilizacyjny oraz teleinformatyczny wymaga zdobywania przez ludzi nowych umiejętności. Swego rodzaju papierkiem lakmusowym jest zdolność znalezienie przez ludzi satysfakcjonującej pracy. Niestety, obywatele, samodzielnie bez wsparcia odpowiednich organów państwa, nie będą w stanie poradzić sobie z odnalezień się w nowej złożone sytuacji ekonomicznej, politycznej oraz społecznej w Polsce.
Według Ustawy o systemie oświaty (art. 3, pkt 17) za kształcenie ustawiczne rozumie się „kształcenie w szkołach dla dorosłych, a także uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych przez osoby, które spełniły obowiązek szkolny”. Według powyższej definicji, kształcenie ustawiczne w Polsce nie jest identyczne z pojęciem kształcenia ustawicznego obowiązującego w administracji Unii Europejskiej. Bruksela postrzega to jako kształcenie przez całe życie, czyli lifelong learning. Należy wypunktować fakt, iż przepisy dotyczące kształcenia ustawicznego w Polsce można odnaleźć w następujących aktach prawnych:
 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 2004 nr 256 poz. 2572 z późniejszymi zmianami);
 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. nr 99 poz. 1001 z późniejszymi zmianami); oraz
 Kodeks pracy.
Zadania edukacji ustawicznej w Polsce definiują także inne akty prawne:
 Strategia rozwoju kształcenia ustawicznego do roku 2010;
 Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007–2013; oraz
 Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007–2013.
Na gruncie unijnym podstawowe przepisy prawne dotyczące kształcenia ustawicznego zostały zawarte w następujących tytułach:
 Deklaracja Kopenhaska;
 Zintegrowane wytyczne na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia 2005–2008; oraz
 Strategiczne wytyczne Wspólnoty dotyczące polityki spójności na lata 2007–2013.
Dotychczas powstało wiele strategii wdrażania idei kształcenia ustawicznego. Jedna z nich podkreśla następujące cele :
1. zagwarantowanie powszechnego dostępu do kształcenia – zdobywania i odnawiania umiejętności niezbędnych do czynnego uczestnictwa w społeczeństwie wiedzy i informacji;
2. podniesienie poziomu inwestowania w zasoby ludzkie;
3. opracowanie skutecznych metod nauczania i uczenia się oraz odpowiednich warunków wdrażania idei kształcenia ustawicznego;
4. opracowanie i ulepszenie narzędzi do oceny efektów procesu uczenia się, szczególnie odbywającego się poza instytucjami;
5. zapewnienie łatwego dostępu do informacji.
Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu stworzyło także dokument pt.: Strategia rozwoju kształcenia ustawicznego do roku 2010, który został przyjęty już 10 lat temu. Stwierdza on, iż „Głównym celem strategii jest wyznaczenie kierunków rozwoju kształcenia ustawicznego w kontekście idei uczenia się przez całe życie i budowania społeczeństwa opartego na wiedzy. Realizacja strategii ma umożliwić indywidualny rozwój każdego obywatela poprzez upowszechnianie dostępu do kształcenia ustawicznego i podniesienie jego jakości, a także promować aktywne postawy, poprawiające jego szanse na rynku pracy. Strategia wykazuje także zadania dla administracji rządowej i samorządowej, instytucji naukowych i oświatowych oraz partnerów społecznych, tj. organizacji pracodawców, samorządów gospodarczych, samorządów zawodowych, związków zawodowych, fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji pozarządowych .
Natomiast według Komisji Europejskiej, „stoi kilka wyzwań (Komisja Europejska 2006):
1. Zwiększenie uczestnictwa w kształceniu dorosłych i uczynienie go bardziej dostępnym dla wszystkich min. poprzez wysokiej jakości systemy poradnictwa i informowania opartych na podejściu skoncentrowanym wokół ucznia, a także ukierunkowanych zachęt finansowych dla jednostek.
2. Wsparcie kultury jakości w kształceniu dorosłych poprzez inwestycje w poprawę metod nauczania i w materiały dostosowane do potrzeb dorosłych uczniów, wprowadzenie mechanizmów zapewniania jakości. Stałe podnoszenie kwalifikacji i poprawy umiejętności osób zajmujących się nauczaniem dorosłych.
3. Wdrożenie systemów potwierdzania i uznawania uczenia się nieformalnego i pozaformalnego w oparciu o wspólne europejskie zasady dotyczące potwierdzania i uznawania.
