Biografie, które mogą się przydać; Weir, Leszczyński, Kieślowski, Altman, Ibsen, Chesterton, Vesaas, Eco

Eco Umberto (1932-), włoski teoretyk literatury, beletrysta. Profesor semiotyki na uniwersytecie w Bolonii. Debiutował w 1956 rozprawą na temat średniowiecznej estetyki. Autor wielu prac naukowych, m.in.: La struttura assente (Nieobecna struktura), Le forme del contenuto (Formy treści) i fundamentalnego Trattato della semiotica generale (Traktat semiotyki ogólnej). W Polsce wydane zostały jego dwie prace: Dzieło otwarte i Pejzaż semiotyczny.
Jako beletrysta debiutował w 1980, bestsellerem została jego powieść Il nome della rosa (1982, wydanie polskie Imię róży), która uzyskała francuską nagrodę Medicis oraz została sfilmowana. Eco zajmuje się badaniem mechanizmów kultury masowej, którą pojmuje w kategorii faktu komunikacyjnego, a semiotykę wykorzystuje jako narzędzie opisu form społecznych. Jego zainteresowania sięgają literatury trywialnej, prasy codziennej, komiksu, piosenki.
Semiotyka Eco stała się modnym kierunkiem filozofii, do czego w szczególności przyczyniły się jego dzieła - Teoria semiotyki (1978) i Rola czytelnika (1979). Rozważania semiotyki dotyczą głównie znaków, rozpatrywanych pod kątem znaczeń w zakresie komunikacji międzyludzkiej.
Analiza semiotyki ma prowadzić do rozpoznania sił motorycznych przemian w sferze kultury i ujawnić, że sposób i celowość "produkowania" znaczenia nie różni się od produkcji przedmiotów materialnych - czyli praktycznej, codziennej działalności człowieka. Semiotyka Eco otwarła drogę do nowych studiów w zakresie estetyki.
U. Eco jest również autorem powieści: Wahadło Foucaulta (1988. wydanie polskie 1993), Wyspa dnia poprzedniego (1994, wydanie polskie 1995); Baudolino (2001); zbioru szkiców poświęconych zaganieniom kultury masowej Superman w literaturze masowej (1978, wydanie polskie 1996). Wybór jego tekstów publicystycznych ukazał się pod polskim tytułem: Zapiski na pudełku od zapałek (1993), Drugie zapiski na pudełku od zapałek (1994), Trzecie zapiski na pudełku od zapałek (1997).


Gogh Vincent van (1853-1890), malarz holenderski, którego twórczość wywarła duży wpływ na malarstwo w. XX. Początkowo, zgodnie z artystyczną tradycją swego kraju dążył do wyrażenia walorów najprostszych przedstawianych przedmiotów poprzez bogactwo gry światła, jednocześnie nawiązywał do holenderskiego malarstwa rodzajowego XVII w.
Vesaas Tarjei (1897-1970), norweski pisarz. Autor oryginalnych w formie powieści, ukazujących związki człowieka z przyrodą, tworzonych pod wpływem realistycznej prozy K. Hamsuna i nierzadko zawierających symboliczne uogólnienia, np.: Wielka gra (1934, wydanie polskie 1966), Ptaki (1957, wydanie polskie 1964), Pałac lodowy (1963, wydanie polskie 1969). Także zbiory wierszy, dramaty. Polski wybór opowiadań Koń z Hagget (1988).


