Geneza, charakterystyka agroturystki w Polsce

1.1. Podstawowe pojęcie agroturystyki i jej zastosowanie w Polsce
Pojęcie agroturystyki pojawiło się w naszym kraju stosunkowo niedawno, a w polskiej literaturze naukowej spotykane jest stosunkowo rzadko. Agroturystyka, wchodzi w obręb zdecydowanie szerzej definiowanej turystyki wiejskiej, czyli formy rekreacji odbywającej się na obszarach ,,prawdziwej wsi” i obejmującej wiele rodzajów aktywności związanej z turystyką pobytową, krajoznawczą, aktywną, specjalistyczną, kulturową itp.
Można określić agroturystykę jako formę wypoczynku odbywającego się na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, opartą o bazę noclegową i aktywności rekreacyjne związane z gospodarstwem rolnym lub równoważnym i jego otoczeniem (przyrodniczym, produkcyjnym i usługowym).
Spędzanie czasu wolnego w gościnnej zagrodzie wiejskiej nie jest w Polsce czymś zupełnie nowym.
Wakacyjne pobyty u górali podhalańskich, dość powszechne już na przełomie XVIII i XIX wieku, zostały potem szeroko spopularyzowane przez Tytusa Chałubińskiego, uznawanego za ,,turystycznego odkrywcę Tatr i Podhala”. Pierwsze formy zorganizowanego wypoczynku na wsi wprowadziła w Polsce w 1937 roku Spółdzielnia Turystyczno-Wypoczynkowa ,,Gromada”. Działania te kontynuowano w okresie powojennym pod nazwa ,,wczasy pod gruszą”.
Ta forma wypoczynku nie wytrzymywała jednak konkurencji ze zorganizowanymi formami turystyki masowej (pracownicze wczasy grupowe), finansowanymi przez przedsiębiorstwa państwowe i różne organizacje społeczne i polityczne. Jakkolwiek organizowany niegdyś wypoczynek ,,pod gruszą” znacznie odbiegał od propagowanego obecnie modelu spędzania wakacji na wsi, to należy stwierdzić, że istnieją jednak niemałe doświadczenia w działalności rekreacyjnej na obszarach wiejskich.
Rozwój agroturystyki, obserwowany w Polsce od początku lat 90-tych, nie przebiega jednakowo we wszystkich regionach kraju. Wyraźnie dominują obszary, które charakteryzują się szczególną atrakcyjnością turystyczną a zwłaszcza walorami wypoczynkowymi oraz przyrodniczymi i antropogenicznymi walorami krajoznawczymi. Regiony te cechuje ponadto obecność niewielkich wprawdzie obszarowo, ale niezwykle atrakcyjnych krajobrazów pierwotnych oraz naturalnych. Towarzyszą im najczęściej harmonijnie ukształtowane krajobrazy kulturowe, z niedużym udziałem obszarów zurbanizowanych. Do takich makroregionów można z pewnością zaliczyć Pobrzeża Szczecińskie, Koszalińskie i Gdańskie, wybrane mezoregiony Pojezierza Pomorskiego, Pojezierze Mazurskie, Suwalskie, Lubuskie, Przedgórze Sudeckie i Sudety, Wyżynę Krzkowsko - Częstochowską, Roztocze, Podkarpacie i Karpaty.
Agroturystyka zaczyna być poważnym biznesem. Także w Polsce. W krajach ,,starej” Unii Europejskiej generuje aż 15 proc. przychodów z turystyki w ogóle.
O ile agroturystyka w Europie Zachodniej znana jest od ćwierćwiecza i zajmuje się nią ok. 10 proc. gospodarstw, o tyle w Polsce taka działalność zalicza się wciąż do nowości. Ale nowości coraz bardziej popularnej i traktowanej zupełnie poważnie.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w roku 2000 agroturystyką zajmowało się 5,8 tys. gospodarstw, natomiast na początku br. było ich już 7,4 tys. Szacuje się, że do końca 2005 r. w agroturystyce (rozumianej również jako świadczenie usług noclegowych na wsi, niekoniecznie w gospodarstwach rolnych) znajdzie zatrudnienie 55 tys. mieszkańców wsi. Same te liczby świadczą o tym, że agroturystyka wyrasta na poważną gałąź branży turystycznej.