4. Zapewnienie wystarczających nakładów na kształcenie i szkolenie osób starszych i imigrantów, oraz stworzenie systemu kształcenia i szkolenia odpowiadającego potrzebom tych grup” .
Podsumowując, polskie społeczeństwo nie jest wystarczająco świadome/poinformowane o znacznej skali dobrodziejstw jakie niesie za sobą nowoczesne kształcenie ustawiczne w XXI wieku. W przyszłości należy dołożyć wszelkich starań, ażeby coraz to więcej Polaków wiedziało z czego i na jakich zasadach może skorzystać, aby móc doskonalić już istniejący warsztat pracy lub dopiero go zdobyć w warunkach zaawansowanej technologii. Należy nadmienić, iż sam wpis w życiorysie kandydata do pracy o umiejętności obsługi komputera może być nie wystarczający lub ostający od rzeczywistych umiejętności w kwestii obsługi nowoczesnych technologii. W sytuacji gdy, Ktoś przedstawi swoje curriculum vitae z ukończonym kursem internetowym, wówczas pracodawca zyskuje pewność poprawnej obsługi komputera przez kandydata.

3.2 Możliwości wykorzystania koncepcji Lifelong Learning w nauczaniu przedsiębiorczości

Zrozumienie rzeczywistości wymaga odmiennego podejścia i postawy wobec wykonywanej pracy, polegającej na konieczności ciągłej aktualizacji wiedzy w celu uzyskania stabilności zawodowej. W tym obszarze z dużą pomocą może przyjść edukacja medialna, która powinna pobudzić zainteresowanie wykorzystaniem technologii informacyjnej w samokształceniu. Często zastanawiamy się, dlaczego jedni tak świetnie radzą sobie w sytuacjach życiowych, a innym, mimo szczerych chęci, przychodzi to z dużą trudnością? Są to z pewnością pewne umiejętności nabyte, które pozwalają człowiekowi, lepiej lub gorzej, funkcjonować w danej rzeczywistości. Jednak umiejętności te można kształtować i nauczyć się praktyczniej je wykorzystywać, chociażby w relacjach międzyludzkich. W przypadku umiejętności społecznych możemy podjąć próbę ich doskonalenia lub uczenia się poprzez udział w treningach, szkoleniach z efektywnej komunikacji czy warsztatach rozwijających nasz potencjał . Kształcenie może odbywać się w lokalnych centrach nauki lub telecentrach .
Przedsiębiorczość jest przedmiotem, którego nie można w pełni opanować poznając jedynie czystą teorię. Przedsiębiorczość wymaga elastyczności myślenia, wykazywania się na każdym kroku inteligencją nie tylko emocjonalną, ale i społeczną według koncepcji Daniela Golemana. Dopiero cały zestaw składający się z wiedzy teoretycznej oraz praktyki nabytej podczas ćwiczeń w formie case study umożliwia odniesie sukcesu w prawdziwym życiu.
Dlatego też symulacje komputerowe oraz gry decyzyjne znajdujące się platformach e-learningowych można doskonale wykorzystać do nauczania przedsiębiorczości. Składa się na to wiele czynników.
Po pierwsze, symulacja komputerowa umożliwia uczniom podejmowanie decyzji i ocenę ich rezultatów bez konieczności ponoszenia realnych kosztów tych decyzji. Umożliwia to uczestnikom
podejmowanie decyzji na poziomie eksperymentalnym oraz o wysokim indeksie zaciekawienia.
Po drugie, symulacje komputerowe umożliwiają podejmowanie wielu decyzji w krótkim okresie czasu, co nie byłoby możliwe w rzeczywistości. Natomiast reakcja oprogramowania niemal natychmiast kreuje skutki danych decyzji.
Po trzecie, gry symulacyjne umożliwiają uczniom wykorzystanie zdobytej wiedzy teoretycznej w wirtualnej praktyce. Umożliwia im to sprawdzenie funkcjonowania swojej wiedzy bez ponoszenia konsekwencji w realnym życiu. Uczniowie muszą zdawać sobie sprawę ze złożoności otoczenia oraz brać pod uwagę w procesie decyzyjnym wiele czynników, o których pierwotnie nawet nie zdawali sobie sprawy.
