Pedagogika terapeutyczna - wykłady
Pedagogika terapeutyczna
ZDROWIE - jest to stan całkowitej fizycznej, społecznej, psychicznej pomyślności.
- jest to stan równowagi fizycznej i psychicznej określony w 4 kategoriach:
? istnienie chorób
? częstość zachorowań
? poziom rozwoju psychicznego i fizycznego
? stan podstawowych funkcji fizjologicznych
- nieobecność kalectwa lub choroby.
CHOROBY PRZEWLEKŁE ? wszelkie zaburzenia lub odchylenia od norm, które:
? są trwałe
? wymagają nadzoru i opieki
? wymagają rehabilitacji
? mają długi czas trwania
? zależą od ciężkości i czasu trwania choroby.
CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE
? czynniki fizyczne
- czynniki chemiczne
- czynniki biologiczne
- czynniki społeczne
- niedobory składników chemicznych (np. witaminy).
POTRZEBY DZIECKA
- zaspokajanie poczucia bezpieczeństwa
- zainteresowanie rodziców dzieckiem
- doznanie wrażeń zmysłowych
- zwiększone pragnienie.
TERAPIA WYCHOWAWCZA
- oszczędzanie układu dziecka
- dostateczne zaspakajanie potrzeb
- racjonalna organizacja zajęć.
TERAPIA - odciazeniowa (sen itp.)
- obciążeniowa (praca ruchowa).
CECHY DZIECKA PRZEWLEKLE CHOREGO :
? wrażliwość
? skrytość
? nerwowość
? kompleks mniejszej wartości.
OBJAWY ZABURZEŃ DZIECKA
? przyzwyczajenie się do choroby
? zniekształca się ocena rzeczywistości
? nie chce współdziałać
? rozkurczają się więzi rodzinne
? rozmowy dotyczą tylko choroby
? pozostawione jest same sobie.
WPŁYW CHOROBY NA DZIECKO
? blokada aktywności między ludźmi
? dezorganizacja rodzinna
? uzależnienie się od innych
TYPY ZACHOWAŃ
? silny
? sowinik
? flegmatyk
? nieopanowany choleryk
? słaby
? melancholik
OSOBA PRZEWLEKLE CHORA ? to taka , która stan chorobowy trwa więcej niż jeden miesiąc , funkcjonowanie ich jest uzależnione od:
? Funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego
? Sytuacji społecznej chorego i jego zaburzonych kontaktów ze światem
? Działalności mechanizmów wychowawczych.
REHABILITACJA ? (realizator reh. w Polsce :Wiktor Dega) kompleksowe zespołowe działanie w odniesieniu do osób niepełnosprawnych fizycznie i psychicznie na skutek wad wrodzonych , schorzeń i urazów które ma na celu pełnej lub maksymalnej do osiągnięcia sprawności fizycznej i psychicznej , zarobkowania i czynnego udziału w życiu społecznym.
Służy zminimalizowaniu skutków choroby jest integralną częścią podstawowego leczenia.
Polska koncepcja rehabilitacji opiera się na zasadach:
1) Powszechności ? dostępna dla każdego kto jej potrzebuje.
2) Wszechstronność zapoczątkowania ? zaczyna się w trakcie leczenia.
3) Kompleksowość ? uwzględnia cały aspekt życia : fizyczny, psychiczny, społeczny.
4) Ciągłość ?odbywa się ciągle, aż do momentu funkcjonowania.
Częściej nazywa się terminu : rewalidacja . Całkowita rewalidacja nie jest osiągalna dla niektórych przypadków.
ZADANIA PERSONELU:
? Dawanie dziecku wiary we własne siły
? Rozwijanie zdolności dziecka
? Rozwijanie osobowości i samodzielności
? Wzbudzanie pozytywnego myślenia
? Uczenie dzieci współpracy z lekarzem
? Rozwijanie chęci odzyskania zdrowia .
ZADANIA KADRY PEDAGOGICZNEJ
? Stawianie diagnozy pedagogicznej
? Indywidualnie traktowanie każdego przypadku
? Stosuje terapię ( zajęciową, mowy, muzykoterapię)
? Pomaga rozwijać osobowość.
Pedagogika terapeutyczna to sztuka korygowania zaburzeń pedagogicznych występujących u uczniów z trudnościami szkolnymi.
DZIECKO W SYTUACJI CHOROBY ODCZUWA:
? Spadek rangi psychicznej
? Redukcja otoczenia
? Otoczenie stawia mniejsze wymagania
? Osoba chora absorbuje innych
? Spada zainteresowanie tym co zewnętrzne.
MAMY OSOBY:
? z ryzyka zachorowania
? już przewlekle chore
? z dysfunkcją narządu ruchu.
WYMIARY:
1) wymiar zaburzeń stanu zdrowia i zdolności psychofizycznych
2) skutki jakie powoduje choroba przewlekła
? trudności w uczeniu się
? zachwianie kontaktów rodzinnych
? zachwianie procesu samorealizacji
? zaburzenie obrazu własnej osoby
3) wymiar wieku pacjenta
? dzieci i młodzież
? dorośli
? osoby w podeszłym wieku.