Samo posiadanie gospodarstwa z widokiem na pola nie stanowi jeszcze gwarancji sukcesu. Aby przyciagnąć turystów (z roku na rok bardziej wymagających) trzeba czegoś więcej, produktu, który można sprzedać w kraju, a nawet za granicą.
Mieszkańcy niewielkiej niemieckiej wioski Armschlag w połowie lat 80. szukali rozwiazania problemu systematycznego spadku dochodów z upraw rolnych i powolnego wymierania wioski, w dodatku młodzi ludzie wyjeżdżali do miast. Zauważyli, że przejeżdżający przez wieś turyści często zatrzymywali się przy polach kwitnących maków i z zachwytem obserwowali grę kolorów. Właściciel lokalnej gospody wpadł na pomysł, żeby to wykorzystać i właśnie z maków uczynić największą atrakcję Armschlag. W projekt zaangażowała się cała wieś, utworzono stowarzyszenie, które z dobrym skutkiem zabiegało o fundusze unijne na rozwój agroturystyki. Rozwinięto uprawę maku, a pośród pól wytyczono ścieżki spacerowe. Wkrótce we wsi rozwinięto cały ,,przemysł” związany z makiem.
W ,,Makowej Wiosce” sprzedawano produkty wytwarzane z maku, a przy okazji inne produkty regionalne, wymyślono festiwal, organizuje się plenery malarskie, pokazy ginących zawodów, koncerty. Oczywiście poprawiono też bazę noclegową. Cała wieś żyje z turystów dzięki temu, że ktoś miał dobry pomysł na ich przyciągnięcie.
W Polsce idea agroturystyki przyjęła się głównie dzięki możliwości dorobienia do niedochodowych upraw. To różni rolników polskich od zachodnich - ci drudzy zwykle zainwestowali w działalność turystyczną swoje dochody z gospodarstwa, polscy rolnicy liczą, że to właśnie agroturystyka wesprze ich budżety. Fakt, ze potrafią się już organizować i wspólnie wypracowywać strategię działania.
W Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej (PFTW) zarejestrowanych jest 46 stowarzyszeń z całej Polski. Dominują, co ciekawe, regiony biedne, które właśnie w agroturystyce upatrują swoją szansę.
Dobrym przykładem pomysłu na polski produkt agroturystyczny jest projekt stowarzyszenia ,,Kraina Kugla”. Grupuje ono gospodarzy z Radomszczyzny, głównie z terenów nad Pilicą. Obfitują one w wierzby i to właśnie na wiklinie oparto pomysł na przyciągnięcie turystów. Mnogość wyrobów z tego surowca zaskakuje i pokazuje, że dzięki oryginalności i wyjątkowości regionu można skutecznie zaciekawić przyjezdnych.
Stowarzyszenie zrealizowało projekt ,,Wierzbowa Kraina Kugla” sfinansowany przez Fundację Wspomagania Wsi. Miał on na celu zaktywizowanie mieszkańców wsi i wypromowanie wyrobów z wikliny jako największej atrakcji regionu. Aktywność niewielkich gmin jest coraz większa. Np. Stowarzyszenie Agroturystyczne ,,Bursztyn” z województwa zachodniopomorskiego zrzesza gospodarzy z jednej zaledwie gminy, którą zamieszkuje 5 tys. osób, a mimo to ma bardzo ciekawą ofertę, zorientowaną przede wszystkim na turystów szukających kontaktów z przyrodą.