Po czwarte, symulacje podejmowania decyzji czy to w kwestii zakładania przedsiębiorstwa czy później jego prowadzenia służy pełnej integracji wiedzy teoretycznej i praktycznej. Na podstawie wielu badań można stwierdzić, iż połączeniu nauki z zabawą służy osiąganiu znacząco lepszych wyników w nauce przez uczniów przez co lepiej przygotowuje ich do życia w społeczeństwie. To z kolei pozwala na zrealizowanie celów przedmiotu nie tylko w sposób zaspakajający wymagania administracji oświatowej, lecz także realne potrzeby uczniów.
Celami poznawczymi kształcącymi i wychowującymi w ramach kształcenia uczniów metodą e-learningową jest zapoznanie uczniów z zaawansowanymi technikami zarządzania przedsiębiorstwem, zdobycie przez uczniów umiejętności w stosowaniu i podejmowaniu operacyjnych i strategicznych decyzji w procesie zarządzania przedsiębiorstwem a także kształtowanie postaw twórczych w stosunku do realizowanych modeli teoretycznych. Realizowanie celów właśnie w taki sposób umożliwi uczniom przetestowanie poznawanych zagadnień a przez to zmniejszy ryzyko naturalnego usunięcia ich z pamięci uczestnika.
Wnioski

Bibliografia:
 A. Cieślak, Rozwój teorii i praktyki kształcenia ustawicznego, WSiP, Warszawa 1981.
 R.H. Dave, Lifelond Education and School Curriculum, UNESCO Institute for Education, Hamburg 1973.
 J. Delors (red.), Edukacja - jest w niej ukryty skarb, Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku, Warszawa 1998.
 R. Góralska, J. Półturzycki (red.), Edukacja ustawiczna w szkołach wyższych - od idei do praktyki, Wyd. ITE, Płock-Toruń 2004.
 Ch. Hummel, Education Today for the World of Tomorrow. A study for the International Bureau of Education, UNESCO, Genewa 1977.
 R.J. Kidd, The Implications of Continuous Learning, Toronto 1966.
 Z.P. Kruszewski, J. Półturzycki, E.A. Wesołowska, Kształcenie ustawiczne - idee i doświadczenia, Wyd, Naukowe NOVUM, Płock 2003.
 P. Lengrand (red.), Obszary permanentnej samoedukacji, WSSP, Warszawa 1995.
 J. Półturzycki, Niepokój o edukację ustawiczną, "e-mentor" 2006, nr 2 (14).
 J. Półturzycki, Samokształcenie jako strategia edukacji ustawicznej, [w:] K. Jaskot (red.), Wprowadzenie do pedagogiki szkoły wyższej, In Plus Oficyna, Szczecin 2006.
 J. Półturzycki, Tendencje rozwojowe kształcenia ustawicznego, PWN, Warszawa 1981.
 Strategia rozwoju kształcenia ustawicznego do roku 2010 (dokument przyjęty 8 lipca 2003 roku przez Radę Ministrów), "Edukacja Ustawiczna Dorosłych" 2003, nr 3.
 B. Suchodolski, Edukacja permanentna, TWWP, Warszawa 2003.
 B. Suchodolski, Kształcenie nieustające, "Nowa Szkoła" 1973, nr 2.
 A. Tuijnman (red.), International Encyclopedia of Adult Education and Training, Londyn, Nowy Jork, Tokio 1996.
 A.E. Wesołowska (red.), Edukacja dorosłych w erze globalizmu, Wyd. Naukowe NOVUM, Płock 2002.
 R. Wroczyński, Edukacja permanentna, PWN, Warszawa 1973;



Załącznik
Słownik pojęć związanych z e-learningiem (źródło: e-leraningtrends.pl)
ADDIE - model nauczania obejmujący 5 etapów: analizę (analysis), projekt (project), budowę (development), wdrożenie (implementation) i ocenę (evaluation).
AT (authoring tools) - programy komputerowe umożliwiające projektowanie treści; pozwalające budować kursy e-learningowe osobom, które nie posiadają odpowiednich umiejętności.
Atomizajca wiedzy (chunking) - idea podziału treści szkoleniowych na tematyczne, wąskie fragmenty, pomagające osiągnąć cząstkowe cele szkolenia; podstawa działania systemów klasy EPSS i LCMS.
Audiobook - dłuższy zapis dźwiękowy, zawierający nagranie lektorskie, zapisane zazwyczaj na płycie CD.