FUNKCJE PEDAGOGIKI TERAPEUTYCZNEJ:
A. teoretyczna
B. praktyczna
C. prognostyczna
KLASYFIKACJA PEDAGOGIKI:
? małego dziecka
? wieku przedszkolnego
? wieku szkolnego
? osób dorosłych
PROBLEMY DZIECI PRZEWLEKLE CHORYCH:
? długi okres trwania choroby
? nieodwracalność zmian patologicznych
? konieczność stałego leczenia
? nieobecność w szkole
PODZIAŁ DZIECI CHORYCH:
? O pełnej wydolności fizycznej
? Choroba ogranicza wykonywanie wysiłku
? Dzieci odczuwające dolegliwości podczas codziennej aktywności fizycznej
? Dzieci całkiem uzależnione od innych.
O POZIOMIE WYDOLNOŚCI WYSIŁKOWEJ DZIECKA DECYDUJE:
? stan ogólny zdrowia
? samopoczucie
? zmęczenie
? poziom równowagi psychicznej.
POTRZEBY DZIECKA:
? bezpieczeństwo
? przynależność
? miłość
? ruch
? komunikowanie.
ZADANIA PEDAGOGA:
? wspomaganie procesu leczenia
? wspomaganie procesu adaptacji
? zapewnienie warunków do osiągnięcia sprawności ruchowej
? kompensowanie defektów psychicznych i fizycznych, itp.
ZASADY PEDAGOGICZNO-TERAPEUTYCZNE WEDŁUG JANECZKA:
? podmiotowość i indywidualność
? oszczędzanie zbytecznego wysiłku
? wyzwalanie ekspresji
? kompleksowość działania.
Wykład nr 2
CHOROBA PRZEWLEKŁA- przewlekłe zaburzenia i odchylenia od norm , którą charakteryzuje jedna z 4 cech:
- jest trwała
- pozostawia po sobie inwalidztwo
- powoduje nieodwracalne zmiany patologiczne
- wymagają specjalnego postępowania rehabilitacyjnego.
NOWAKOWSKI TAK CHARAKTERYZUJE CHOROBĘ PRZEWLEKŁĄ:
- długi czas trwania
-
- nieodwracalność zmian patologicznych
- koniczność stałego leczenia.
JAGODZIŃSKI DZIELI WSZELKIE ODCHYLENIA OD NORMY:
1) Biologiczne inwalidztwo nieaktywne:
- wszelkie kalectwa,
- amputacje,
- ślepotę,
- głuchotę.
2) Biologiczne inwalidztwo aktywne:
- schorzenia pneumologiczne czyli zaburzenia układu oddechowego,
- zaburzenia reumatyczne.
ŚLĘZAK SPRECYZOWAŁ CHOROBY PRZEWLEKŁE:
1) Do pierwszego rodzaju chorób przewlekłych zalicza:
- schorzenia reumatyczne
- cukrzycę
- alergię
- chorobę Heinego- Medina
- choroby trawienne
- choroby oddechowe: np. astmę
- choroby kardiologiczne.
2) Do drugiego rodzaju zalicza:
-choroby ośrodkowego układu nerwowego
- choroby układu nerwowo- mięśniowego
- padaczkę
- zespół wodogłowia
- choroby zakaźne układu nerwowego
- mózgowe porażenie dziecięce
- urazy czaszki mózgu.
HERSZEN- KLEMENS UWAŻA, ŻE CZŁOWIEK W SYTUACJI CHOROBY MOŻE REPREZENTOWAĆ 3 KATEGORIĘ ZACHOWAŃ:
1) Zachowania pozazdrowotne- negacja zdrowia jako wartości (np. negacja wyzdrowienia)
2) Zachowania antyzdrowotne- wcale nie chce wyzdrowieć, współpracować, chce pozostać w stanie chorobowym
3) Prozdrowotne- zachowanie aktywności, żeby jak najszybciej wrócić do środowiska, współdziała z lekarzem.
F. SHONTZ PRÓBUJĘ ZNALEŹĆ ODPOWIEDŹ NA PYTANIE KTO TO SĄ OSOBY CHORE PRZEWLEKLE:
Specjalna grupa ludzi, których fizyczne i społeczne ograniczenia są tego rodzaju, że hamują w sposób drastyczny długoterminowe cele ich ekonomicznej rehabilitacji.
Osobowość wrzodowa, wieńcowa, astmatyczna:
Każda stanowi odrębny charakter osobowości.
Każda choroba (krótka czy przewlekła) jest stresowa o charakterze frustracyjnym. Jest to wiele biologicznych czynności fizycznie zachowanych w mózgu. Wyładowanie powoduje, że zaczniemy działać.
Stres pozytywny- eustres, negatywny- dystres.
Długotrwały bądź silny stres może doprowadzić do śmierci. Przewlekły stres ma fatalne skutki. W organizmie pojawiają się mechanizmy obronne, które powodują zmniejszenie zagrożenia i pozytywnie nastawiają.
SĘKOWSKA WYRÓŻNIA POZYTYWNE I NEGATYWNE ZACHOWANIA POSTRESOWE. Negatywne powodują: agresję, regresję, ucieczkę, projekcję, rezygnację, tłumienie. Pozytywne, mechanizmy obronne, powodują: racjonalizację, kompensację, transformację.
AGRESJĄ u osób przewlekle chorych przejawia postać oporu, negatywizmu.
Specyficznym rodzajem agresji jest autoagresja.
REGRESJA- formy zachowania charakterystyczne dla wcześniejszych form rozwoju; oczekuje, pomocy, wsparcia, cofa się.
UCIECZKA- forma samoobrony.
