Jak pisać niektóre formy wypowiedzi - streszczenia, rozprawka, charakterystyka, streszczenie, zaproszenie, ogłoszenie, recenzja

Formy wypowiedzi pisemnej

Charakterystyka
Są dwa sposoby charakteryzowania bohatera: charakterystyka bezpośrednia oraz charakterystyka pośrednia.
Charakterystyka bezpośrednia to taka, w której narrator jasno, konkretnie mówi najważniejsze rzeczy o bohaterze. W charakterystyce pośredniej bohater przedstawiony jest poprzez swoje zachowanie oraz słowa, które wypowiada, albo też przez opinie innych bohaterów utworu, np. Jacek spieszył się, potrącił sąsiadkę wychodzącą z windy i pojechał na górę nie czekając na resztę rodziny - wtedy wnioskujemy, że Jacek jest niekulturalny, źle wychowany, możemy się również domyślać, że pewnie nie jest lubiany przez swoich znajomych.

W charakterystyce ważne jest:
- wygląd zewnętrzny
- usposobienie
- charakter
- intelekt i uzdolnienie
- osobowość
Charakter to nasze wnętrze, nasza "dusza". Usposobienie jest tym, co prezentujemy na zewnątrz, w stosunku do innych ludzi. Osobowość to indywidualność człowieka: to, czym wyróżnia się z tłumu. O osobowości mówimy wtedy, kiedy opisujemy człowieka wyjątkowego nietypowego, nieprzeciętnego, różniącego się od innych.

Sprawozdanie
Na czym polega sprawozdanie? To wierna i bardzo dokładna relacja ze zdarzeń, w których uczestniczyłaś lub byłaś ich obserwatorem. Co możesz relacjonować? Piłkarski mecz, przedstawienie teatralne, szkolną akademię czy wycieczkę.

To nie jest trudna forma wypowiedzi, musisz jednak pamiętać o kilku ważnych zasadach:
- sprawozdanie musi obfitować w szczegóły. Zapamiętaj metodę sześciu pytań: co się wydarzyło, gdzie, kiedy, dlaczego, jak przebiegało dane wydarzenie, kto w nim uczestniczył.

Jeżeli spełnisz tę zasadą to sprawozdanie będzie pełne.
- Pamiętaj o przedstawieniu wydarzeń w porządku chronologicznym.
- selekcjonuj wydarzenia - te mniej istotne lub ważne dla niektórych uczestników pomijaj.
Dlatego w części informacyjnej sprawozdania bardzo ważny jest obiektywizm!

Sprawozdanie z lektury:
1. Jaki jest tytuł utworu?
2. Kto jest autorem dzieła? Można przytoczyć wybrane informacje o autorze np. o jego innych pracach.
3. Jaka jest treść lektury? Można krótko opisać całą treść lektury, streszczając główne jej wątki.
4. Ocena przeczytanego tekstu.

Sprawozdanie z filmu:
1. Tytuł filmu.
2. Reżyser.
3. Kino w którym odbyła się projekcja.
4. Temat filmu.
5. Aktorzy, którzy grali w tym filmie. Kto odtwarzał główne role?
6. Ocena wartości filmu.

Streszczenie
Streszczenie to forma wypowiedzi, której celem jest przedstawienie treści utworu - przekształcenie tekstu, polegające na zmniejszeniu objętości utworu, ale przy zachowaniu najważniejszych elementów treści utworu. W wypadku utworów wielowątkowych (epopei lub powieści) streszczenie może dotyczyć losów tylko jednego wybranego bohatera.

Streszczenie musi być:
- zwięzłe,
- konkretne,
- skrótowe,
- napisane prostym, jasnym językiem;
- obiektywne - ma przekazywać informacje bez komentarzy,
- przedstawiać wydarzenia utworu w kolejności chronologicznej,
- wiernie oddawać treść utworu.
Jeżeli w streszczanym utworze występuje zaburzona chronologia zdarzeń, wtedy przed przystąpieniem do streszczenia musicie uporządkować treść utworu - poczynając od najdawniejszych wydarzeń, a kończąc na tych, które nastąpiły jako ostatnie, i dopiero wtedy streścić całość utworu. Streszczenie pokazuje wydarzenia ze względu na ich przyczyny i ewentualne skutki ( jest to związek przyczynowo-skutkowy). Streszczenie nie powinno zawierać opisów, charakterystyki, dialogów, cytatów. Nie wyrażamy tu własnych sądów i opinii ani o bohaterze, ani o całym utworze.

Recenzja
Recenzja to typ sprawozdania, w którym omawiacie konkretny utwór literacki, muzyczny, filmowy, plastyczny, itp. Recenzję można nazwać wypowiedzią sprawozdawczo-oceniającą. Sztukę jej pisania powinni opanować wszyscy, którzy chcą być w przyszłości dziennikarzami, krytykami filmowymi lub teatralnymi. Recenzja może być wyrazem waszych uczuć, może pokazywać wasz gust artystyczny, wasze poczucie piękna, a także możecie się w niej wykazać wiedzą na temat literatury, teatru, filmu czy ogólnie sztuki.