Polska wieś to już zupełnie inne miejsce niż jeszcze dziesięć lat temu. Dziś bez problemu znajdziemy kwaterę, która zapewnia całkiem przyzwoity standard, i spędzimy niezapomniane chwile korzystając z atrakcji przygotowanych przez miejscowych.
,,..Staramy się wypracować szereg atrakcji, które pozwolą zatrzymać turystę jak najdłużej - zapewnia Stanisław Kozubek, prezes stowarzyszenia Jurajska Informacja Turystyczna. - Organizujemy warsztaty rzeźbiarskie, zwiedzanie okolicy, kuligi, pokazujemy nasz folklor.”
Nie bez znaczenia jest ciągłe podnoszenie jakości oferowanych usług. Gospodarze inwestują w infrastrukturę.
,,..Buduję basen koło domu - przyznaje Zbigniew Słoma z Białej Błotnej w gminie Kroczyce. - Mam też stawy rybne, które przyciągają wędkarzy.”
PFTW stworzyła system oceny standardu kwater porównywalny z systemami obowiązującymi w Europie Zachodniej. Federacja punktuje gospodarstwa gwiazdkami, od jednej do trzech, wystawia też rekomendację. Dzięki niej mamy gwarancję, że standard kwater nas niemile nie zaskoczy.
Agroturystyka jest bardzo często mylona z turystyką wiejską, która jest pojęciem bardziej szerokim i obejmuje wiele form turystyki rozwijających się na wsi. Podział na działalność w zakresie turystyki wiejskiej i agroturystyki został wprowadzony przez resort rolnictwa przed kilkoma laty i jest do tej pory akceptowany przy podziale funduszy przeznaczonych na pomoc dla gospodarstw, zajmujących się działalnością pozarolniczą.
Turystyka wiejska to działalność polegająca na wynajmowaniu więcej niż pięciu pokoi gościnnych w budynkach mieszkalnych położonych na obszarach wiejskich oraz na świadczeniu usług hotelarskich, albo na wynajmowaniu więcej niż pięciu pokoi w budynkach mieszkalnych na terenach wiejskich lub na wynajmowaniu sprzętu turystycznego, prowadzeniu pól namiotowych, campingów oraz świadczeniu różnych usług związanych z turystyką.
Turystyka wiejska pozwala na wykorzystanie środowiska wiejskiego i jest ona prowadzona przez gospodarstwa uzyskujące mniej niż 50% dochodów z działalności rolniczej.
Z kolei działalność agroturystyczna jest ściśle związana z gospodarstwem i jego rytmem życia. Polega na wynajmowaniu nie więcej niż pięciu pokoi w budynkach na terenach wiejskich. Wyżywienie może znajdować się w ofercie, ale nie musi. Ludzie zajmujący się agroturystyką są rolnikami, a ich źródłem dochodu jest zarówno produkcja rolnicza, jak i działalność turystyczna, ale co najmniej 50% dochodów pochodzi z działalności rolniczej.
Inna definicja mówi, że agroturystyka to „organizowanie przez rodzinę rolniczą na wsi wypoczynku lub krótkiego pobytu turystycznego we własnym gospodarstwie rolnym, przy czym pobyt ten związany jest z wiejskimi atrakcjami, które turystom oferować może dany region i znajdujące się tam gospodarstwa rolne.” Działalność turystyczna rolników powinna być ściśle związana z produkcyjną działalnością gospodarstwa.
Tak więc agroturystyki nie należy utożsamiać z turystyka wiejską. Agroturystyka jest tylko jej częścią.
Występują róże formy turystyki na obszarach wiejskich, co przedstawione jest na poniższym rysunku.











Rysunek 1 Formy turystyki występujące na wsi.
Źródło: W. Gotkiewicz, Z. Brodziński, W. Szalkiewicz, Dodatkowe i alternatywne źródła dochodów na obszarach wiejskich, Wydawnictwo Centrum Rozwoju Obszarów Wiejskich Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2000, s.141

Cechą charakterystyczną agroturystyki jest jej unikalność, niepowtarzalność i ścisły związek z gospodarstwem rolnym. Nie ogranicza się do umożliwienia zakwaterowania turystów, ale oferuje wiele usług i różne formy spędzenia wolnego czasu i aktywności rekreacyjnej.