PROJEKCJA- przypisywanie innym swojego nieszczęścia.
REZYGNACJA- zdezorganizowane mechanizmy adaptacyjne, apatia, bierność, poddawanie się w trudnych sytuacjach.
TŁUMIENIE- silne emocje negatywne, wywołują duże napięcie nerwowe, nie chce o niej wiedzieć, stara się o niej zapomnieć.
MECHANIZM WYPARCIA- represja- chory nie przyznaje się do własnej choroby, wykonuje czynności nie do zrealizowania.
Shont określa relację upozorowaną- fantazjowanie.
Każda sytuacja choroby powoduje lęk przed tym co nas czeka, czy wyzdrowiejemy, powoduje również rozłąkę z matką, środowiskiem szkolnym.
RACJONALIZACJA- pomaga w zrozumieniu i obiektywnej ocenie, podchodzenie racjonalne do choroby, odkrywa nowe talenty.
KOMPENSACJA- usilne dążenie do uzyskania sukcesów, co prowadzi do hiperkompensacji.
TRANSFORMACJA- przewartościowanie, ludzie zmieniają swoje cele na racjonalne.
Mechanizmy pozytywne powodują nadzieję, zawsze jest potrzebna, oczywiście nie przewartościowanie (nie możemy obiecywać gruszek na wierzbie).
Oprócz tego sytuacja chorobowa powoduje: brak poczucia bezpieczeństwa, zagrożenie, przygnębienie, apatię, a nawet lęk, reakcje agresywne.
Lęk o dużym nasileniu traci swój ostrzegawczy charakter.
TŁUMIENIE- nierozładowanie napięcia.
PRZYGNĘBIENIE- wyraz apatii, długotrwały lęk, rozmyślanie, dłuższy czas trwania w niepewności.
W psychologii ból jest wrażeniem zmysłowym.
Reykowski, Jarosz : Między bólem a lękiem istnieje zależność w charakterze sprzężenia zwrotnego.
Zmęczenie wg Doroszewskiej- wydatkowanie większej energii niż pozwala stan.
Błędy jatrogenne- gdy źle przyjął personel, itd.
Blokada potrzeb- dziecko zamyka się w sobie, nie odreagowuje na zewnątrz. Przeszkadza to w dalszym funkcjonowaniu, izolacja od środowiska naturalnego.
Choroba szpitalna- hospitalizm, choroba sieroca (kiwanie, ssanie palca).
Brak poczucia bezpieczeństwa przez pobyt w szpitalu może się objawiać później zagrożeniem akceptacji przez społeczeństwo.
Choroby odbijające się na wyglądzie- dziecko czuję się gorsze, zagrożone, że rodzice kochają go mniej, odczuwa strach, obawę, frustrację z tego tytułu, boją się później, że nie będą akceptowani przez rówieśników.
Wśród chorób przewlekłych o dłuższym okresie można wyróżnić do takich ewidentnych zmian w mózgu.
Grzegorzewska, Doroszewska- potrzeba twórczości.
Adamska -ponad 34 % ma globalne znaczenie.
W gorączce reumatycznej następuje obniżenie mózgowe (intelektualne), obniżenia wzrokowe, słuchowe, percepcji. Obniżenie mózgowe mają również astmatycy (poprzez nawracające ataki duszności).
Dzieci przewlekle chore mają tendencję do obniżonego poziomu intelektualnego wraz z wiekiem. Częstość ma związek z hipoksją- niedotlenienie krwi tętniczej.
Doroszewski, Sękowska, Grzegorzewska: wielokrotne, częste, długotrwałe pobyty w szpitalu prowadzą do zaburzeń psychoruchowych i psychicznych. Mogą mieć postać nekrotyzacji- zaburzeń neurologicznych. Osoby czujące się pokrzywdzone przez los konstruują negatywny obraz rzeczywistości (realny), i idealny (jaki chciałbym być),
WPŁYW CHOROBY NA OSOBOWOŚĆ ZALEŻY OD TRZECH CZYNNIKÓW:
1.) Właściwości samej choroby.
2.) Cech osobowości przed chorobą.
3.) Uwarunkowania środowiskowo- społecznego.
Ad.1)Zależy jej stan i jej ciężkość, czas trwania, jak przebiega stan, leczenie, czy nie powoduje zmian mózgu.
Ad.2)Wpływ choroby będzie zależał od układu nerwowego jednostki, czy jesteśmy silni czy mamy jakieś zainteresowania, jeśli tak to zajmujemy się nimi i wtedy nie myślimy o chorobie
Ad.3) Postawy, sanatorium, hospicjum; negatywne postawy 55%, 45 % pozytywne.
Typ postawy zależy od charakteru i stopnia inwalidztwa, wcześniejszych kontaktów i stosunku do samego siebie.
Środowisko socjopsychologiczne- pierwsze wrażenie, zetknięcie się z personelem medycznym, nie ma z kim porozmawiać, itd.
Konstrukcja osobowości przedchorobowej wyznacza skutki choroby. Jedni się uodparniają, inni przeżywają depresję. Psycholog ma stworzyć właściwą atmosferę, powinien być miły i życzliwy.
8 GRUP PODSTAWOWYCH POTRZEB CZŁOWIEKA WG MASLOWA:
1) Potrzeby fizjologiczne- powietrze, jedzenie, woda, wydalanie.
