Główne pojęcia dotyczące hałasu
Hałas to dziwne słowo i zjawisko nie mające ani jednobrzmiącej definicji ani nawet pochodzenia. Aleksander Brckner definiuje hałas (hałasować, hałasić, hałaśliwy) jako słowo „dawniej nieznane, może do hała- dorobione”. A „ z hała- lub hara- okrzyk lekceważenia jak hała-drała, na hałaj-bałaj” . Tak więc słowo dawniej nieznane dzisiaj nabrało wyraźnego znaczenia. Encyklopedia Popularna PWN definiuje hałas jako każdy dźwięk niepożądany lub szkodliwy dla zdrowia ludzkiego. Proste? Nie bardzo, bo szkodliwość ta zależy od wielu czynników: natężenia, zakresu częstotliwości, charakteru zmian w czasie długotrwałości zmian w czasie, wrażliwości osobniczej itd.
W Słowniku języka polskiego PWN hałas z kolei jest definiowany jako nieskoordynowane, zakłócające spokój głośne dźwięki, a hałasować to: robić hałas, głośno się zachowywać, stukać, łomotać, huczeć, krzyczeć, wrzeszczeć. Inna bardzo ładna definicja hałasu to: dokuczliwy, dziki, ogłuszający, piekielny hałas. W tym miejscu chcę wyraźnie podkreślić, że nie mam nic przeciwko futbolowi i jego ulubieńcom. A hałastra to: gawiedź, zgraja, i prymitywny motłoch, jakby kto nie wiedział.
Hałas obecnie istnieje wszędzie. Atakuje nasze uszy w domu, w szkole, w pracy. Często jest składnikiem relaksu i wypoczynku !!!??? Głośna pop- muzyka czy ryk stadionów należą do elementów wypoczynku dużych grup ludzi.
Nikt chyba dzisiaj nie wątpi, że hałas jest szkodliwy. Hałas uszkadza słuch i może doprowadzić do jego utraty. Lecz hałas uszkadza nie tylko narząd słuchu. Stwierdzono,że pod wpływem hałasu następuje kurcz drobnych naczyń tętniczych, występują zmiany w funkcjonowaniu układu nerwowego, zmniejsza się funkcja ślinianek i błony śluzowej żołądka, występują zakłócenia wzroku np upośledzenie rozróżniania barw i ograniczenie pola widzenia, obniża się precyzja ruchów, zmniejsza wydolność psychiczna i występuje szybciej zmęczenie.
Hałas w środowisku pracy jest jednym z najczęściej występujących czynników szkodliwych i uciążliwych. Instytut Medycyny Pracy szacuje, że w Polsce ponad 600 000 pracowników jest zatrudnionych w warunkach narażenia na nadmierny hałas. Corocznie odnotowywanych jest ponad 3000 nowych przypadków zawodowego uszkodzenia słuchu.
Następujące parametry charakteryzują hałas w środowisku pracy:
I. hałas maszyn
A. skorygowany poziom mocy akustycznej (A)
B. poziom dźwieku A na stanowisku pracy
C. poziom mocy akustycznej w pasmach częstotliwości
D. poziom ciśnienia akustycznego w pasmach częstotliwości na stanowiskach pracy
E. wskaźnik kierunkowości źródła
F. poziom ciśnienia akustycznego w pasmach częstotliwości i poziom dźwięku A, mierzony w określonych punktach pomiarowych (np w razie niemożliwości określenia poziomu mocy akustycznej)
II. procesy technologiczne
A. poziom dźwieku A
B. poziom ciśnienia akustycznego w pasmach częstotliwości
C. rozkład poziomu dźwięku
D. równoważny poziom dźwięku A (dla hałasów nieustalonych)
Istnieje wiele metod określania parametrów hałasu. Do najdokładniejszych należą metody określania mocy akustycznej maszyn w komorach i pomieszczeniach pogłosowych i bezechowych. Istnieją również metody określania tych parametrów w swobodnym polu akustycznym nad powierzchnią odbijającą dźwięk, metody orientacyjne i specjalne.
Do tych pomiarów służą bardzo dokładne mierniki i specjalne pomieszczenia. Używa się w tym celu bardzo czułych mikrofonów i magnetofonów rejestrujących emitowany dźwięk, który poddawany jest potem analizie komputerowej.
Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w miejscu pracy określają przepisy, normy i zalecenia. Najbardziej ogólnym przepisem jest rozporządzenie Ministra Pracy, Pracy i Spraw Socjalnych, które określa dopuszczalny poziom hałasu na stanowisku pracy. Do określenia dokładnych wartości hałasu dopuszczalnego trzeba brać pod uwagę m.inn czas działania hałasu oraz jego maksymalne i szczytowe wartości.