Specyfikę i szczególny charakter takiej formy wypoczynku powoduje wiele czynników. Wśród nich można wymienić:
1. Pobyt w rodzinnym gospodarstwie, który umożliwia bezpośredni kontakt ze zwierzętami domowymi, poznanie pracy rolników oraz ich trybu życia.
2. Możliwość poznania wiejskiego życia, wiejskich zajęć i infrastruktury.
3. Możliwość bezpośredniego kontaktu z przyrodą, poznanie dziedzictwa kultury materialnej i duchowej oraz możliwość uprawiania różnych form rekreacji z dala od miejskiego zgiełku.

Należy też zwrócić uwagę na fakt, że agroturystyka umożliwia nie tylko pobyt w ciszy i spokoju, ale również pełni pewnego rodzaju funkcje edukacyjne, co przejawia się w możliwościami poznania struktury gospodarstw i pracy na wsi.
Jednak nie na każdym obszarze jest możliwy rozwój agroturystyki. W pobliżu gospodarstw agroturystycznych powinny znajdować się takie elementy środowiska naturalnego, które będą czyniły okolicę atrakcyjną estetycznie oraz możliwości wypoczynku na łonie natury. Najkorzystniejsze elementy ukształtowania terenu oraz środowiska naturalnego sprzyjające rozwojowi agroturystyki to:
1. zbiorniki wodne;
2. cieki wodne i możliwość budowy na nich zbiorników zaporowych;
3. duże zbiorowiska roślinne- lasy, łąki naturalne;
4. punkty widokowe- wzniesienia krawędzie dolin;
5. strefy ekotonowe- zbiegu różnych biocenoz, kontaktu szczególnie kontrastowych fragmentów krajobrazu (rzeźby terenu, roślinności wód);
6. góry, jeziora, morze;
7. bagna.

1.2. Znaczenie agroturystyki
Prowadzone w wielu krajach badania pokazują, że wzrastająca aktywność gospodarstw w zakresie turystyki jest konsekwencją poszukiwania dodatkowych źródeł dochodu w wielu dziedzinach stanowiących otoczenie rolnictwa. Przyczyną jest spadek opłacalności produkcji rolniczej.
Polskie rolnictwo skupia około 25% zasobów pracy, a jego udział w wytwarzaniu produktu krajowego brutto nie przekracza 10%. Zła sytuacja dochodowa rodzin wiejskich w Polsce zmusza do poszukiwania dodatkowych źródeł dochodów, szczególnie przez właścicieli małych, niedochodowych gospodarstw. Takim źródłem jest agroturystyka.
Poza tym, że obecnie jest ciężko uzyskać dochody z małego gospodarstwa, które zapewniłyby odpowiedni poziom życia, w wielu gospodarstwach jest wiele tzw. „uśpionych zasobów”, które mogą być wykorzystane w celach turystycznych. Takimi zasobami są bardzo często niewykorzystane pomieszczenia mieszkalne. W wielu gospodarstwach istnieje, bowiem pewnego rodzaju nadmiar powierzchni mieszkalnej w stosunku do, liczby mieszkańców. W takim przypadku źródłem dochodu może być wynajmowanie kwater turystom.
Dodatkowym źródłem dochodu może być również, przygotowywanie posiłków dla gości lub sprzedaż produktów rolnych z własnego gospodarstwa bezpośrednio turystom lub osobom prowadzącym żywienie zbiorowe. Bardzo często ceny takich produktów są dużo wyższe niż ceny hurtowe, zwłaszcza, jeśli posiadają atest zdrowej żywności. Dużym zainteresowaniem turystów cieszą się produkty pochodzące z własnego gospodarstwa, szczególnie warzywa i owoce zebrane w ogrodzie i sadzie.