2) Potrzeba bezpieczeństwa- przejawia się szukaniem pomocy, Ekspresji, znaczenia społecznego.
3) Przynależności i miłości.
4) Uznania i szacunku
5) Potrzeba samourzeczywistnienia czyli dążenia do tego, jakie predyspozycje ma
6) Poznawania
7) Estetyczna- podziwiania piękna, sztuki i muzyki.
8) Sensu życia- bardzo ważne w podejściu psychologa i pedagoga.
RODZAJ REAKCJI NA CHOROBĘ:-
1) indywidualne cechy pacjenta
- uprzednie doświadczenia życiowe
- oddziaływanie
- wychowanie
- środowisko.
2) od obiektywnego stanu zdrowia pacjenta:
-sposobu powstania choroby
-nasilenia objawów choroby
-świadomości stanu choroby
- jej prognozowania
3) sytuacji życiowej pacjenta,
-inaczej reaguje dziecko inaczej dorosły.
Każdy pacjent przeżywa niepokój. Można wyróżnić charakterystykę położenia życiowego pacjenta:
1) Do chwili zachorowania- ocena życia pozytywna, w sytuacji problemu- samodzielnie usuwa...
2) Choroba może to położenie zmienić na dwa sposoby;
a) człowiek podczas choroby uważa, że jego sytuacja życiowa pogorszyła się, ale sytuację ogólną oceniają pozytywnie, przypuszczają, że nastąpi wyzdrowienie
b) uczuciom cierpienia towarzyszy lęk o skutki choroby i o plany życiowe
c) człowiek przeżywa lęk- choroba staje się elementem niekorzystnym na stan i może pełnić 3 role:
? człowiek może uważa pozornie, że zdrowie jest czynnikiem nie wpływającym na bieg życia
? człowiek uważa, że oprócz odczuwalnego cierpienia choroba jest dodatkowo skomplikowaną i problemową na położenie życiowe i nie pozwala działać
3) Dolegliwościom cierpieniom fizycznym towarzyszy przeświadczenie o polepszeniu sytuacji życiowej jednostki.
ZADANIA PEDAGOGA W ODDZIALE KLINICZNYM:
- skoncentrowanie się na chorym i jego rodzinie
- skupienie się wokół osoby lekarza (relacja lekarz- dziecko)
- odnosi się do szpitala, w którym pedagog jest zatrudniony.
1) Diagnostyka
2) Terapia
3) Rehabilitacja
4) Profilaktyka.
Ad.1)
Skupia się wokół oceny psychologiczno- społecznego funkcjonowania dziecka. Ma ustalić udział czynników psychicznych i środowiskowych oraz mechanizmów zakłócających przebieg rozwoju dziecka, a także ocenę możliwości rozwojowych i przystosowawczych.
Wybór skutecznych działań, ustalenie czynników i mechanizmów w powstawaniu choroby oraz w wyborze skutecznych działań psychoterapeutycznych. Diagnoza polega na ocenie obciążeń i następstw trwania choroby oraz jej skutków.
Podstawową zasadą pracy diagnostycznej jest diagnoza kliniczno-ontogenetyczna (czy wiek rozwojowy jest zgodny z wiekiem).
Pedagog powinien korzystać z wywiadu klinicznego z pacjentem, z dokumentacji medycznej, powinien prowadzić rozmowy z dzieckiem, zastosować wybrane metody pracy z dzieckiem.
Ad.2)
Zadania terapeutyczne polegają na ochronie dzieci przed psychologicznymi skutkami hospitalilizacji przed związanymi z nim skutkami traumatycznymi, a takie polegają na mobilizowaniu sił przed chorobą.
DZIAŁANIE PEDAGOGICZNE:
- ........ i podatnych mechanizmów (...) umożliwiających przystosowanie dziecka do choroby , hospitatalizacji i do ograniczeń związanych z chorobą
- obniżenie poczucie lęku i zagrożenia
- wytworzenie wokół dziecka atmosfery bezpieczeństwa i zrozumienia, życzliwości ze strony personelu
- psychiczne przygotowanie dziecka do zabiegów diagnostycznych, medycznych i terapeutycznych
- wytworzenie motywacji do leczenia i aktywnego współdziałania z personelem leczącym i pedagogicznym
- podtrzymywanie aktywności psychoruchowej, dostosowanie do jego możliwości i rodzaju schorzenia
- przygotowanie do ewentualnych zmiany sytuacji życiowej powstałej w wyniku choroby.
METODY, JAKIE POWINIEN STOSOWAĆ PEDAGOG:
- rozmowa z dzieckiem na tematy luźne, umiejętnie naprowadzając na tematy, które nas interesują
- zabawa lalkami, zajęcia plastyczne, wydzieranki, kasztany, zapałki, liście
- rysunek o tematyce lub atematyce- to co chce rysuje, zwraca się uwagę jak używa kolorów, jak rysuje rodzinę, kogo trzyma za rękę, kto jest mniejszy, kto większy
- muzykoterapia
- relaksacja- wyciszenie organizmu czytaniem bajek, opowiadań, można dziecku pozwolić na pisanie pamiętnika
- terapia indywidualna
- terapia grupowa- trening interpersonalny
- praca terapeutyczna z rodzicami- polega na obniżenie poziomu lęku o dziecko, ułatwienie dostępu do informacji o chorobie, leczeniu, mobilizuje do podjęcia postawy z personelem medycznym, udzielanie rodzicom psychicznego wsparcia wobec choroby.