Chesterton Gilbert Keith (1874 -1936), angielski powieściopisarz, poeta i publicysta. Studiował sztuki piękne w Londynie, zanim nie pochłonęła go publicystyka i literatura. Przeciwnik postępu i nowoczesności, krytyk imperializmu, kolonializmu i tendencji faszystowskich, na łamach Daily News i Daily Herald dawał wyraz swoim opozycjonistycznym poglądom.
W zbiorach szkiców Obrona (1901), Dwanaście typów (1902) i Heretycy (1905) atakował społeczny pesymizm, nihilizm i dekadentyzm, przeciwstawiając im w eseju Ortodoksja (1908) własną filozofię, polegającą na afirmacji życia i moralnym optymizmie. Wspólnie z H. Bellokiem głosił utopijną teorię zw. dystrybucjonizmem, w której propagował odrzucenie współczesnej cywilizacji i powrót do średniowiecza, odbudowę ustroju opartego na decentralizacji oraz upowszechnienie drobnej własności w rolnictwie, przemyśle i handlu. Jednocześnie potępił angielską reformację i opowiedział się za katolicyzmem (w 1922 przyjął chrzest), co w owym czasie wymagało sporej odwagi. Swój katolicki światopogląd przedstawił w filozoficzno-teologicznej rozprawie Wiekuisty człowiek (1925).
Do literatury pięknej wszedł zbiorami poetyckimi: Błędny rycerz (1900), Wino, woda i śpiew (1915) oraz poematami retorycznymi Ballada o białym koniu (1911) i Lepanto (1915). W wierszach, podobnie jak w życiu, opiewał uroki beztroskiej egzystencji i zachwycał się pięknem angielskiego pejzażu.
W powieściowym dorobku Chestertona znalazły się: wyszydzający postęp Napoleon z Notting Hill (1904), Człowiek, który był Czwartkiem (1908), Kula i krzyż (1909) oraz Latająca gospoda (1914). W pamięci potomnych pisarz przetrwał głównie jako autor cyklu nowel detektywistycznych o prostodusznym, acz bystrym księdzu Brownie, rozwiązującym skomplikowane zagadki kryminalne: Niewinność ojca Browna (1911), O mądrości ojca Browna (1914), Niedowiarstwo ojca Browna (1926), Tajemnica ojca Browna (1927) i in. Uznaniem cieszyły się także studia biograficzne Chestertona: Święty Franciszek z Asyżu (1923), Charles Dickens (1906), G.B. Shaw (1909), Św. Tomasz z Akwinu (1933).


Ibsen Henrik (1828-1906), norweski dramatopisarz. 1851-1856 reżyserował w teatrze w Bergen. 1857-1864 dyrektor artystyczny teatru w Christianii (Oslo). Przyczynił się do stworzenia narodowego teatru Norwegii.
W pierwszym okresie dramaty pod wpływem romantyzmu duńskiego, np. Catilina (1850). Następnie sztuki nawiązujące do historii i starych legend norweskich, jak Pani zamku strot (1854, wydanie polskie 1902), Rycerze Północy (1858, wydanie polskie 1902), Pretendenci do tronu (1863, wydanie polskie 1901). Niedoceniany przez rodaków i zniechęcony, 1864-1891 przebywał za granicą.
Światową sławę przyniosły mu dwa poematy dramatyczne: Brand (1866, wydanie polskie 1903) i Peer Gynt (1867, wydanie polskie 1910). W serii dramatów obyczajowych poddał bezwzględnej krytyce mieszczańskie obyczaje i moralność, np. Podpory społeczeństwa (1877, wydanie polskie 1899), Dom lalki (1879, wydanie polskie 1882 pt. Nora), Upiory (1881, wydanie polskie 1891), Wróg ludu (1882, wydanie polskie 1891), Dzika kaczka (1884, wydanie polskie 1897 pt. Cyranka), Hedda Gabler (1890, wydanie polskie 1899).
W niektórych dramatach pojawiają się tendencje naturalistyczne lub mistyczne, np. Rosmersholm (1886, wydanie polskie 1898), Mistrz Solness (1892, wydanie polskie 1893, w kolejnej edycji pt. Budowniczy Solness), a także symbolistyczne. Dzieła Ibsena były ogromnie popularne w Polsce na przełomie XIX i XX w. W języku polskim Wybór dramatów (1898), Dramaty (1956, 1958).


Altman Robert (1925-), amerykański reżyser i producent filmowy. Ukończył studia na uniwersytecie w Missouri uzyskując tytuł inżyniera. W czasie II wojny światowej służył w lotnictwie, następnie podjął pracę w Calvin Company w Kansas, realizującej filmy o tematyce przemysłowej. Pracował w telewizji przy popularnych serialach: Alfred Hitchcock przedstawia..., Bonanza. Na przełomie lat 60. i 70. stał się jednym z wiodących reżyserów "nowego kina hollywoodzkiego", ukazując często w satyrycznym świetle tradycyjne wartości Ameryki.
Wybrane filmy: M.A.S.H. (1969, Złota Palma w Cannes), Mc Cabe and Mrs Miller (1971, parodia westernu), Nashville (1975), Trzy kobiety (1977, studium samotności), Buffalo Bill i Indianie (1976, Grand Prix w Berlinie Zachodnim), Dzień weselny (1978), Quintett (1978), Idealna para (1979), Na skróty (1993), Black and Blue (1993), Pret-a-Porter (1994), Fałszywa ofiara (1998 - scenarzysta), Doktor T. i kobiety (2000), Gosford Park (2000).