Autoryzacja (kontrola dostępu) - kontrola praw dostępu do określonej treści/systemu informatycznego.
Awatar - wirtualny mentor; w kursie e-learningowym wizerunek postaci przekazującej komunikaty kursantowi.
Blended learning - forma nauczania mieszanego, np. szkolenie e-learningowe połączone z tradycyjnym szkoleniem z trenerem.
Blog ekspercki - blog zawierający rzetelne informacje specjalistyczne, skupiony na danej tematyce, stymulujący dyskusję, na którym specjaliści w danej dziedzinie publikują w formie niedługich artykułów swoje przemyślenia czy dzielą się doświadczeniami.
Blogosfera - połączone ze sobą blogi tworzące sieć społeczną, której uczestnicy mają możliwość dodawania komentarzy czy przesyłania linków.
Chunking - patrz atomizacja wiedzy.
CMS (Content Management System) - system zarządzania treścią.
Communities of practice - dzielenie się doświadczeniami za pomocą narzędzi ITC, tj. e-maile, blogi, webinary, videokonferencje itp.
Content - treść kursu e-learningowego.
Corporate identity - identyfikacja wizualna przedsiębiorstwa, służąca rozpoznawaniu danej marki na rynku: logotypy, kolorystyka, wizytówki, papier firmowy etc.
Crowdsourcing - czerpanie informacji, uczenie się od innych, dzielenie się wiedzą; idea wykorzystywana przy budowie serwisów, których użytkownicy mają możliwość wzajemnej wymiany informacji.
Czat - komunikator internetowy, narzędzie służące do prowadzenia rozmowy w sieci.
Distance learnig - patrz nauczanie zdalne.
Efekt "ćwiczonego konia" - trudności w udoskonalaniu istniejących już mechanizmów, brak możliwości zmiany rzeczy zastanej.
Forum dyskusyjne - forma komunikacji tekstowej; w e-learningu fora wykorzystywane są do zadawania pytań, udzielania wyjaśnień, umożliwiają pracę zespołową.
Grywalizacja - zastosowanie mechanizmów gier do zmiany nawyków ludzkich, motywowania, uczenia.
Hard skills - tzw. umiejętności "twarde", tj. wiedza i doświadczenie, np. obsługa programów komputerowych, wiedza z zakresu konretnej dziedziny: prawo, ekonomia, etc.
ICT (Information and Communication Technology) - narzędzia informacyjno-komunikacyjne.
Interaktywność - interakcja; wzajemne oddziaływanie komunikujących się stron, np. trenera i kursanta.
Just enough - uczenie w stopniu wystarczającym.
Just for me - rodzaj szkolenia, które z założenia ma w pełni zaspokajać potrzeby konkretnej osoby .
Just in case - rodzaj szkolenia "na wszelki wypadek"; przyswajanie wiedzy, która może przydać się w przyszłości.
Just in time - rodzaj szkolenia organizowane wówczas, gdy jest potrzebne.
Layout - interfejs; szata graficzna kursu e-learningowego.
Lifelong learning - idea uczenia się permanentnego; zdobywanie nowej wiedzy w trybie ciągłym, przez całe życie.
Luka kompetencyjna - niezgodność między kompetencjami posiadanymi a pożądanymi, zwykle odnosząca się do pracowników, ale też do zespołów czy organizacji.
M-learning - patrz mobile learning.
Mobile learning (m-learning) - nauczanie mobilne; rodzaj nauczania zdalnego wykorzystujacy sieć bezprzewodową, telefony komórkowe, smarfony, tablety itp.
Model Klikpatricka - model oceny szkoleń Donalda Klikaptricka wg czterech poziomów: reakcji (uczestnika na szkolenia), uczenia się (przyswajania wiedzy przez uczestników), zachowania (wykorzystywania nowych wiadomości), wyników (korzyści ze szkolenia).
Model kompetencyjny - charakterystyka kompetencji wymaganych na danym stanowisku pozwalających osiągać zakładane cele organizacji.
Model Philipsa - model oceny szkoleń Jacka Philipsa - rozwinięcie modelu Klikpatrcka o poziom piąty, tj. zwrot z inwestycji.
Model Urlicha - model zakłada, iż zarządzanie ZZL w organizacji powinno opierać się na 4 poziomach: administrowanie, inspirowanie, propagowanie zmian, wspomaganie działań strategicznych.