Ad.3) i Ad.4)
Polegają one na zróżnicowanym zminimalizowaniu lub usunięciu zakłóceń psychospołecznych w psychospołecznym funkcjonowaniu dziecka.
Rehabilitacja dąży do:
- osiągnięciu aktywnego współdziałania dziecka i jego rodziny, polega na akceptacji choroby, jego niepełnosprawności oraz przygotowuje dziecko do utrwalenia koniecznych ograniczeń życiowych- utrwalenie nawyków
- kształtowanie realistycznej oceny możliwości psychospołecznych dziecka, należy uwzględnić jego predyspozycje do podjęcia pracy w przyszłości
- pobudzenie ogólnej kondycji i aktywności życiowej pacjenta, a zwłaszcza wciągnięcie go do środowiska dzieci zdrowych i podejmowanie zastań typowych dla jego wieku i płci.
Relacja lekarz- dziecko:
Zadania dla pedagoga:
- czasami powinien służyć pomocą lekarzowi, całemu personelowi,
- gdy dziecko przeżywa stres, przemęczenie
- może udzielać pomocy nie tylko w sytuacjach konfliktu między lekarzem a rodziną
- może ustalać formy pracy rodziców z dzieckiem.
Szpitalny pedagog:
- równoprawny członek zespołu
-pomaga z zapobiega konfliktom pacjent- rodzina.
PROFILAKTYKA:
- wszelkie działania w celu zapobiegania chorobie
- ochrona przed zachorowaniem
- dążenie do zabezpieczenia przed chorobą
- badania profilaktyczne
- leki, witaminy
- gimnastyka profilaktyczna.
TERAPEUTA:
- musi dostarczyć takich wrażeń, zabiegów, by prawidłowo funkcjonował układ nerwowy
- ma zabezpieczyć warunki powodujące dobre samopoczucie, więc chodzi tu o organizowanie życia pełnego pogodnych chwil.
ZASADY REWALIDACYJNE:
- należy uwzględnić poziom wysiłkowy dziecka
- uwzględnić indywidualny plan leczenia
- łączyć plan leczenia z działaniami terapeutycznymi
- stosować naprzemiennie obciążenia i odciążenia
- urozmaicać stosowane metody terapii
- kształtować prawidłowe więzi terapeutyczne i więzi dziecko- rodzina.
METODY REWALIDACYJNE:
- wskaźniki właściwego doboru działań terapeutycznych
- rodzaj schorzenia
- siły pacjenta
- zewnętrzne warunki zachorowania.
ZADANIA TERAPII ODCIĄŻENIOWEJ:
Zadanie- stworzenie warunków jak najmniejszego wydatkowania sił związanych ze środowiskiem zewnętrznym.
- terapia hamowania sennego (zapewnienie tyle snu ile potrzebuje)
- terapia najniższego poziomu czynnościowego (stosuje się w stanach ciężkich i dobiera bodźce do pełnego uczynniania procesów; zbyt mała liczba słabych bodźców powoduję nudę)
- bodźce wywołują lekkie dodatnie procesy nerwowe i emocjonalne
- terapia zmniejszonych obciążeń we wszystkich schorzeniach
UKŁAD NERWOWY:
? Terapia zmiany bodźców uprzednio obciążonych- nastawiona na odnowę układu nerwowego przez wyczynianie nie pracujących dotąd mechanizmów nerwowych
? Terapia odciążająca- za pomocą uchylania przykrych skojarzeń
? Terapia za pomocą zwolnienia długotrwałych napięć i hamowań
? Terapia czynnościowa- formy aktywności dziecku mające na celu zdynamizowanie
? Usprawnienie wyższej czynności nerwowej i kinestetycznej:
? Ruchowe
? Zajęciowe
? Rozrywkowe
? Pracą.
Ruch- czynności podstawowe, higieniczne; samodzielne jedzenie, picie, mycie.
Rozrywka- jej celem jest zorganizowanie zabawy.
Zajęcia- plastelina, rysowanie, wyklejanie, wydzieranie.
CZYNNIKI WEWNĄTRZPOCHODNE, KTÓRE WPŁYWAJĄ NA UKŁAD NERWOWY A WYNIKAJĄ Z CHOROBY:
? Toksyny, bakterie zatruwające organizm
? Uboczne produkty przemiany materii
? Ewentualne zmiany hormonalne
? Antybiotyki, narkotyki
? Sytuacje frustrujące związane z chorobą
? Stany nerwicowe.
Wykład nr 3
Jak przekazać informacje o chorobie dziecka rodzicom?
Rodzice czekają na dziecko, jest w nich strach, obawa co powiedzą ludzie, nie wiedzą jak z nim postępować, jak je rewalidować, uciekają od przytulania, głaskania, noszenia na ręku.
Co podaje Korna- Zbiela:
1) Informowanie obojga rodziców jednocześnie.
2) Sposób przekazu należy dostosować do poziomu intelektualnego rodziców.
3) Zwrócić uwagę na sposób przekazu0 gestykulacja, mina, jak podchodzi lekarz terapeuta.
4) Specjalista musi używać właściwych słów. Nie może być uprzedzony ani arogancki.
5) Specjaliści powinni wypowiadać się w ramach swoich kompetencji, nie powinni wchodzić w kompetencje innego specjalisty.
