Opieka nad chorymi i poszkodowanymi
Wiele jest sytuacji w, przez które jesteśmy zmuszeni do pozostania w łóżku przez dłuższy okres czasu. Może być to spowodowane nieszczęśliwym wypadkiem, przewlekłą chorobą itp. W czasie opieki nad chorymi zachowujemy pewne standardy zabiegów i czynności:
KONTROLA CZYNNOŚCI ŻYCIOWYCH
Osoba chora, zanim zostanie leczona, powinna zostać zbadana przez lekarza. Nie powinno się leczyć chorych na własną rękę, gdyż domowe kuracje mogą wpłynąć negatywnie na zdrowie chorego (złe leczenie). W razie wystąpienia ostrzejszych objaw choroby należy wezwać pogotowie.
Podstawowa funkcja w czasie sprawdzania podstawowych czynności życiowych jest:
pomiar tętna i oddechu – umożliwia to sprawdzenie pracy serca i wymiany gazowej zachodzącej w organizmie, dowiadujemy się jak pracują nasze najważniejsze narządy, układ ustrojowy, krążenie i wyciągamy wnioski o ich prawidłowym, lub nieprawidłowym funkcjonowaniu.
WSPARCIE PSYCHICZNE
Każdy chory na wieść o swojej chorobie reaguje inaczej. Może przyjąć to ze spokojem, najczęściej jednak poszkodowany jest zdenerwowany i przerażony swoim stanem zdrowia, szczególnie gdy dłuższy okres czasu musi spędzić w łóżku. Mogą się u niego pojawić lęki i stany depresyjne.
Powinniśmy sprawić, aby niedysponowany czuł się bezpieczny, dlatego trzeba się obchodzić delikatnie, ale stanowczo, rozmawiać ciepło i serdecznie. Powinniśmy dążyć do zdobycia zaufania chorego, zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa, wykazać się zrozumieniem oraz udzielać prawidłowej i fachowej pomocy Chory powinien być traktowany szczególnie wyrozumiale, zmiany nastrojów, częste wybuchy gniewu spowodowane są rozdrażnieniem związanym z przeżywaną chorobą i zbytnim skupieniem uwagi poszkodowanego na sobie. W takiej sytuacji należy dopuszczać nie do użalania się chorego nad sobą. Trzeba pocieszyć poszkodowanego i pomóc uwierzyć mu, w to, że będzie lepiej, jeśli tylko będzie tego naprawdę pragnął i pomoże działać lekarzom go leczącym.
POMIESZCZENIE DLA CHOREGO, JEGO URZĄDZENIE I WYPOSAŻENIE W SPRZĘT MEDYCZNO-SANITARNY
W czasie długotrwałego leczenia chorego należy odpowiednio przystosować pomieszczenie.
W pokoju należy umieścić:
· łóżko – powinno:
o znajdować się ok. 65 cm nad ziemia,
o posiadać nieprzemakalne prześcieradło chłonące wilgoć, podkład gumowy, podkład tkaninowy
o posiadać 2 poduszki i Jasiek
· stolik, szafka – powinna:
o znajdować się koło łóżka
· sygnalizator – by chory w razie potrzeby mógł wezwać pomoc
· oświetlenie – powinno:
o nie być oślepiające dla chorego
o padać zza pleców chorego
o niezależnie od zwykłego oświetlenia powinna znajdować się dodatkowo lampka nocna
· przedmioty, do których chory jest przywiązany (zdjęcia, krzyże, kwiaty itp.)
· multimedia, prasa, książki – by chory nie stracił kontaktu ze światem, zapewniają rozrywkę
· sprzęt medyczno- sanitarny – jest niezbędny do pielęgnacji chorego
Dodatkowo w pokoju powinna być utrzymywana stała temperatura 18 –20oC, wilgotność powietrza. W czasie wietrzenia pomieszczenia należy uchronić chorego przed zawianiem.
OBSERWACJA CHOREGO
Jednych z podstawowych zadań stojących przed osobą opiekującą się chorymi, jest obserwacja. Musimy:
· znać jej samopoczucie
· znać jej dolegliwości
· znać jej temperaturę
· znać jej tętno
· znać jej oddech
· znać jej wygląd skóry
· wiedzieć jak śpi (spokojnie czy ma gwałtowne, nerwowe ruchy)
· wiedzieć czy ma nudności
· wiedzieć czy ma kaszel
· wiedzieć jak reaguje na leki
· wiedzieć czy stan chorego poprawia się
· wiedzieć czy objawy chorobowe ustępują
· obserwować oczy
· obserwować wydaliny
Osoba opiekująca się chorym powinna:
· regularnie mierzyć temperaturę ciała chorego (o stałych porach i notować w tabelach), można robić to następująco:
o pod pachą – 10 minut (prawidłowa temperatura – 36o – 37o )
o w ustach, pod językiem - 8 minut
o w odbycie – 3 minuty
Kiedy temperatura Ciała przewyższa temperaturę 37o do 1o nazywamy stanem podgorączkowym, powyżej 38o jest już stan podgorączkowy. Jeżeli temperatura ciała jest niższa niż 36o uważa się za obniżoną.