Kieślowski Krzysztof (1941-1996), polski reżyser i scenarzysta filmowy. Ukończył PWSTiF w Łodzi (1969). Podjął realizację filmów krótkometrażowych w 1968. Wybrane pozycje: Robotnicy 71 (1972), Życiorys (1975), Z punktu widzenia nocnego portiera (1977) i in. Pierwszy film fabularny zrealizował w 1973.
W utworach swych podejmował rozważania nad różnymi aspektami egzystencji człowieka we współczesnym świecie. Interesowały go uwarunkowania społeczno-polityczne, rozpatrywane w kontekście problematyki moralnej i filozoficznej, np. w filmach: Blizna (1976, nagroda w Gdańsku), Amator (1979, nagroda w Moskwie, Gdańsku, Koszalinie i w Chicago), Przypadek (1981, premiera 1987), Bez końca (1984).
Światowy rozgłos przyniosły mu filmy: Dekalog I - X (1989), przedstawiające funkcjonowanie Dekalogu w dzisiejszych uwarunkowaniach życiowych. Podobnie zainspirowały go hasła rewolucji francuskiej - wolność, równość, braterstwo - dla których poszukiwał odpowiedników we współczesności realizując: Trzy kolory: Niebieski, Trzy kolory: Biały, Trzy kolory: Czerwony (1993-1994).
Kieślowski posługiwał się swoistą poetyką narracji, spowolnionym rytmem zdarzeń, licznymi zbliżeniami, szczególną ekspresją warstwy audialnej, zwłaszcza muzyki (Z. Preisnera). Był jednym z bardziej znaczących twórców kina europejskiego. Filmy jego - ascetyczne w formie i niełatwe w percepcji - zawierają potężny ładunek myślowy, skłaniają do refleksji. Nad scenariuszami współpracował z K. Piesiewiczem.


Leszczyński Witold (1933-), polski reżyser, scenarzysta i operator filmowy. Ukończył Wydział Elektroniki Politechniki Warszawskiej (1955) i pracował jako inżynier elektroakustyk w kinematografii. Jest absolwentem wydziału operatorskiego i reżyserskiego w PWSFiT w Łodzi (1962). Pracę w dziedzinie filmów krótkometrażowych rozpoczął w 1959. Jako reżyser pełnometrażowych filmów fabularnych debiutował filmem Żywot Mateusza (1968, Nagroda im. A. Munka, nagrody w Chicago, Cannes, Valladolid, Colombo i in., nominacja do Oscara).
Następne filmy: Rekolekcje (1977), Konopielka (1981, Grand Prix w Vevey, Srebrne Lwy Gdańskie, nagroda w Haugesund), Siekierezada (1985, Złote Grona w Łagowie), Kolos (1993, Polska/Norwegia), Requiem (2000 - Nagroda Specjalna Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni). Tworzy filmy wartościowe, wysmakowane estetycznie, o ludowo-misteryjnym zabarwieniu. Realizuje również filmy dokumentalne w kraju i za granicą.


Weir Peter Lindsay (1944-), australijski reżyser i scenarzysta filmowy. Uczęszczał na studia z zakresu sztuki i prawa na uniwersytecie w Sydney. 1966 wyjechał do Europy, po powrocie rozpoczął współpracę z telewizją australijską, a od 1970 z kinematografią. Po zrealizowaniu kilku filmów krótkometrażowych stał się czołowym reżyserem Australii. Mistrz umiejętnie wytwarzanej atmosfery, nie stroni od elementów grozy i komedii, sięga po autentyczny tragizm i swoisty mistycyzm.
Filmy (przeważnie wg własnych scenariuszy): Samochody, które zżarły Paryż (1974), Piknik pod Wiszącą Skałą (1975), Ostatnia fala (1977), Gallipoli (1981), Rok niebezpiecznego życia (1982), Świadek (1985, USA, nominacja do Oscara za reżyserię), Stowarzyszenie umarłych poetów (1989, USA, nominacja za reżyserię), Zielona karta (1990, Oscar za scenariusz), Nieustraszony (1993).