Czym jest język
Język - ukształtowany społecznie zespół symboli, używanych w procesie komunikowania się zgodnie z obiektywnymi regułami budowania wypowiedzi językowych. Można zatem stwierdzić, że na język składają się dwa elementy:
? zbiór znaków
? reguł łączenia znaków
Spośród języków używanych przez ludzi można wymienić języki naturalne (np. polski, francuski, islandzki, itp.) i sztuczne (np. esperanto, interlingua).
Klasyfikacja języków
Klasyfikacja genetyczna
Klasyfikacja genetyczna polega na ułożeniu języków wedle ich pokrewieństwa. Są one klasyfikowane w rodziny, podrodziny i grupy językowe, lub przedstawiane w postaci drzewa pokrewieństwa, podobnie jak się to robi w klasyfikacjach gatunków w biologii.
Niestety w przeciwieństwie do biologii, w której drzewo ma jeden korzeń, rodzina językowa jest największą ustaloną grupą, i jak na razie próby przekroczenia tej granicy (odpowiadającej ok. 6-7 tysiącom lat rozwoju języków) kończą się niepowodzeniem.
Klasyfikacja strukturalna
Natomiast różne klasyfikacje strukturalne dzielą języki zależnie od pewnych cech struktury. Najczęściej stosowane kryteria to:
Interakcje między morfemami
? języki izolujące (zwane inaczej analitycznymi) - większość pojedynczych morfemów może być samodzielnymi wyrazami. Najbardziej typowym przykładem jest język chiński. Mniej typowym jest język angielski.
? języki aglutynacyjne - typowy wyraz to jeden morfem znaczeniowy i jeden lub więcej morfemów gramatycznych, z których każdy ma określoną pojedynczą funkcję, a ich wybór w niewielkim stopniu zależy od morfemu bazowego. Przykładem mogą być język turecki, węgierski, fiński, estoński. Mniej typowe języki aglutynacyjne to język japoński i esperanto.
? języki fleksyjne - typowy wyraz składa się z jednego morfemu znaczeniowego i jednego lub więcej morfemów gramatycznych, które bardzo często spełniają więcej niż jedną funkcje gramatyczną, i spełniają ją tylko przy pewnej grupie morfemów bazowych. Np. wyraz kobiety składa się z dwóch morfemów kobiet oraz -y. Pierwszy morfem nadaje wyrazowi znaczenie, drugi zaś spełnia funkcje gramatyczne, przy czym jest to jednocześnie wiele funkcji - na przykład wyrażanie mianownika i wyrażanie liczby mnogiej. Morfem -y może być użyty z niektórymi innymi morfemami, np. cytryn, zaś z innymi nie - np. koń. W przypadku morfemu bazowego koń mianownik i liczbę mnogą wyraża inny morfem, -e. Typowe przykłady to polski i łacina.
? języki alternacyjne - w których funkcję gramatyczną spełniają alternacje, czyli wymiany głosek zachodzące wewnątrz morfemu. Przykładem jest hebrajski.
Szyk wyrazów w zdaniu
Części zdania są oznaczane angielskimi skrótami pochodzącymi od S - Subject (podmiot), O - Object (dopełnienie), V - Verb (czasownik, a właściwie orzeczenie). Najpopularniejsze są dwa szyki:
? SVO - polski, angielski, chiński
? SOV - łacina, japoński, koreański
Inne to VSO, OVS, OSV, VOS
Strukturalne zróżnicowanie argumentów predykatów
? języki nominatywne - podmiot zdania z czasownikiem nieprzechodnim traktują tak samo jako podmiot zdania z czasownikiem przechodnim. Do tej grupy należą wszystkie języki indoeuropejskie, łącznie z językiem polskim.
? języki ergatywne - podmiot zdania z czasownikiem nieprzechodnim traktują tak samo jak dopełnienie zdania z czasownikiem przechodnim. Do tej grupy należą np. język baskijski i język czeczeński.
? pozostałe
Morfem to najmniejsza grupa fonemów, która niesie ze sobą określone znaczenie i której nie można podzielić na mniejsze jednostki znaczeniowe. Jest elementarną jednostką morfologii.
Morfemy mają często kilka postaci fonetycznych - tzw. allomorfów.
Morfem jest jednym z uniwersaliów językowych,
Istnieją też tzw. morfemy zerowe - nieprzedstawiające sobą żadnego dźwięku.
Przykład struktury morfemowej: Robotnicy idą do fabryki
? morfem robot - oznaczający pracę
? morfem nic - allomorf morfemu nik oznaczającego wykonawcę czynności
? morfem y - mianownik liczby mnogiej rzeczowników rodzaju męskiego, wymusił on wybór formy nic zamiast nik
? morfem id - oznaczający poruszanie się
? morfem ą - trzecia osoba, liczba mnoga, czas teraźniejszy
? morfem do - kierunek ruchu
? morfem fabryk - fabryka
? morfem i - dopełniacz liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju żeńskiego