Tętno możemy mierzyć na kilka sposobów:
· tradycyjny: na minutę opuszki prawej ręki przykładamy na tętnice promieniową, między kością promieniową a wiązką ścięgien zginaczy, uciskając nieco mocniej aż do wyczucia tętna. Przedramię chorego powinno być swobodne, mięśnie rozluźnione.
Sprawdzamy:
o szybkość tętna –u dorosłych powinno być 80-100/min
o wyczuwalność tętna
o rytmiczność tętna - tętno może być miarowe lub niemiarowe (arytmia)
· za pomocą urządzeń elektrycznych – stosujemy się do instrukcji obsługi
Obserwacja oddechu
· rejestrowaniu jego częstotliwości,
· rejestrowaniu jego głębokości
· rejestrowaniu jego rytmiczności
W warunkach normalnych wdech, wydech i następująca przerwa po nich przebiegają rytmicznie, miarowo, cicho i bez wysiłku. Zaburzenia oddechowe mogą niejednokrotnie wskazywać na rodzaj schorzenia, np.:
· oddech charczący, głęboki, przez otwarte usta, z odchyleniem głowy do tyłu, wniosek: oddech utrudniony przez ślinotok, kurz, krew lub wymioty
· oddech utrudniony (chory łapie powietrze), wniosek: niewydolność krążeniowo-oddechowej
· oddech nierównomierny (raz głośny i głęboki lub szybki i powierzchowny)’ wniosek: może wystąpić zatrucie, niewydolności serca lub uszkodzeniu mózgu
· oddech „goniącego psa", wniosek: może wystąpić cukrzyca
Prawidłowa częstość oddechu wynosi: u noworodka - 40/min; u dzieci
25-30/min; u młodzieży około 20/min; u osób starszych około 20/min.
Przyspieszenie oddechu powyżej 40/min lub zwolnienie poniżej 8/min jest
objawem alarmującym, ponieważ może prowadzić do niedotlenienia mózgu.
Schorzenia narządów mogą odbić się na wyglądzie zewnętrznym skóry, dlatego należy zwracać uwagę na jej kolor na wargach, małżowinach usznych, opuszkach palców i paznokciach. Istotnym elementem jest też wilgotność skóry.
W czasie kuracji chorego powinniśmy obserwować wydaliny, tj. plwocina (niebezpieczna, gdy jest podbarwiona krwią), wymiociny (na podstawie ich kilku cech lekarz może określić chorobę), mocz (z jego barwy, przejrzystości, częstotliwości i przebiegu wydalania można wywnioskować o schorzeniach chorego) i kał (podlega podobnym obserwacjom, co mocz).
WYKONYWANIE ZALECEŃ LEKARZA
W czasie trwania kuracji chorego, bardzo ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarza, co do stosowanie przypisanego leku.
Należy przestrzegać:
· czasu podawania leku (przed, po posiłku, na pusty żołądek)
· ilości podawanego leku (np. nie więcej niż 8 tabletek na dobę)
· sposób jego podawania
· częstotliwość podawania leku
· długości czasu podawania leku (nie dłużej niż 2 tygodnie, nie krócej niż 3 dni)
· terminu ważności leku
· uniknięcia dostania się silnie działających leków przed osobami postronnymi
NIEWŁAŚCIWE PODAWANIE LEKU MOŻE CHOREMU ZASZKODŻIĆ!
Lekarz może również zalecić pewne ćwiczenia, kąpiele, masaże, okłady lub
kompresy, które należy wykonywać regularnie.
OPIEKA PIELĘGNACYJNO-HIGIENICZNA
Zabiegi pielęgnacyjno-higieniczne:
· mycie ciała chorego
1. oczy
2. nos
3. ręce
4. twarz
5. uszy
6. wysuszenie ręcznikiem
7. ręce
8. klatka piersiowa
9. plecy
10. pośladki
11. zmiana wody
12. krocze
13. nogi
Miejsca w dołku pachowym, w pachwinach oraz w fałdach skórnych najpierw dokładnie suszymy, a następnie przysypuje się talkiem.
