Charakterystyka jamochłonów
Jamochłon ogólnie dwuwarstwowy worek ze specjalnymi wyrostkami (czułkami bądź ramionami).
Budowa:
- Stułbia występuje tylko w postaci polipa. Ciało jej wygląda jak wydłużony worek przymocowany do podłoża tzw. stopą. W górnej cz. ciała występuje wieniec 6-12 czułków okalających otw. gębowy.
- Meduza dojrzałej chełbii przypomina parasol bez rączki. Na spodniej stronie parasola znajduje się czworokątny otwór gębowy. W jego rogach na boki rozchodzą się ramiona, służące do chwytania zdobyczy. Na krawędziach często występują ciałka brzegowe, spełniające funkcje zmysłowe.
Symetria promienista:
Jamochłony od początku istnienia wykazywały tę cechę. Dla tego typu org. ważniejsze jest odróżnianie góry od dołu niż konkretnych kierunków <= pokarm/wróg może zbliżyć się z każdej strony.
Budowa ściany ciała jamochłonów:
Na zewnątrz znajduje się warstwa komórek ektodermalnych. Wnętrze ciała wyściela warstwa komórek endodermalnych. Między ekto- i endodermą znajduje się mezoglea. Tworzy ona warstwę wypełniającą i wspierającą.
Większą cześć warstwy zewn. tworzą komórki nabłonkowo-mięśniowe. Między kom. n-m. znajdują się mniejsze komórki interstycjalne. Z niech rozwijają się komórki parzydełkowe (u stułbii jeszcze kom. płciowe).
Układ nerwowy typu dyfuzyjnego (rozproszony). Cechuje się brakiem centrum ukł. nerwowego, aczkolwiek zaznacza się tendencja do koncentracji neuronów wokół otw. gastralnego. Na brzegach parasola chełbii występuje 8 ciałek brzegowych ropaliów. Każdy taki twór zawiera statocystę (narz. równowagi) i prymitywne oczka (pozwalające jedynie odróżniać natęż. światła).
Komórki parzydełkowe najliczniej występują na czułkach lub ramionach.
- Penetranty wnętrze tych kom. wypełnia trująco-drażniąca ciecz pod ciśnieniem, oprócz tego w środku znajduje się nić białkowa opatrzona haczykiem.
Podrażnienie penetranta powoduje pęknięcie komórki i wyrzucenie nici oraz cieczy.
- Wolwenty zawierają wewnątrz długą nić. Wystrzelone z wielu wolw. nici owijają się i przyczepiają do ciała ofiary.
- Glutynanty zaw. lepkie nici, którymi też można unieruchomić potencjalny pokarm.
Wnętrze ciała tworzy jama gastralna.
Zdobycz wprowadzana jest przez rozciągnięty otwór gastralny do endodermalnej jamy chłonąco-trawiącej. Pierwszym etapem obróbki chemicznej pokarmu jest wydzielenie enzymów trawiennych do światła jamy gastr. Odbywa się trawienie pozakomórkowe. Następnie niewielkie grudki pokarmu są wchłaniane przez komórki trawienne w drodze endocytoz. W ich ciałach nast. ostateczne, enzymatyczne rozłożenie związków na przyswajalne przez organizm.
Wymiana gazowa i krążenie odbywa się w drodze zwykłej dyfuzji. Jedynie u większych meduz sprawia to problemy. Układu wydalniczego wcale nie ma, a zbędne produkty przem. mat. usuwane są przez powłoki ciała.
Rozród
U wielu jamochłonów wyst. przemiana pokoleń. Szereg stułbiopławów rozmnaża się bezpłciowo przez pączkowanie gamety powst. w niezróżnicowanych gonadach i wydostają się przez pękające powłoki ciała. Z zapłodnionego jaja rozwija się niewielka, urzęsiona larwa, która osiada na dnie i przekształca się w polipa. Pokolenie płciowe reprezentują meduzy. Gatunki morskie: zapłodnienie ? planula ? młody polip ? początki strobilizacji ? zaawansowana strobilizacja ? odrywająca się efyra ? młoda meduza ? postać dojrzała.
Przegląd
Stułbiopławy (stułbia), Krążkopławy (chełbia bałtycka), Koralowce
Podsumowanie Jamochłony...
1. Są najpierwotniejszymi zwierzętami tkankowymi. Reprezentują dwuwarstwowy poziom organizacji ciała.
2. Żyją wyłącznie w środowisku wodnym.
3. Cechuje je pierwotna symetria promienista.
4. Prosty plan budowy ciała
5. 2 postaci osiadły polip, wolno żyjąca meduza
6. Prymitywny układ nerwowy typu defuzyjnego
7. Duże zdolności regeneracyjne
8. Brak wyspecjalizowanych układów: oddech., krążenia, pokarmow.
9. Rozmnażanie płciowe i bezpłciowe (występowanie metagenezy)
Charakterystyka pierwotniaków (wiciowce, zarodziowce, sporowce, orzęski)
Budowa:
Od form kulistych przez pantofelkopodobne, do całkowicie zmiennych. Z reguły można wyróżnić przód i tył, czasem też stronę grzbietową i brzuszną .