Recenzja zawiera dwa elementy:
- sprawozdawczy, podajecie informacje o autorze, reżyserze, aktorach; przedstawiacie treść utworu, możecie też zasygnalizować, jakie są główne problemy lub wątki utworu;
- oceniający, przedstawiacie zalety lub wady utworu, oceniacie jego kompozycję, język, styl, grę aktorską. W tej części recenzji możecie także wyrazić wasze poglądy, zaprezentować się jako stali bywalcy kin lub teatrów.

Ogłoszenie
Forma bardzo krótka. Czego mogą dotoczyć ogłoszenia? Właściwie wszystkiego! Sprzedaży, kupna, zamiany, informacji o znalezieniu bądź zgubieniu czegoś.
Ta forma nie powinna Ci sprawiać trudności - zapamiętaj tylko kilka podstawowych zasad:
- pisz konkretnie i na temat;
- zamieść w ogłoszeniu wszystkie potrzebne informacje (szczegóły, sposób kontaktu).

Zaproszenie
Zaproszenie można kierować do różnych osób - przyjaciół i rodziny (wtedy to zaproszenie nieoficjalne) lub do instytucji czy nieznanych osób (wtedy to zaproszenie oficjalne). Bez względu jednak, do kogo będziesz je kierować, musi zawierać pięć stałych elementów:
- kto zaprasza, kogo, na co, dokąd, kiedy.

Plan
W jakiej sytuacji spotkasz się z poleceniem napisania planu? Kiedy będziesz musiał zrobić spis najważniejszych wydarzeń - czy to z przytoczonego artykułu, czy z lektury, czy też z jakiegoś zdarzenia. Pamiętaj! Plan musi być napisany zgodnie z kolejnością występowania zdarzeń, czyli chronologicznie! Bądź konsekwentna!
To bardzo ważne przy robieniu planu. Dlatego koniecznie zwróć uwagę na to, w jakiej formie piszesz punkty - czy są to zdania pojedyncze, same wyrazy, czy może równoważniki zdań.
Niedopuszczalne jest mieszanie form! Popatrz też, w jaki sposób graficznie oznaczasz kolejne punkty planu. Czy są to cyfry (jeśli tak, to rzymskie czy arabskie), czy może litery (małe lub wielkie).
Zwróć uwagę! O napisanie jakiego planu zostałaś poproszona - ramowego czy szczególnego? Ramowy przedstawia tylko najważniejsze wydarzenia, szczegółowy jest dużo dokładniejszy (co będzie się przejawiało np. w podpunktach).

Dedykacja
Czyli króciutka formułka, która napiszesz, chcąc komuś coś ofiarować. Pamiętaj - musi być dostosowana do okazji i obdarowywanej osoby - każda dedykacja jest bardzo osobista, indywidualna. Może zawierać króciutki cytat, informacje, czemu akurat ta książka lub fotografia zostało podarowana w prezencie.

Notatka
To inaczej skrócenie jakiejś dłuższej wypowiedzi.
Jak więc powinna wyglądać taka notatka?
- ma zawierać tylko najpotrzebniejsze rzeczy - zrezygnuj więc z podawania szczegółów;
- dostosuj formę notatki do tematu - inaczej będzie wyglądała notatka do encyklopedii, a inaczej notatka z informacją, co masz kupić w sklepie.

Rozprawka
Rozprawka jak każda wypowiedź pisemna powinna mieć trójdzielną kompozycję:
- wstęp;
- rozwinięcie;
- zakończenie.

We wstępie należy postawić tezę. Teza może zawierać twierdzenie jednoznaczne (pewnik) lub przypuszczenie (hipotezę). W pierwszym wypadku redagujemy ją w formie zdania oznajmującego, w drugim - może mieć formę pytania.
Rozwinięcie musi zawierać argumenty. Aby uzyskać jak najbardziej obiektywny ton wypowiedzi należy użyć argumentów przemawiających za i przeciwko tezie.

Argumentami nie są:
- własne sądy;
- opinie własne i cudze;
- stwierdzenia obiegowe i powszechne sądy.

Argumentami są:
- konkretne sytuacje życiowe powtarzające się, powszechnie spotykane;
- udowodnione naukowo fakty, zjawiska;
- ogólnie przyjęte normy moralne i etyczne;
- zasady postępowania przyjęte i akceptowane w danej społeczności.

Zakończenie musi zawierać wnioski wynikające ze zgromadzonych argumentów. Nie wolno powtarzać ani tezy, ani argumentów.

Zapamiętaj typowe dla rozprawki sformułowania!
- zastanówmy się, czy; rozważmy, czy; postawmy pytanie; wypada rozważyć...
- sądzę, że; uważam, że; myślę, iż; według mnie; moim zdaniem; pewne jest, iż; wydaje się, że
- za twierdzeniem przemawia; z jednej strony; z drugiej strony; drugą stroną medalu
- zwróćmy uwagę na; mimo iż, jednakże; choć niektórzy sądzą, że ... uważam, iż ...
- a zatem; więc; podsumowując; w świetle powyższych argumentów nie trudno zgodzić się z twierdzeniem; po przytoczeniu powyższych faktów trudno nadal podtrzymywać tezę ...