• poziom ekspozycji dziennej (8godz) nie powinien przekraczać 85 dB,
• poziom ekspozycji tygodniowej nie może przekraczać 85 dB dziennie,
• max. poziom dźwięku A nie może przekroczyć 115 dB,
• szczytowy poziom dźwięku C nie może przekroczyć wartości 135 dB
Uważa się, że ekspozycja na hałas przekraczający 85 dB jest możliwa bez uszczerbku dla zdrowia w przypadku stosowania przerw w pracy lub ograniczaniu czasu pracy w ekspozycji. Np praca w ciągłym hałasie w granicach 95-100 dB nie może trwać dziennie dłużej niz 40-100 min., zaś praca w hałasie do 110 dB - nie dłużej niż 10 minut dziennie. W przypadku narażenia pracowników na hałas o różnym poziomie narażenia w czasie należy określić ekwiwalentny poziom hałasu, który jest sumą stosunku najwyższej dopuszczalnej ekspozycji na hałas w poszczególnych poziomach natężenia do okresu faktycznej ekspozycji w tych samych poziomach. Jeżeli suma tych stosunków przekracza liczbę 1 to przyjmuje się, że została przekroczona dopuszczalna dawka hałasu.
Okresy dopuszczalnej ekspozycji na hałas w zależności od jego natężenia (w/g rządowych normatywów USA z 1973r.)
Okresy najdłuższej dopuszczalnej ekspozycji na hałas (godz.) Poziom natężenia hałasu (dB A)
8 85
4 90
2 95
1 100
30 min 105
15 min 110
7,5 min 115*
Oprócz norm i przepisów dotyczących hałasu w środowisku pracy istnieją również inne normy określające dopuszczalne wartości hałasu np. normy dopuszczalnego poziomu dźwięku hałasów przenikających do pomieszczeń mieszkalnych i użyteczności publicznej od wszystkich żródeł i od instalacji i urządzeń w budynku, normy dotyczące hałasu komunikacyjnego itp.
W środowisku pracy występuje nie tylko hałas „słyszalny” tonalny, ale również hałas o częstotliwościach niesłyszalnych dla ucha ludzkiego.
Hałas infradżwiękowy o bardzo niskiej częstotliwości, poniżej 20 Hz emitowany jest przez maszyny i urządzenia przepływowe, takie jak sprężarki, silniki wysokoprężne, młoty, wentylatory przemysłowe, dmuchawy wielkopiecowe. Źródłem infradźwięków mogą być masy wody w zaporach i kanałach wodnych, transport lądowy, wodny i lotnictwo. Fale infradźwiękowe osiągaja bardzo duże długości (najkrótsza fala ma długość 17m) mogą się rozchodzić na duże odległości od źródła (nawet setki km) i stwarzać w ten sposób zagrożenie na znacznym obszarze. Hałas ten u źródła może osiągać poziom dochodzący do 135 dB. Zagrożenie jest tym większe, że od wartości poziomów 130 dB może występować dodatkowo zjawisko rezonansu narządów wewnętrznych, które może doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu komórek, tkanek i narządów, powodując przy poziomach pow. 160 dB mechaniczne zniszczenie struktur organizmu.
Hałas ultradźwiękowy o wysokiej częstotliwości, powyżej 20 000 Hz (20kHz) emitowany jest przez m. inn. lutownice ultradźwiękowe, wanny lutownicze, zgrzewarki, płuczki, narzędzia pneumatyczne, sprężarki, palniki, niektóre maszyny włókiennicze.
Ultradźwięki są wykorzystywane w procesach technologicznych, a także w diagnostyce medycznej, w przemyśle spożywczym, w defektoskopii itp. Ultradźwięki mogą byc bardzo niebezpieczne przy nieodpowiednim stosowaniu i nieprzestrzeganiu podstawowych zasad obsługi urządzeń ultradźwiękowych.
Zarówno w przypadku ultradźwięków jak i infradźwięków istnieją szczegółowe normy określające dopuszczalne wartości poziomów ciśnienia akustycznego.
Istnieje wiele metod ochrony przed hałasem w pracy. Najskuteczniejszą metoda jest niepodejmowanie pracy w zakładach, w których występuje nadmierny hałas. Jednak nie zawsze jest to rozwiązanie najkorzystniejsze. Tak więc jeżeli juz musimy przebywać w środowisku hałaśliwym to przede wszystkim dbajmy o własny słuch. Do podstawowych ochron osobistych zaliczają się ochronniki słuchu popularnie zwane nausznikami lub słuchawkami choć ani nie chronią przed mrozem, ani nie służą do słuchania.