Ciało pierwotniaków okryte jest pellikulą.
Pellikula jest to błona komórkowa podścielona utworami błoniastymi np. spłaszczonymi pęcherzykami. Wnętrze komórki wypełnia cytoplazma dzieląca się na zewn. ektoplazmę i centralną endoplazmę.
Pierwotniaki posiadają wyspecjalizowane organella ruchowe. Strukturami tymi mogą być:
1. Wić lub rzęska konstrukcyjnie identyczne. Aparat rzęskowy umożliwia skoordynowany, falowy ruch całych zespołów rzęsek.
2. Nibynóżki szerokie wypustki protoplazmatyczne. Pozwalają one przemieszczać się ruchem ameboidalnym, lub oblać ciało potenc. ofiary.
Wymiana gazowa i krążenie
Dzięki względnie dużej powierzchni ciała mogą oddychać na drodze zwykłej dyfuzji. Z małe rozmiarów wynika też brak potrzeby posiadania układu krążenia wystarczy ruch cytoplazmy i normalne funkcje kanałów retikulum endoplazmatycznego.
Odżywianie
pierwotniaki są w zasadzie heterotrofami. Niektóre jednak są miksotroficzne (hetero-, auto-). # sposoby wchłaniania pokarmu:
1. Fagocytoza pobieranie i trawienie dość dużych obiektów. Niestrawione resztki usuwane są poza komórkę przez zlanie się wodniczki pokarmowej z plazmalemą.
2. Pinocytoza pobieranie i trawienie pojedynczych drobin np. białka lub tłuszczu. Tutaj cząstka pokarmowa ulega całkowitemu strawieniu i wchłonięciu wraz z błoną wodniczki pokarmowej.
3. Wchłanianie odżywianie holozoiczne, pobieranie prostych nie wymagających trawienia związków bezpośrednio z otoczenia.
Pinocytozę i fagocytozę nazywamy endocytozami.
Wydalanie
Zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii usuwane są w drodze dyfuzji. Pierwotniaki morskie i pasożytnicze zwykle nie muszą regulować ilości wody i zw. mineralnych <= ich płyn komórkowy jest izotoniczny z otoczeniem. U gatunków słodkowodnych występuje zjawisko osmozy woda nieustannie migruje z hipotonicznego środowiska do wnętrza komórki. Grozi to wręcz rozerwaniem struktur wenątrzkom. a nawet całego organizmu. Rozwiązaniem są tu wodniczki tętniące, które wyrzucają nadmiar wody na zewnątrz.
Rozród (płciowy/bezpłciowy)
bezpłciowy polega na zwykłym podziale mitotycznym komórki. Podział może mieć charakter podłużny lub poprzeczny.
płciowy prowadzi do tworzenia nowych kombinacji materiału genetycznego. Zapłodnienie i powstanie zygoty oznacza więc pojawienie się nowej kombinacji genów.
Cykle życiowe
- Gatunki haploidalne przechodzą cykl życiowy, w kt. dominuje haplofaza. U taki pierwotniaków w pewnych warunkach część osobników spełnia funkcję gamet i łączy się ze sobą tworzą diploidalne zygoty, które przechodzą mejozę pozapłodnieniową, kt. prowadzi do wytworzenia komórek haploidalnych. Po dojrzeniu stają się one osobnikami troficznymi, które rozmnażają się bezpłciowo.
- Gatunki diploidalne aby powstały haploidalne gamety, mejoza musi zajść w komórkach troficznych. Powstałe gamety mogą łączyć się w procesie zapłodnienia. Zygota po dojrzeniu staje się normalnym osobnikiem troficznym.
- Mamy ty do czynienia z mejozą pozapłodnieniową, a w cyklu życiowym dominuje diplofaza.
Wrażliwość
Możliwość odbierania bodźców zewnętrznych p. zawdzięczają polaryzacji błony komórkowej. Depolaryzacja krótkotrwałe zmniejszenie się różnicy potencjałów i stężeń. Z kolei zmiana stanu elektrycznego pozwala komórce na wykonanie odpowiedniej reakcji, najcz. ruchowej, tzw. taksji. Ogólnie oznacza to ruch lokomocyjny organizmu. Niektóre pierwotniaki posiadają specjalne organella umożliwiające percepcję świetlną. Np. czerwona plamka oczna, która osłania właściwy fotoreceptor.
Podsumowanie
1. Całe ciało stanowi pojedyncza, jedno-, lub wielojądrowa komórka
2. Rozmiary większości gat. są mikroskopijne
3. Podstawę konstrukcyjną stanowią cytoplazma i jądro oddzielone od reszty pellikulą
4. Większość wykazuje zdolność do wykonywania ruchów lokomocyjnych , oganellami ruchu mogą być: wici, rzęski, lub nibynóżki.