Agroturystyka jest więc szansą rozwoju szczególnie dla małych gospodarstw nie wyspecjalizowanych w produkcji rolnej i sprzedających jedynie sporadycznie nadwyżki produkcji.
Obsługa gości, dbałość o porządek, czy przygotowywanie posiłków są zajęciami bardzo pracochłonnymi i czasochłonnymi. Dlatego też w czasie, kiedy przyjeżdża najwięcej turystów właściciele gospodarstw agroturystycznych są zmuszeni zatrudniać inne osoby do pomocy pomimo tego, że niekiedy do obsługi turystów zatrudnione są całe rodziny. Wiąże się to zarówno z wieloma obowiązkami związanymi z zapewnieniem odpowiedniej obsługi turystów, jak i z codziennymi obowiązkami w gospodarstwie. Dlatego też rozwój agroturystyki przyczynia się do powstawania nowych miejsc pracy, przynajmniej sezonowo. Ma to bardzo szczególne znaczenie, biorąc pod uwagę wysoką stopę bezrobocia w Polsce, a szczególnie na terenach wiejskich. Dodatkowe miejsca pracy powstają również w punktach informacji turystycznej, punktach usługowych i handlowych. Zaspokojenie potrzeb turystów w zakresie rekreacji i zapewnienia spędzenia czasu w sposób ciekawy umożliwia stworzenie nowych miejsc pracy i dodatkowych dochodów. Można organizować kuligi, wspólne zabawy przy ognisku, prezentacje lokalnej sztuki ludowej, występy artystyczne.
Rozwój działalności agroturystycznej przyczynia się do zaktywizowania społeczności wiejskiej. Konieczność zaspokojenia różnorodnych potrzeb turystów rodzi potrzebę zespołowych działań społeczności wiejskiej w kreowaniu wszechstronnej oferty obejmującej zakwaterowanie, wyżywienie, rekreacje, rozrywki. Rozwija się umiejętność współpracy całej społeczności.
Agroturystyka przyczynia się również do rozwoju lokalnego rzemiosła. Turyści są zainteresowani lokalną sztuką ludową. Bardzo często chcą posiadać ludowe rzeźby, obrazy albo inne pamiątki z wakacji na wsi, na przykład ręcznie wyszywane serwetki lub ręcznie robione i malowane naczynia gliniane. Taka działalność przyczynia się również do aktywizacji ludność wiejskiej i rozwoju kultury na wsi. Twórczość ludowa jest jednym z elementów, które czynią gospodarstwa agroturystyczne atrakcyjnymi dla turystów.
Dzięki rozwojowi turystyki na wsi możliwe staje się restaurowanie zabudowań historycznych znajdujących się na obszarach wiejskich, a także nowe ich wykorzystanie w sposób przynoszący dochody.
Turystyka pobudza koniunkturę gospodarczą, przez co powstają kolejne inicjatywy lokalnych społeczności. Agroturystyka przyczynia się do ożywienia gospodarczego nie tylko z powodu wzrostu popytu na zdrową żywność, ale w różnym stopniu stymuluje rozwój różnego rodzaju usług ukierunkowanych na zabezpieczenie potrzeb turystów. Rozwój agroturystyki stwarza konieczność rozszerzenia działalności w wielu dziedzinach nie tylko na poziomie danego gospodarstwa, ale całej wioski czy nawet gminy. Powstają obiekty handlowe, gastronomiczne oraz różnego rodzaju obiekty użyteczności publicznej, np. banki, poczty, ośrodki zdrowia, apteki, warsztaty samochodowe.
Szerokie pole do działania otwiera się przed drobnymi zakładami przetwórstwa rolnego, np. lokalnymi mleczarniami, piekarniami, ciastkarniami, masarniami. Zatem agroturystyka to nie tylko dochód alternatywny dla właścicieli małych gospodarstw. Jest to dziedzina, która przyczynia się do rozwoju różnych punktów usługowych, które nie są ściśle związane z rolnictwem.