6) Nie można przekreślać dziecka, roztaczać wielkiej nadziei na wyzdrowienie.
7) Pierwsza informacja powinna być ogólna i nadzieje powinny być obiektywne.
8) Rozmowę powinno sprowadzić się na zasadzie pytań do rodziców.
9) Atmosfera powinna być życzliwa w zrozumieniu, nie należy obwiniać ich.
Co odczuwają rodzice po przekazaniu takiej informacji:
-rozterki, łzy, lęk, wstyd przed rodziną, społeczeństwem.
Formy pomocy:
? Indywidualne spotkania z terapeutą, psychologiem;
? lub spotkania z zespołem specjalistycznym;
? Można wspólnie z dzieckiem uczęszczać na zajęcia terapeutyczne;
? Odwiedziny terapeuty w domu:
? obserwuje on postawy rodziców do dzieci;
? udziela rad i wskazówek;
? Udział w zajęciach terapeutycznych organizowanych w żłobku czy przedszkolu;
? Spotkania w małych grupach towarzyskich, gdzie są dzieci z podobnymi zaburzeniami;
? Spotkania wyjazdowe: obozy, biwaki, pod namiot, wyjazdy weekendowe
? w tym czasie prowadzone zajęcia terapeutyczne;
? rodzice wymieniają poglądy odnośnie rozwoju, zachowania.
Niepełnosprawność ruchowa
Rozwój motoryczny- pierwsze ruchy po porodzie, jest to sprawność ruchowa.
Sprawność fizyczna- rozwój poszczególnych cech motorycznych.
Pierwsze objawy: dziecko wykonuje ruchy, które nabyły w okresie ciąży.
Postawa- utrzymanie pozycji stojącej. Za wszystkie ruchy odpowiada narząd ruchu, do którego należą; stawy, kości, mięśnie, kończyny górne , kończyny dolne, kręgosłup, bardzo ściśle powiązany z układem nerwowym.
Elementy układu:
1) układ piramidowy
2) układ pozapiramidowy
3) układ siatkowaty
4) móżdżek
5) dolny neuron ruchowy.
1) Kontroluje czynności dowolne. Jeśli jest uszkodzony- niedorozwój układu spastycznego- wzmożone napięcie mięśniowe i odruchy patologiczne.
2) Jądra pnia mózgu decyduje- decyduje o koordynacji czynności autonomicznego układu nerwowego. Uszkodzenia powodują zmiany napięcia mięśniowego, niemożność wykonywania ruchów precyzyjnych oraz powoduje wystąpienie ruchów dodatkowych.
3) Siatkowaty- pobudzanie i hamowanie w obrębie komórek mózgowych.
4) Móżdżek ? decyduje o utrzymywanie równowagi, również przezwyciężenie siły bezwzględności- zaburzenia równowagi i brak napięcia nerwowego.
5) Dolny neuron ruchowy-skupia impulsy ze wszystkich pięter nerwowych- Uszkodzenia powodują brak napięcia mięśniowego, zanik mięsni, znoszenie odruchów.
Rozwój odbywa się w taki sposób:
1. Kontrola nad ciałem od góry do dołu.
2. Kontrola od środkowej części ciała do góry.
Najczęstsze przejawy motorowe są to odruchy:
- Odruch chwytny- zanika w okresie 3 m-ca życia
- Odruch stąpania- wykonuje ruchy uginania nóżek- zanika ok. 5 m-ca życia
- Odruch Moro- odruch obejmowania ( jest odruch bezwarunkowy)- zanika ok.6 m-ca życia .
? Jeśli jeden lub więcej z odruchów pozostaje dłużej: uszkodzenia lub niedorozwój ośrodkowego układu nerwowego.
Jedna metod sprawdzające funkcje: (machijska) metoda: pełzanie, raczkowanie, siadanie, chodzenie.
Ze względu na czynniki etiologiczne, jakie powodują zaburzenia wyróżniamy:
? Choroby genetyczne, zaburzenia chromosomów
? Zaburzenia spowodowane procesami chorób.
Najczęstsze wady kończyn: amelie. Jest to brak kończyn (górnych i dolnych).
Dłonie i stopy prosto wyrastające z tułowia- phokomelie (jak foki). Najczęściej dochodzi do nich w wyniku podawania matkom leku na dobre samopoczucie na początku ciąży (Talidomid- nazwa tego lego leku).
Dodatkowe palce lub zrośnięte palce może wywołać zaburzenia chromosomów: trisomia 13 pary chromosomów. 2 na 1000 urodzeń.
Częstsza, ale łagodniejsza w przebiegu choroba to dysplazja stawu biodrowego ? niedorozwój panewki stawowej stawu biodrowego. Terapia: szerokie poduszkowanie (poduszka).
Można operować ok. 2-3 r. ż.
Skolioza- pierwotna i wtórna- boczne skrzywienie kręgosłupa. Towarzyszy jej rotacja kręgów- zaczynają się obracać. Terapia: stosowanie usztywnień wyprostnych, gorsetów.
W wyniku wypadków i innych przyczyn dochodzi do amputacji kończyny.
Bóle fantomowe- sytuacja, gdy są podrażnione impulsy nerwowe, tak że występuje odczucie, że noga amputowana jest. Jest to tłumaczone na dwa sposoby:
1) Koncepcja peryferyjna- doznania pochodzą w wyniku podrażnień przez protezy.
