Przekształcenia polityczno-terytorialne Rumunii w 1940r.

Podczas drugiej wojny bałkańskiej, Rumunia wystąpiła w 1913 roku przeciwko Bułgarii, czego skutkiem była aneksja południowej Dobrudży. W sierpniu 1916 roku Rumunia przystąpiła do I wojny światowej i opowiedziała się po stronie Ententy. Po jej zakończeniu terytorium kraju zwiększyło się niemal dwukrotnie - przyłączone zostały: Besarabia, Bukowina, Siedmiogród i większa część Banatu. Zmiany te zostały uznane międzynarodowymi traktatami z Saint-Germain-en-Laye i Neuillly-sur-Seine z 1919 roku oraz Trianon z 1920 roku. W latach 30. XX wieku znaczną pozycję uzyskała profaszystowska Żelazna Gwardia. W 1938 roku rządy znalazły się w rękach Karola II, który rozwiązał partie polityczne i parlament. W roku 1939 Rumunia uzyskała gwarancje bezpieczeństwa od Francji i Wielkiej Brytanii.
W czasie II wojny światowej Rumunia straciła sporą część swoich ziemi. W czerwcu 1940 roku na rzecz ZSRR utraciła Besarabię oraz północną Bukowinę, dwa miesiące później odstąpiono Węgrom północny Siedmiogród, a następnie we wrześniu oddano Bułgarii południową Dobrudżę. W wyniku tej sytuacji abdykował Karol II, na rzecz swojego syna Michała I, który z kolei przekazał władzę ugrupowaniu faszystowskiemu z generałem Ionem Antonescu na czele. W listopadzie 1940 roku Antonescu podpisał akt przystąpienia Rumunii do Paktu Trzech (Japonia, Niemcy, Włochy) i zapewnił Niemcom kontrolę nad wydobyciem i dostawami rumuńskiej ropy naftowej. Po klęsce Niemców pod Kiszyniowem i Jassami, utworzony w 1943 roku, podziemny Patriotyczny Front Antyhitlerowski doprowadził w sierpniu 1944 roku do wybuchu powstania antyhitlerowskiego w Bukareszcie, obalenia dyktatury Antonescu i wypowiedzenia wojny Niemcom.

Rumunia pod wpływem zmian w sytuacji międzynarodowej, klęsce Francji, i zmian w sytuacji wewnętrznej kraju zaczęła latem 1940 roku zamieniać się w kraj satelicki Niemiec. W pierwszej połowie 1940r. polityką zagraniczną kierował prozachodni Grigore Gafencu a na czele rządu stał podobnie myślący Gheorghe Ttrescu. Wierząc w zwycięstwo państw zachodnich z Niemcami starali się uniknąć nadmiernego podporządkowania się Niemcom mimo głębokich powiązań gospodarczych.(układ o współpracy gospodarczej z marca 1939r.) Jednak pod wrażeniem sukcesów Rzeszy król Karol II zaczął zbliżać się w stronę Niemiec. Rządzący po dyktatorsku i coraz mniej popularny w społeczeństwie chciał wzmocnić swoją pozycję po uzyskaniu poparcia mocarstw faszystowskich. W tym celu nawiązał też kontakty z rumuńskimi faszystami – Żelazną Gwardią – z którą wcześniej był w nienajlepszych stosunkach. Ponadto Włochy popierały rewizjonistyczne stanowisko Węgier, co do Siedmiogrodu i w tej kwestii liczono po części na Niemcy. Wzmocnienie III Rzeszy wskutek zwycięstw w 1940 pomogło im wymusić w końcu maja na Rumunii zwiększenie dostaw nafty w zamian za dozbrojenie armii. 28 maja wbrew stanowisku Gafencu rząd zwrócił się do Berlina z oświadczeniem, że chciałby zacieśnić swoje stosunki z państwami Osi. Trzy dni później Gafencu podał się do dymisji. Jego następcą został proniemiecki Ion Gigurtu. Pomimo podkreślania przez Rumunię swej nowej orientacji m. in. przez zrzeczenie się brytyjsko-francuskich gwarancji i wystąpienie z Ligi Narodów Niemcy dalej nie chcieli zaangażować się na jej rzecz. Ttrescu i Karol II byli w Berlinie traktowani z nieufnością. 4 lipca premier podał się do dymisji a jego miejsce zajął zwolennik współpracy z osią Mihai Manoilescu. Nadal jednak nie polepszyło to szans Rumunii na pomoc Rzeszy. 