Dzięki agroturystyce rozwija się infrastruktura na obszarach wiejskich, ponieważ niemożliwy jest rozwój turystyki bez odpowiedniego zaplecza technicznego. Działalność turystyczna mobilizuje do wielu inwestycji w skali całej wioski i gminy. Budowane są drogi dojazdowe, wodociągi, gazociągi, kanalizacja, oczyszczalnie ścieków, linie telefoniczne. Tego rodzaju inwestycje sprzyjają rozwojowi agroturystyki, ale również ułatwiają życie codzienne społeczności wiejskiej.
Agroturystyka, pomimo tego, że jest istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego terenów wiejskich, przyczynia się do rozwoju społecznego. Turyści maja bezpośredni kontakt z rodzinami rolniczymi, przez co mogą poznać pracę w rolnictwie, tradycje, zwyczaje i obyczaje na wsi. Sprzyja to wzrostowi poszanowania dla mieszkańców wsi i zrozumieniu ich problemów. Ta forma wypoczynku może pełni pewnego rodzaju rolę edukacyjną.
Z drugiej strony, pomimo wielu korzyści, jakie dla obszarów wiejskich i zamieszkałej tam ludności niesie rozwój turystyki, wraz z jej rozwojem mogą wystąpić pewne problemy. Turystyka, a zatem i agroturystyka, stanowi zagrożenie dla środowiska naturalnego. Przyczyną tych zagrożeń jest przede wszystkim wzmożony ruch turystyczny, który w znacznym stopniu przyczynia się do dewastacji środowiska naturalnego. Różne formy aktywnej rekreacji, m.in. narciarstwo zjazdowe, jazda konna, wspinaczki, rajdy rowerowe, piesze, mogą powodować degradację wiejskiego krajobrazu, zanieczyszczenie, nadmierny hałas. Poza tym pobyt dużej liczby turystów na wsi może destabilizować lokalne środowisko społeczno oraz zakłócać wiejski tryb życia i pracy.
Ponieważ wraz z rozwojem turystyki następują zmiany urbanizacyjne i architektoniczne, więc krajobraz wiejski może zmienić się nieodwracalnie. Zmieni się charakter niektórych budowli oraz mogą powstawać nowe budynki, które nie będą komponowały się z otoczeniem. Dlatego też, myśląc o korzyściach jakie wypływają z agroturystyki, należ również wziąć pod uwagę zagrożenie, jakie niesie ze sobą nadmierny rozwój ruchu turystycznego i próbować pogodzić te dwa aspekty. Jest to niewątpliwie duże wyzwanie dla organizatorów turystyki, władz i właścicieli gospodarstw agroturystycznych, by wraz straty nie rosły szybciej aniżeli korzyści z tego tytułu.
Fakt realizacji działalności agroturystycznej w gospodarstwie rolnym, dla gości, którzy chcą poznawać ich życie, obowiązki i pracę całej rodziny oraz chcą współuczestniczyć w ich wypełnianiu, a równocześnie odpoczywać, poprawiać kondycję fizyczną i psychiczną, korzystać z dostępnych walorów gospodarstwa czy otoczenia, a przy tym mieszkać w warunkach o odpowiednim standardzie, przygotowywać posiłki lub być żywionym „dobrą" żywnością, żyć w czystym, chronionym środowisku, mieć zapewnione bezpieczeństwo higieniczno-zdrowotne i prawne - stawia niełatwe do spełnienia wymagania. Dlatego przywrócenie barwnej żywotności terenom wiejskim oraz zapewnienie poprawy jakości życia na wsi wymaga lokalnej inicjatywy, przywództwa oraz wysiłku zespołowego, zwłaszcza rodzinnego
Generalnie, składniki agroturystki, według Gannona, można ująć w poniższy sposób.