2) Koncepcja centralistyczna- utrzymywana obecność kończyny w reprezentacji mózgowej.
? Jeżeli nie będzie równowagi może dojść do zaburzeń osobowości(spowodowanych uczuciami żalu po utraconej kończynie i wstydu).
Uszkodzenia rdzenia kręgowego:
? Całkowite- zanikają wszystkie odczucia: bólu , ciepła, zimna, potrzeb fizjologicznych.
? Częściowe- czucie bólu, temperatury- człowiek reaguje jak roślina.
? Mogą być dyskretne zaburzenia gdzie można wykonywać wszystkie czynności, ale są głębsze, najczęściej na 8 poziomie kręgu (leczone ortopedycznie).
Uraz wywołuje szok dwojakiego rodzaju:
? Rdzeniowy- zahamowania czynności pochodzących od rdzenia
? Psychiczny- związany z trudnością zaakceptowania nowej sytuacji, wyrządzonej przez los krzywdy, sytuacji psychicznej, społecznej.
Najważniejszymi problemami są:
1) Tetrapedia- wszystkie kończyny porażone z wyłączeniem kontroli nad czynnościami fizjologicznymi
- Obniżenie sił, witalności
- Fizyczne osłabienie: apatia, zachowania agresywne.
2) Przepuklina oponowa- rdzeniowa- spowodowana nie zrośnięciem cewy nerwowej w 3-4 tygodniu życia płodowego- wywołuje ona zaburzenia w czynnościach wielu narządów i układów, zaburzenia układu kostnego, moczowo-płciowego oraz skóry. Bardzo często z wodogłowiem.
Dzieci mają trudności w poruszaniu psychologiczne- nie trzymają moczu i kału. W wyniku porażeń jedne są bardzo mocno zaburzone, że w ogóle chory nie może się poruszać.
Co powoduje uszkodzenia aparatu ruchu:
? Choroby- 45 %
? Urazy- 45 %
? Wady wrodzone- 6%
? Inne- 4%.
Klasyfikacja upośledzeń aparatu ruchu:
1. Dysfunkcje pochodzenia mózgowego: dziecięce porażenie mózgowe MPD, spastyczne i wiotkie porażenie, niedowłady po wylewach do mózgu, zespoły ruchów mimowolnych, zaburzenia koordynacji ruchowej.
2. Dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego, które są następstwem choroby Heinego- Medina, rozszczepu i urazu kręgosłupa, urazu rdzenia lub postępującego zaniku mięśni czy dystrofia mięśnia.
3. Dysfunkcje układu kostno-stawowego- dysplazja, stopa końsko- szpotawa, schorzenia reumatyczne, gościec przewlekły, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
4. Brak kończyn- wrodzone i nabyte- po amputacji.
MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE MPD
Ta choroba występuje od 1,5 do 3 przypadków na 1000 . czynniki związane z okresem prenatalnym i porodem- 60 %. Należą do nich: niedotlenienia spowodowane nieprawidłowym w budowie łożysku czy niewydolnością krążenia u matki, ciężkim porodem i wcześniactwem, małą masą urodzeniową (poniżej 1,5 kg) oraz jakie choroby przechodziła matka:
- Wirusowe
- Bakteryjne
- Zatrucie ciążowe
- Cukrzyca
- Czynniki zewnętrzne: alkoholizm matki, przyjmowane leki, narkotyki, palenie.
Pierwsze symptomy o tej chorobie wykazuje badanie.
MPD jest to przewlekłe, niepostępujące zaburzenia ośrodkowego neuronu ruchowego będące następstwem nieprawidłowego rozwoju lub uszkodzenia mózgu. Towarzyszą temu następujące objawy:
- Wady wzroku
- Wady słuchu
- Zaburzenia czucia
- Niedorozwój umysłowy
- Padaczka
- Zaburzenia mowy.
Najczęściej stosowaną klasyfikacją jest wg rodzajów objawów:
? Spastyczna- sztywność związana ze wzmożonym napięciem mięśniowym, brak odruchów skórnych, obecność pewnych odruchów patologicznych i wybiórczy brak ruchów spowodowanych uszkodzeniami układu piramidowego. Jest to najczęściej spotykana forma MPD.
? Atetotyczna- efekt uszkodzenia układu pozapiramidowego. Można zaobserwować nieskoordynowane ruchy całego ciała, tułowia i kończyn.
? Taktyczna- wiąże się z zaburzeniami równowagi. Uszkodzony jest układ przedsionkowo- mózgowy. Daje upośledzenia w orientacji ciała.
? Postać mieszana ( z 2 czy 3 pozycji).
- Postać drżeniowa- rytmiczne ruchy
- Postać atoniczna- brak napięcia mięśniowego.
Klasyfikacja wg zakresu i umiejętności
1) Monoplegia- porażenie jednej kończyny
2) Hemiplegia- porażenie połowicze; dotyczy porażeń kończyn po tej samej stronie ciała. Ta grupa to 1/3 wszystkich MPD.
3) Triplegia- porażenie 3 kończyn
4) Diplegia- kończyny górne i dolne w różnym stopniu
5) Qadripegia- porażenie 4 kończyn naprzemienne.