Moderacja - kontrolowanie dyskusji na forum w celu wyeliminowania treści niezgodnych z regułami forum.
MOODLE (Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment) - platforma e-learningowa dostępna przez przeglądarkę internetową; MOODLE należy do oprogramowaniem typu open source.
Nauczanie zdalne - uczenie "na odległość", podczas gdy kursant i nauczyciel znajdują się w różnych miejscach.
Netykieta - internetowy savoir vivre.
Open source - rodzaj darmowego oprogramowania, które może być, w zależności od potrzeb użytkownika, dowolnie modyfikowane, kopiowane czy rozpowszechniane.
Podcast - patrz webcast.
Pokolenie Millennium - patrz pokolenie Y.
Pokolenie X - ludzie urodzenie po 1980 roku, aktywnie korzystający z możliwości technologii cyfrowej, wciąż szukający nowych wyzwań.
Pokolenie Y - według różnych źródeł: ludzie urodzeni między 1961 a 1981 lub między 1965 a 1980.
Prescriptive learning - udostępnianie kolejnych części materiału szkoleniowego w zależności od poziomu wiedzy przyswojonej do danego momentu, sprawdzanej za pomocą testu.
Rapid prototyping - szybkie wykonywanie prototypów kursów e-learningowych.
Repozytorium treści - magazyn, baza danych z otwartym dostępem.
Reskilling - przekwalifikowanie pracowników.
Reusability - patrz reusing.
Reusing - "ponowne wykorzystanie"; idea budowania treści szkoleniowych w sposób umożliwiający ich wielokrotne wykorzystywanie.
ROI (Return on Investment) - zwrot z inwestycji; wskaźnik rentowności stosowany do mierzenia efektywności wdrożonych rozwiązań.
Single sin-on - logowanie pojedyncze; idea uzyskania dostępu do wszystkich systemów informatycznych korporacji po jednorazowym zalogowaniu się.
Skillsoft - tzw. umięjętności "miękkie", tj. umiejętności interpersonalne, kompetencje
społeczne, np. umiejętności komunikowanie się, asertywność czy zdolności przywódcze .
Social learning - uczenie społecznościowe, polegające na możliwości wymiany informacji za pomocą sieci; uczenie od innych użytkowników sieci.
Szkolenia "z półki" - szkolenia gotowe; szkolenia projektowane z myślą o szerokiej grupie odbiorców, np. szkolenia BHP.
Szkolenia asynchroniczne - umożliwiają przeprowadzenie kursu w dowolnym czasie i miejscu, polegają na wykorzystywaniu treści gotowych, nie dają możliwości konsultacji z trenerem na bieżąco.
Szkolenia dedykowane - szkolenia projektowane z myślą o konkretnym odbiorcy.
Szkolenia stacjonarne - tradycyjne szkolenia z trenerem, skupiające wszystkich uczestników w jednym miejscu.
Szkolenia synchroniczne - tzw. szkolenia na żywo w czasie rzeczywistym z możliwością przeprowadzenie videokonferencji czy czatu; osoba ucząca się i trener pozostają ze sobą w kontakcie.
Tagowanie - katalogowanie, indeksowanie treści szkoleniowch w celu ułatwienia przeszukiwania kontentu.
TCO (Total Cost of Ownership) - analiza wszystkich (wstępne i długookresowe) kosztów inwestycji.
Time to Competency - czas przeznaczony na wyposażenie pracownika w pożądaną kompetencję.
Transfer climat - czynniki wpływające na czas transferu wiedzy podczas szkoleń, np. wsparcie otrzymywanie w organizacji.
User friendly - idea zakładająca, że środowisko nauczania ma być przyjazne dla użytkownika; "przyjazność" systemów i urządzeń.
Webcast (podcast) - forma internetowej publikacji dźwiękowej lub filmowej, najczęściej w postaci regularnych odcinków, z zastosowaniem technologii RSS, dzięki której można dowolnie formować stronę internetową, zamieszczać na niej aktualne wiadomości, budować zaplecze merytoryczne składające się z filmów instruktażowych, krótkich ćwiczeń i prelekcji.
Wiedza miękka - patrz skillsoft.
Wiedza twarda - patrz hard skills.
WYSIWYG (What You See Is What You Get) - oznacza dosłownie dosłownie "to co widzisz jest tym co otrzymasz"; możliwość obserwowania przez projektanta treści na każdym etapie prac efektu końcowego.