Tabela 1. Składniki agroturystyki
SKŁADNIKI AGROTURYZMU

ZAKWATEROWANIE
ATRAKCJE ŚRODOWISKA
DOSTĘPNE URZĄDZENIA
FORMY SPĘDZANIA
CZASU
MOŻLIWE USŁUGI

• dom w gospodarstwie rolnym;
• noclegi i samodzielne wyżywienie;
• przyczepy kempingowe;
• campingi;
• namioty/szałasy;
• schroniska itp.
• góry;
• jeziora;
• rzeki;
• morza;
• bagna;
• krajobraz;
• świeże powietrze itp.
• szlaki turystyczne
- rowerowe;
- konne;
- spacerowe;
• kluby;
• obiekty sportowe;
• obiekty kulturalne;
• placówki oświatowe;
• rzemiosło itp.
• praca w gospodarstwie rolnym; •jeździectwo;
• sporty wodne;
• udział w imprezach kulturalnych;
• hobby;
• uczenie się:
- języków;
- umiejętności itp.
• opieka nad dziećmi;
• pralnie;
• poczty;
• restauracje;
• sklepy/banki
• agencje turystyczne;
• transport i komunikacja;
• wypożyczalnie;
• schronisko dla psów itp.


Źródło: A.Gannon, Agroturyzm a rozwój wsi. Wprowadzenie do rozwijania przedsięwzięć agroturystycznych, Centrum Doradztwa i Edukacji w Rolnictwie Oddział w Poznaniu, Kraków 1993, s.32

1.3. Ogólny zarys rozwoju agroturystyki w Unii Europejskiej

Zmiany w rolnictwie zachodzą w całej Europie. W niemal wszystkich krajach rolnicy zaczęli poszukiwać alternatywnego źródła dochodu, jednym z nich jest rozwijająca się szeroko rozumiana turystyka wiejska. Obecnie obserwuje się gwałtowny rozwój tej formy działalności turystycznej wraz z ofertami różnorodnych usług, atrakcji oraz aktywnego wypoczynku.
Rozwój agroturystyki w krajach Unii Europejskiej jest również skutkiem poszukiwania przez turystów wyjątkowego sposobu wypoczynku. Większości turystów już znudziły się wczasy w wyrafinowanych hotelach i miejscach za granicą. Ludzie zaczęli poszukiwać nowych form spędzania wolnego czasu.
Wspomniane dwa aspekty przyczyniły się w dużej mierze do rozwoju agroturystyki w krajach Unii Europejskiej. Agroturystyka zaczęła się rozwijać dużo wcześniej niż w Polsce.
W latach 60-tych zaobserwowano w krajach Unii Europejskiej drastyczny spadek dochodów rolników. Spadek dochodów nastąpił we wszystkich gospodarstwach, ale szczególnie odczuli zmiany właściciele małych gospodarstw. Przyczyną takich zmian była przede wszystkim specjalizacja produkcji i mechanizacji w rolnictwie. A to z kolei stało się przyczyną wyludniania się obszarów wiejskich.
W takiej sytuacji Wspólnota Europejska podjęła działania w celu zatrzymania tego procesu. Zaczęto oferować farmerom pomoc finansową na uruchomienie działalności pozarolniczej. Taką działalnością, zapewniającą dodatkowe dochody była agroturystyka. W latach 80-tych zaczęła się ona szczególnie dynamicznie rozwijać. Liczba turystów korzystających z tego rodzaju ofert wrosła wówczas dwukrotnie.
W krajach unijnych dochody z działalności turystycznej uzyskuje około 20% rolników. Działalność agroturystyczna stanowi obecnie 1/3 dochodów gospodarstwa w UE. W krajach zachodnich około 40%-60% rolników uzyskuje ponad połowę całkowitych dochodów ze źródeł pozarolniczych. Znaczącą rolę wśród tych źródeł pełni agroturystyka.
