"Przyszłość ocala to co jej potrzebne"- wykaż stałą obecność Biblii i Mitologii w literaturze

Biblię, czyli Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, chrześcijanie uznają za święte księgi religijne. Przy czym Stary Testament stanowi podstawę judaizmu i chrześcijaństwa, a Nowy Testament tylko chrześcijaństwa. Także muzułmanie za pośrednictwem Koranu, znają niektóre jej fragmenty, odnoszą się do niej z szacunkiem. Zarazem, przełożona na ponad 1000 języków, Biblia ma charakter uniwersalny, odgrywała i odgrywa ogromną rolę w kulturze świata.

Mitologia, początkowo przekazywana tylko ustnie ulegała licznym przemianom, wciąż ją modyfikowano, przerabiano. Dopiero Homer odrzucił wcześniejszy demonizm, zabobony, grozę, stworzył opowieści jakie my znamy dzisiaj. To właśnie poprzez literaturę, głównie poezję, mity przeniknęły do tak wielu obszarów kultury europejskiej, nawet światowej.

Dwa teksty przedstawione w temacie stanowią chyba najważniejsze teksty ówczesnej kultury. Mitologia i Biblia to jedne z głównych źródeł – korzeni kultury europejskiej, które od samych narodzin aż do czasów najnowszych kształtowały literaturę polską a nawet światową. Sztuka antyczna została uznana za wzór. Nawet sama jej nazwa- „klasyka” mówi nam o tym. Mitologia ciągle jest aktualną lekturą wśród współczesnych, znajdując sobie, przez bogaty obraz opisów, relacji, przeżyć czy symboli wielu czytelników, zwolenników i naśladowców. Święta księga chrześcijan również stanowi niewyczerpane źródło symboliki, stylizacji gatunkowych, motywów i wątków fabularnych, wzorców osobowych i filozofii, którą się kontynuuje lub z którą się polemizuje.
W każdej epoce można znaleźć odwołania zarówno do Biblii jak i Mitologii. Jako niewyczerpalne źródło natchnienia oba teksty dały początek wielu wybitnym dziełom sławnych artystów.

Jan Kasprowicz w hymnie "Święty Boże" utożsamiając się z cierpiącym ludem wielkopolskim przedstawia dokładnie te same cechy, co Prometeusz- jedna z ważniejszych postaci w „Mitologii”:

"Jestem, jestem i płaczę...
Biję skrzydłami jak ptak ranny
Jak ptak ten nocny
Któremu okiem kazano skrwawionym patrzeć w blask słońca."
"A ty o Boże! o Nieśmiertelny! (...) siedzisz między gwiazdami (...)i ani spojrzysz na padolny smug."

Podmiot liryczny posiada cechy Mickiewiczowskiego Konrada, z „Dziadów, CZ. III”, który również był wzorowany na tej samej postaci.

„Nazywam się Milijon – bo za milijony
Kocham i cierpię katusze”.

Od postaci sławnego Prometeusza- przyjaciela całej ludzkości, powstał nawet termin „prometeizm” oznaczający postawę buntu przeciwko Bogu, niezgody na taki kształt świata, w którym Stwórca zgadza się na istnienie cierpienia. Tworzenie postaci o takich właśnie cechach było bardzo popularne w epoce romantyzmu. Powstały wówczas takie postacie jak: Konrad Wallenrod, Adama Mickiewicza czy też Kordian, Juliusza Słowackiego.

„Syzyfowe prace” są również ważną pozycją dla twórców literatury. Stefan Żeromski napisał powieść o tym samym tytule, powieść o chłopcu- Marcinie Borowiczu i o bezowocnych próbach rusyfikacji polskiej społeczności- o czym właśnie traktuje tytuł.
Szczególnie lubianym, zwłaszcza przez poetów jest motyw Ikara, będącego głównym bohaterem mitu „Dedal i Ikar”. Fascynował on artystów i filozofów, stał się żywym symbolem człowieka tęskniącego za wolnością, swobodą działania i myśli, a jednocześnie jawnym ostrzeżeniem przed zbytnią wiarą w samego siebie i pychą, która odbiera możliwości własnej oceny rzeczywistości, a tym samym prowadzi do upadku i klęski.
Stanisław Grochowiak napisał wiersz pod tytułem „Ikar”, jest on zainspirowany obrazem Breughla, przedstawiającego woła w centrum planu i Ikara maleńkiego jak mucha.

„Oto Ikar wzlatuje. Kobieta nad balią zanurza ręce.
Oto Ikar upada. Kobieta nad balią napręża kark.
Oto Ikar wzlatuje. Kobieta czuje kręgosłup jak łunę.
Oto Ikar upada. W kobiecie jest ból i spoczynek.”