Klasyfikacja wg stopnia inwalidztwa: Na subiektywną ocenę bierze się pod uwagę:
? Nasilenie zaburzenia czuciowo- ruchowego
? Stopień stabilności pacjenta
Uszkodzenie:
? Nieznaczny
? Umiarkowany
? Ciężki
? Bardzo ciężki
Rehabilitacja narządu ruchu:
1) Polega na złagodzeniu napięcia mięśniowego
2) Uczymy poprawnego chodzenia
3) Koordynacja tych ruchów
4) Masaże od najwcześniejszych działań terapeutycznych
5) Ćwiczenia w basenie oraz okłady parafinowe
6) Ćwiczenia bierne (terapeuta bierze w swoje ręce np. nogi pacjenta i wykonuje określone ruchy ćwiczące mięśnie)
7) Nauka siedzenia.
8) Nauka chodzenia.
Waina: Jest kolejność stadiów rozwojowych.
Potrzeby psychiczne osiąga 40 % MPD
Z porażeniem wszystkich kończyn- najniższy procent, prawidłowy rozwój umysłowy.
Chory odbiera zniekształconą rzeczywistość poprzez zniekształcony odbiór.
U dzieci obserwujemy trudność w skupieniu uwagi, rozchwianie umysłowe.
Rehabilitację należy rozpocząć tuż po postawieniu diagnozy.
Metody usprawniania dzieci z MPD:
1) Metody Kabata- wykorzystuje się różne bodźce: słuch, termiczne.
2) NDD Bobach- wszelkie ruchy skierowane ruchami terapeuty
3) Peto- łączy się z oddziaływaniem psychopedagogicznym, uczy czynności samoobsługujących
4) Volty- u najmłodszych dzieci nawet przebywających w inkubatorach: uciskają odpowiednią część ciała, żeby np. spowodować pełzanie
? ta metoda sprawia dziecku ból
? prowadzi do zaburzeń w relacji matka- dziecko.
5) Domana- również stymulowanie rozwoju poznawczego i mowy/ Wykonywanie ruchu za dziecko.
Obuchowska zwraca uwagę na jedno podejście rewalidacyjne z usprawnieniem mowy, spostrzegania i motoryki.
REWALIDACJA- proces mobilizacji możliwości dziecka:
? autorewalidacja ? budzi zachowania prospołeczne
? doświadczenia sprawstwa: zrobiłeś tamto, zrobisz i to.
1) Ukształtowanie umiejętności optymistycznego i konstruktywnego radzenia sobie z trudnościami.
2) Na samodzielne stawianie sobie celów.
3) Ustalanie zadań i sposobów ich wykonywania.
4) Uznanie swojej niesamodzielności, ale bez wyzwolenia umniejszania swojej wartości.
5) Posiadanie takiej koncepcji, żeby nie stracić szacunku do samego siebie.
6) Umiejętność uwzględnienia w swoich działaniach warunków ich realizacji.
Do ukształtowania tych 6 cech ważna jest postawa rodziców.
1) Oceniamy co dziecko już umie.
2) Planowanie- określamy cele, do jakich będziemy dążyć.
3) Wykonywanie czynności razem z dzieckiem.
a) Najpierw wykonujemy ruch chwytając rękę
b) Podajemy przybory, materiały potrzebne do wykonania danej czynności
c) Dorosły wykonuje naśladowanie
d) Udzielanie wskazówek słownych, ale z wyraźnym sprecyzowaniem ich
e) Wykonuje na niby, działanie na wyobraźnie
f) Samodzielne działanie dziecka
? Wzmocnienia:
- nagrody
- pochwały.
g) Ponowna ocena.
Skuteczna metoda zabowowa Weroniki Sherborne zwana metodą ruchu aktywizującego:
? Piasek, woda, glina, kasztany, żołędzie;
? Piłeczki, klocki - różne kształty i barwy;
? Duże piłki- dzieci siadają przodem, tyłem, obejmują piłkę, na tych nie do końca napełnionych powietrzem siadają jak w fotelu.
? Piłeczki podobne do pimpongowych;
? Materiały: śliskie w dotyku, miłe, szorstkie.
Najlepiej jest zapisywać cały przebieg terapii, co dała terapia, jakie dziecko robi postępy, ewentualnie co wprowadzić nowego, jeśli to nie skutkuje.
Klasyfikacja według Ingrama;
WZÓR: Rozmiar zespołu neurologicznego- rozmieszczenie zmian
1) Obustronne porażenie kurczowe(Diplegia)- niedowłady kończyn dolnych, niedowłady 3 kończyn, niedowłady 4 kończyn.
2) Porażenie połowicze (Hemiplegia)- niedowład połowiczy lewostronny lub prawostronny;
Obustronne połowicze- niedowład 4 kończyn;
3) Zespół móżdżkowy (ataksja)- z przewagą jednostronny lub obustronny
4) Zespół piramidowy (dyskineza):
- Dystoniczny
- Atektoniczny
- Z drżeniem
- Ze wzmożonym napięciem mięśniowym.
Skutki psychologiczne:
? Trudności w uczeniu się wynikające z zaburzenia postrzegania
? Trudności zmysłowo- ruchowe, obniżona sprawność rąk.
? Utrudnienia a zobowiązywaniu, kontaktów z rówieśnikami.
? Utrudnienia w zdobywaniu zawodu.
? Ograniczenie w zaspokojenia takich potrzeb jak: akceptacja, niezależność, uznanie, przynależność do jakiejś grupy społecznej.
? Trudności w osiąganiu dojrzałości społecznej, a więc radzenia sobie w życiu przyjmowanie odpowiedzialności.