We wszystkich krajach istnieją profesjonalne stowarzyszenia, organizacje rolnicze i turystyczne, które zajmują się promowaniem wypoczynku na wsi i samych gospodarstw agroturystycznych. Te organizacje otrzymują pomoc finansową od władz państwa i władz lokalnych oraz mogą liczyć na współpracę z tymi instytucjami.
Unia Europejska dostrzega również obecnie kluczową rolę agroturystyki w rozwoju obszarów wiejskich i kładzie duży nacisk na zwiększenie liczby gospodarstw agroturystycznych. Rolnicy mogą liczyć na specjalne pożyczki i dotacje przeznaczone na rozwój działalności turystycznej. Środki finansowe na tego rodzaju pomoc pochodzą nie tylko z budżetu Unii Europejskiej, ale również z budżetów poszczególnych państw i samorządów lokalnych. Unijni farmerzy, którzy chcący dostosować swoje gospodarstwa do przyjmowania gości, wyposażyć pokoje w dodatkowy sprzęt, poszerzyć swoją ofertę agroturystyczną, co przyczyni się do zapewnienia im dodatkowego źródła dochodu, mogą ubiegać się o bezzwrotną pomoc finansową.
Istnieją w Unii Europejskiej różne programy wspomagające rozwój terenów wiejskich, np. Leader, Interreg itp. Jednak zanim unijni farmerzy otrzymają jakąkolwiek dotację na rozwój agroturystyki, to najpierw muszą sami pokryć koszt inwestycji, a następnie mogą ubiegać się o dotację. W niektórych, zwłaszcza tych biedniejszych regionach Unii Europejskiej, rolnicy mogą liczyć na zwrot nawet 50% poniesionych nakładów na inwestycje.
Państwa Unii Europejskiej są w dużym stopniu zintegrowane również w zakresie agroturystyki. Przykładem takiej organizacji jest „Europejska Federacja Turystyki na Terenie Wiejskim- EUROGITES” z siedzibą w Brukseli. Zrzesza ona 25 krajowych i regionalnych organizacji usługodawców wiejskich z 18 państw Europy. Organizacja powstała w 1990 roku w Portugalii i od tego czasu działa przy Unii Europejskiej. Ogólnie organizacja zrzesza 65000 członków, którzy oferują 102000 mieszkań i pokoi gościnnych.
W Unii Europejskiej co dziesiąte gospodarstwo utrzymuje się z turystyki wiejskiej. Jednak wcześniej, aby czerpać korzyści z agroturystyki, gospodarze musieli włożyć dużo pracy i środków finansowych, w celu przystosowania swoich gospodarstw do określonych wymagań. Ci, którzy podjęli ten wysiłek, mogli i mogą obecnie liczyć na pomoc z unijnych funduszy. Popularność tego rodzaju wypoczynku z roku na rok wzrastała. Obecnie dochody z agroturystyki stanowią 15% udziałów całego rynku turystycznego w Unii.
Unijni farmerzy promują swoje gospodarstwa w różnego rodzaju biuletynach informacyjnych. Ze swoją ofertą docierają również daleko poza granice swojego państwa. Istnieje również wiele organizacji rządowych , które zajmują się promowaniem agroturystyki.
Wypoczynek na wsi jest bardzo popularny w krajach Unii Europejskiej. Według ocen organizacji EUROTER, około 25% Europejczyków odpoczywa na wsi. Potwierdza to również Jansen- Verbke, który podaje, że 25% wszystkich form wypoczynku organizowanych w Europie stanowią wakacje na wsi. Nie jest to jednak reguła, ponieważ preferencje w różnych krajach różnią się i zależą przede wszystkim od walorów środowiska naturalnego. Co raz częściej atrakcją dla turystów nie są luksusowe hotele, tylko możliwość poznania codziennego życia i pracy na wsi. Najwięcej gospodarstw agroturystycznych jest w Austrii, Niemczech, Francji, Irlandii i Wielkiej Brytanii.