15 lipca Hitler wystosował do Karola II ostry list żądając wszczęcia rozmów z Węgrami o rewizji granicy. To samo stanowisko zajął Rzym. Wobec tego faktu rozpoczęły się pertraktacje z Węgrami w miejscowości Turnu Severin jednak nie osiągnięto porozumienia ze względu na to, że Rumunia oferowała zbyt mało wobec żądań Węgrów. Jednocześnie o rewizję granic wystąpiła Bułgaria a ten postulat oprócz Niemiec poparł także ZSRR. Chodziło o mało ważną dla Rumunii Dobrudżę Południową więc żądania Bułgarów zostały spełnione. Niemcy i Włochy postanowiły narzucić swoje rozjemstwo w sporze z Węgrami. Obawiając się nowego protektora Karol II i Gigurtu wbrew społeczeństwu zgodzili się na to rozwiązanie. Ribbentrop i Ciano 30 sierpnia wydali orzeczenie zwane „Drugim arbitrażem wiedeńskim” zmuszając Rumunię do oddania Węgrom znacznej części terytoriów uzyskanych w 1920r. na mocy traktatu z Tianon. Chodziło o rejon północno-zachodni tj. Maramuresz, Krisznę i północną część Siedmiogrodu z jego stolicą Kluż – 43 tys. km² i 2,6 mln ludności – więcej Rumunów niż Węgrów. Niemcom chodziło w rzeczywistości o wywołanie atmosfery niepokoju między obydwoma państwami w celu uzależnienia ich od siebie. Węgrom obiecywano po cichu, że otrzymają coś jeszcze a Rumunom, że może jeszcze raz dojdzie do rewizji granic. W Rumunii wyrok wiedeński wywołał oburzenie i rządowi z trudem udało się opanować sytuację. Mniej komplikacji było przy kończeniu rokowań z Bułgarią, z którą podpisano porozumienie 7 września w Krajowie. Na początku 1940r. Rumunia śmiałą 295 tys. km² i 19,6 mln ludności, po cesjach na rzecz ZSRR, Węgier, i Bułgarii terytorium zmniejszyło się do 195 tys. km² z 13mln ludności. Spadłą przez to liczebność innych nacji w społeczeństwie. Rumuni po tych zmianach stanowili 85% społeczeństwa. Zdyskredytowany król Karol II 5 września abdykował pozostawiając tron 19-letniemu synowi Michałowi I. Faktyczne rządy sprawował jednak faszystowski generał Ion Antonescu. Przyjął on tytuł conductor czyli wódz. Był zwolennikiem prawicowej dyktatury w kraju i współpracy z faszystami w polityce zagranicznej. Zwrócił się do Rzeszy o przysłanie instruktorów wojskowych dla sił zbrojnych. Wobec tej prośby Niemcy wprowadzili w październiku całą dywizję a oprócz tego przysłali ogromną liczbę doradców i rzeczoznawców, którzy objęli kontrolę nad rumuńską gospodarką. Generał Antonescu w grudniu 1940 roku doprowadził do podpisania nowego układu o pomocy gospodarczej jeszcze bardziej zażyłej niż ta z układu z 1939r. W nowym rządzie funkcję ministra spraw zagranicznych pełnił czasowo Manoilescu ale Antonescu musiał uwzględniać życzenia popieranej przez Niemcy Żelaznej Gwardii i włączyć kilku jej członków do gabinetu. Jego następcą został Mihai Sturdza. On też na życzenie Berlina wymusił likwidację polskiej ambasady w Bukareszcie. Rumunia przestała też uznawać polski rząd emigracyjny. W rzeczywistości jednak ludność rumuńska nadal przyjaźnie odnosiła się do licznych polskich imigrantów przybyłych do Rumunii po wrześniu 1939r. 29 września Rumunia wystąpiłz z Porozumienia Bałkańskiego rezygnując ze współpracy z Jugosławią, Grecją i Turcją gdyż Niemcom nie podobał się ten układ jako twór Francji z 1934r. Stosunki z ZSRR pozostały pełne napięć mimo, że posłem w Moskwie został Gafencu, który zabiegał o ich normalizację. . Polityka Antonescu była bardzo szkodliwa dla Rumunii i budziła coraz silniejszy sprzeciw społeczeństwa tym bardziej, że coraz silniejszy wpływ zyskiwała nielegalnie działająca Partia Komunistyczna