· utrzymywanie ładu włosów
· utrzymywanie higieny jamy ustnej – wykonywana po każdym posiłku
· regularne przycinanie paznokci
· kąpiele higieniczne
· inne zabiegi:
o zmiana bielizny
o zmiana podkładów, pieluch
o zmiana pościeli
o prześcielanie łóżka
o pomoc w posługiwaniu się basenem lub kaczką
ZAPOBIEGANIE ODPARZENIOM I ODLEŻYNOM
W czasie dłuższego przebywania w łóżku chory jest narażony na choroby tj. odleżyny, odparzenia, zakrzepy w żyłach, lub zesztywnienie stawów. Bardzo niebezpieczne jest tez martwica spowodowana niewystarczającym dotlenieniem tkanek
Odlezyny mogą powstawać w miejscach tj. potylica, łopatki, łokcie, okolicach krawędzi miednicy, kości ogonowej, pięty i paluchy. Przyczyna ich powstania jest obciążenie części ciała niedostatecznie chronioną warstwą mięśni.
Powstawaniu owrzodzeń odleżynowych mogą sprzyjać:
· niedbałe przygotowanie posłania,
· wychudzenie lub nadwaga,
· wilgoć (spowodowana przez pot lub mocz)
· ograniczona możność poruszania się
Sposoby zapobiegania odleżynom:
· zmiana ułożenia ciała co 2 godziny
· dokładne mycie i osuszanie ciała
· nacieranie roztworami alkoholowymi miejsc narażonych na ucisk
· oklepywanie miejsc narażonych na ucisk
· stosowanie wałków pod kolana i kark
· stosowanie nałokietników i napiętników wykonanej z owczej skóry, nadmuchiwanych opasek na kończyny
· stosowanie poduszki wodnej
Miejsca najbardziej narażone na oparzenia są powierzchnie ciała stykające i ocierające się o siebie tj. fałdy powłok brzusznych, pod pachami w pachwinach. Na początku widoczne jest lekkie zaczerwienienie, któremu towarzyszy obrzęk i ból. Później skóra staje się wilgotna, sącząca i bolesna. Najczęściej odparzenia spotyka się u osób otyłych i dzieci.
Sposoby zapobiegania odparzeniom:
· przestrzeganie higieny osobistej chorego
· dokładnego osuszania powierzchni ciała
· posypywania pudrem, lub kremowania odpowiednimi maśćmi
Sposoby zapobiegania zapaleniu płuc:
· częste sadzanie chorego na łóżku
· nakłanianie obłożnie chorego do głębokich oddechów
· dawanie choremu do nadmuchiwania woreczki lub baloniki,
· częste oklepywanie i nacieranie klatki piersiowej i pleców niskoprocentowym spirytusem, wódką, wodą z octem lub wodą kolońską
· po zabiegu zależy natalkować skórę
Sposoby zapobiegania zakrzepu krwi:
· stosując odpowiednie ćwiczenia nóg
· wysoko ustawiając nogi
· stosując masaż od palców do pachwiny
· zakładając specjalne pończochy lub opaski elastyczne
Sposoby zapobiegania zesztywnieniu stawów:
· stosowanie odpowiednich ćwiczeń
· stosowanie fizyko terapii, np. kąpiele w wodzie o zmiennej temperaturze lub hydro-masaże
· stosowanie podpórek pod stopy i prawidłowe ich ustawienie
DIETA
Podczas kuracji chorego bardzo dużą uwagę poświęca się diecie chorego. Jest ona bardzo ważnym elementem prawidłowego leczenia.
Odpowiednie odżywianie składa się na:
· stosowanie się do diety opracowanej przez dietetyka przez określony okres czasu – dzienna dawka kaloryczna dla dorosłego chorego: 1500 – 2000 Kcal.
· odpowiednią ilość pokarmu, składników tj. białka zwierzęce, mleko, twaróg, tłuszcze, sole mineralne, witaminy, węglowodany, które są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu
· regularne żywienie
· dietę lekkostrawną – unikanie potraw powodujących wzdęcia i niestrawność
REHABILITACJA ZDROWOTNA
Po długotrwałej chorobie, w czasie, której chory nie ćwiczył, nastąpił zanik mięśni. W takiej sytuacji przystępujemy do rehabilitacji, w czasie, której dążymy do ograniczenia niekorzystnych skutków choroby.
Do naszych zadań należy pomoc w wykonaniu ćwiczeń, prowadzących do odbudowy określonych mięśni. Służą temu tzw. ćwiczenia izometryczne, polegające na
przezwyciężaniu przez mięśnie stawianego im oporu.