Otrzymujemy tutaj jakby dwa światy. W pierwszym z nich przedstawił Ikara – osobę młodą, silną, wolną od obowiązków i trosk, życie „opierającą” na marzeniach, daleką od rzeczywistości. W drugim świecie ukazał starszą kobietę, zajętą codzienną, żmudną i ciężką pracą. Czytelnik patrząc na tą sytuację zaczyna się zastanawiać, co w życiu człowieka jest naprawdę ważne. Autor uświadamia nam jak ważne są nasze marzenia, fascynacje, zainteresowania, także jak dużą rolę odgrywa codzienność, szara rzeczywistość i związana z nią praca, która okazuje się być ważniejsza i cenniejsza.

Biblia stanowi równie wspaniałe źródło nawiązań, odwołań i inspiracji dla twórców późniejszych epok jak Mitologia. „Pismo święte” w różnorodny sposób oddziaływało na literaturę poprzez źródło tematów, które mogły występować w formie peryfrazy, np. „Psalm w Hebronie” Cypriana Kamila Norwida, przekształcenia „Pieśń nad Pieśniami”, aktualizacji „Wielka Improwizacja” z „Dziadów” części III. Bardzo wiele zawdzięczają „Biblii” gatunki literackie w niej wyrosłe, jak treny (Jan Kochanowski, Franciszek Karpiński, Jerzy Czartoryski), psalmy (Mikołaj Rej, Czesław Miłosz, Tadeusz Nowak), pieśni (Jan Kochanowski, Alojzy Feliński, Krzysztof Baczyński), przypowieści (Adam Mickiewicz, Cyprian Kamil Norwid, Stanisław Witkiewicz), teksty prorockie (Piotr Skarga, Andrzej Frycz Modrzewski przez romantyków i Wyspiańskiego do Władysława Broniewskiego) czy apokalipsa (od Mikołaja Reja, poprzez Młodą Polskę, do Ernesta Brylla i Józefa Barana).
Biblia miała również silny wpływ na tradycje i kulturę światową. Zaczerpnięto z niej wiele symboli używanych do dzisiaj. Jednym z nich jest krzyż – znak męki i hańby, zostaje znakiem zmartwychwstania i zbawienia. Ukazuje nam to wiersz Cypriana Kamila Norwida pod tytułem „Krzyż i dziecko”.

„Synku ! trwogi zbądź:
To znak zbawienia (...)
Gdzie się podział krzyż ?
Stał się nam bramą”.

Odwołanie do „Biblii” możemy także odnaleźć w wielu utworach Jana Kochanowskiego- fraszkach, pieśniach, psalmach i trenach. Twórca ten uważał, iż aby człowiek mógł być naprawdę szczęśliwy, powinien przyjąć postawę stoicką, żyć zgodnie z wolą Boga, cnotliwie, z umiarem korzystać z życia. W swoich utworach Jan z Czarnolasu nazywa Boga Wielkim Budowniczym i Architektem, lecz także Reżyserem śmiejącym się z teatru świata, widzem obojętnym na sprawy doczesne.
W jednej ze swoich fraszek pt. „O żywocie ludzkim”, autor zwraca się do Boga jako do „Wielkiej Myśli”, pragnie aby spostrzegł On to – sprawy, wydarzenia i rzeczy ważne dla człowieka, a mało znaczące w boskim systemie wartości. To tutaj Kochanowski życie człowieka porównuje do teatru marionetek, w którym wszystko jest ulotne i przemijające, a każdą jednostkę czeka taki sam koniec.
Biblia miała również wielki wpływ na twórczość Jana Kasprowicza. Hymny, które stworzył ukazują „kryzys zaufania” i upadek dawnych wartości. „Dies irea” jest wyrazem bunt przeciwko Bogu

„Nic co się stało pod sklepieniem niebiosów,
Bez Twej woli się nie stało
Kyrie elejson !
O źródło zdrady !
Kyrie elejson !
Przyczyno grzechu !”

Autor ukazuje Stwórcę także jako stwórcę zła. Nie chce by był on sędzią świata. Mimo jednak tych bluźnierczych słów przyszedł także w poezji Kasprowicza czas wyciszenia i uspokojenia. Możemy to zauważyć w „Przeprosinach Boga”, gdzie dzięki dwóm staruszkom dowiadujemy się, że każdy powinien okazywać swoją wiarę w taki sposób jaki wydaje mu się szczery i prawdziwy.
Zarówno Biblia jak i Mitologia wywarły wielki wpływ na literaturę Polską.
Źródła te są niewyczerpanym skarbcem inspiracji, wzorców osobowych, postaw, anegdot, fabuł, wątków, motywów i symboli. Zawarte w tych dziełach motywy były punktem odwołań twórców wszystkich epok. Tematy pojawiające się w tych tekstach kulturowych nadal żyją w świadomości człowieka, ukazują mu wzorce właściwego postępowania, uczą, uwrażliwiają na wiele spraw, zmuszają do przemyśleń, nakłaniają do zastanowienia i wciąż zachwycają.