Mając już ochronniki możemy zacząć interesować się, czy nie można wyciszyć źródła hałasu (maszyny, urządzenia). Równolegle można dążyc do takiego ustawienia maszyn, aby dźwięki przez nie emitowane nie nakładały się na siebie i nie nasilały hałasu ogólnego. Inna metodą jest komasowanie hałaśliwych urządzeń w jednym miejscu i poprzez np. automatykę ograniczanie liczby osób zagrożonych, a tych, którzy muszą już zostać w niebezpiecznych miejscach wyposażanie w specjalne ochrony i ograniczanie czasu ekspozycji.
Dobre rezultaty uzyskuje się dzięki zastosowaniu specjalnych ekranów dźwiękochłonnych, paneli, materiałów i ustrojów dźwiękoizolacyjnych i dźwiękochlonnych (patrz rozdział pt. Tłumienie ciszy w kabinach).
Wszystkie te metody nie zmieniają jednak faktu, że podstawową metodą walki z hałasem jest likwidowanie jego źródeł i nietworzenie nowych.
„Hałas komunikacyjny”
Do najpowszechniejszych i najbardziej uciążliwych źródeł hałasu szczególnie w środowisku zurbanizowanym należy Komunikacja drogowa. Jest to spowodowane faktem,że samochód dociera praktycznie wszędzie, nawet w bezpośrednie sąsiedztwo obiektów wymagających ochrony przed hałasem. Poziomy dzwięku środków komunikacji drogowej są duże i wynoszą 75-90db.
Źródło hałasu Poziom dżwięku
Motocykl 79-87 dB
Samochód osobowy 75-84 dB
Samochód ciężarowy 83-93 dB
Autobus 86-92 dB
Ciągnik rolniczy 85-92 dB
Kolej(7,5 m od toru) 79-95 dB
Tramwaj 70-95 dB
Samolot(przeloty nad terenem zabudowanym 74-108 dB
„Hałas przemysłowy”
Zakłady przemysłowe są źródłami hałasu wywołanych pracą maszyn i urządzeń. Wewnątrz hal przemysłowych hałas sięga 80-125 dB i w znacznym natężeniu przenosi się na tereny sąsiadujące. W sąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy dzwięku osiągają wartości od 50 dB (mało uciążliwe) do 90 dB ( bardzo uciążliwe). W wielu przypadkach bardziej uciążliwe są zakłady małe, lecz zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej niż zakłady wielkoobszarowe, które sytuuje się w znacznej odległości od obiektów wymagających ochrony przed hałasem a także –niejednokrotnie- zakłada się dla nich strefę ochroną.
Najsilniejsze hałasy występują w przemyśle :
- stoczniowym (kadłubownia 100-140 dB, hamowania 130-160 dB)
- hutniczym (piły tarczowe 110-120 dB, wielkie piece 95-105 dB)
- włókienniczym (stanowiska pracy 95-105 dB)
- energetycznym (maszynownia 90-100 Db wentylatory 110-120 dB)
- lotniczym (start samolotu 100-150 dB)
- górniczym (wentylatory, ładowarki pneumatyczne 10-120 dB)
- drzewnym i leśniczym (piły tarczowe do 93 dB)
„Hałas osiedlowy i mieszkaniowy”
W zbiorowiskach miejskich oprócz hałasu komunikacyjnego, uciążliwy jest także hałas osiedlowy. Ponad 25 % mieszkańców jest narażonych na ponadnormatywny hałasu w mieszkaniach, występujący wsutek stosowania oszczędnych materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewnątrzosiedlowy jest spowodowany przez pracę silników samochodowych , wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, pracę zakładów usługowych, głośną muzykę radiową. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno-kanalizacyjnych, centralnego ogrzewania, dźwigów, hydroforów, zsypów. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB , nocą 25-30 dB.
„Wpływ hałasu na człowieka”
Ludzie narażeni na hałas mają częstsze objawy zakłóceń ze strony:
a) układu krążenia (bicie i kołotanie serca, szybkie męczenie się, duszność, zawroty głowy, uderzenia krwi do głowy)
b) układu pokarmowego
c) układu ruchu (bóle mięśni i stawów)
d) układu dokrewnego (choroby przemiany materii)
e) układu nerwowego (zakłócenia równowagi emocjonalnej)
Istotnym problemem jest fakt że efekty oddziaływania hałasu w środowisku pracy mogą być w swoisty sposób wzmacnianie przez warunki akustyczne w miejscu zamieszaknia i wypoczynku. Człowiek poddany nadmiernej dawce hałasu pracy.
Wykonawca referatu: