Księstwo Warszawskie – zalążek odbudowanego państwa

2. Księstwo Warszawskie – zalążek odbudowanego państwa

Księstwo Warszawskie utworzone zostało w 1807 roku. Powstało ono na mocy traktatu w Tylży zawartego pomiędzy Francją Napoleona I a Rosją Aleksandra I. Księstwo Warszawskie utworzone zostało z ziem polskich drugiego i trzeciego zaboru pruskiego. Na panującego wybrano króla saskiego Fryderyka Augusta. W tym momencie obszar księstwa wynosił 104 tys. km kwadratowych a liczba mieszkańców wynosiła 2,6 mln. Księstwo dzieliło się na 6 departamentów( warszawski, poznański, bydgoski, kaliski, łomżyński i płocki) oraz 60 powiatów. Konstytucja, wzorowana na konstytucji francuskiej, nadana została 22 lipca 1807 roku przez Napoleona w Dreźnie.

Księstwo zorganizowane zostało w postaci monarchii konstytucyjnej. Władca posiadał pełną władzę wykonawczą. Dysponował też prawem inicjatywy ustawodawczej, mianował członków senatu oraz zarządzał wybory do izby poselskiej. Jako organ doradczy króla powstała Rada Stanu przejęta z modelu francuskiego Składała się ona przede wszystkim z ministrów. Posiadała funkcje administracyjne i sądownictwa administracyjnego . Opracowywała także projekty praw wydawanych przez króla. Siłą rzeczy ograniczało to rolę sejmu, który miał być zwoływany co dwa lata na dwa tygodnie w celu przedyskutowania i przyjęcia projektów wysuniętych przez Radę Stanu. Sejm Księstwa składał się z izby pierwszej czyli senatorskiej oraz z izby drugiej poselskiej. Kompetencje sejmu ograniczone były do ustawodawstwa w zakresie podatkowym, wprowadzanie zmian w zakresie cywilnym i karnym.

W 1809 roku wybuchła wojna między Francją a Austrią. Austria poniosła w niej klęskę. Na mocy pokoju wiedeńskiego ( 14.X ) Księstwo Warszawskie otrzymało ziemie zabrane przez Austrię w trzecim rozbiorze a więc Lubelszczyznę, Kraków i Galicję wschodnią. Nowe tereny podzielono na cztery departamenty: krakowski, radomski, siedlecki i lubelski. Obszar Księstwa wzrósł do 151 000 km kwadratowych a ludność do 4,3 mln.

Jeśli chodzi o sytuację gospodarczą to nie była ona łatwa. Mimo to następuje znaczny rozwój przemysłu włókienniczego, głównie w zachodniej Wielkopolsce. W miarę dobrze prosperowało sukiennictwo, nastawione głownie na handel z Rosją oraz na potrzeby rosnącej armii. Sukiennictwo swój rozwój zawdzięcza głównie temu, że posiadacze ziemscy zaczęli zajmować się hodowlą głównie owiec, co sprawiło, że niepotrzebny stał się import z zagranicy. Z innych dziedzin rolnictwa rozwinęły się także gorzelnictwo i browarnictwo. W związku z rosnącymi potrzebami armii ożywiła się produkcja górniczo-hutnicza.

Rozbudowa i utrzymanie armii pociągały za sobą olbrzymie kwoty. Na początku Księstwo zobowiązane było (przez Napoleona) do utrzymania 30 tysięcznej armii. Od roku 1809 liczba ta została podwojona by w roku 1812 osiągnąć niemal 100 tysięcy. Armia opierała się na powszechnym poborze. W drodze losowania wybierano rekruta do 6-letniej służby wojskowej, spośród wszystkich mężczyzn w wieku od 20 do 28 lat. Żołnierzy rekrutowano głównie z chłopów gdyż bogatsze warstwy mogły się wykupić od tego obowiązku.

W 1812 roku Francja i Rosja znalazły się w stanie wojny. Półmilionowa armia Napoleona( w tym prawie100 tysięcy wojsk Księstwa) przemaszerowała przez Księstwo i po przekroczeniu rzeki Niemen ( graniczna rzeka między Księstwem a Rosją ) wkroczyła do Rosji. Wojska Księstwa miały znaczny udział w kampanii rosyjskiej. Wykazały się w bitwach pod Smoleńskiem, Borodino oraz podczas powrotnej przeprawy przez rzekę Berezynę. Wojna z Rosją zakończyła się dla Francji klęską. Siłą rzeczy spowodowało to również klęskę uzależnionego od Francji Księstwa Warszawskiego. Armia poniosła ogromne straty. Do kraju powróciło zaledwie 24. tysiące żołnierzy. Nie była to siła zdolna do powstrzymania podążających za Napoleonem Rosjan. Wojska rosyjskie wkroczyły do Księstwa w styczniu 1813 roku. Ostateczna jednak decyzja o losach Księstwa podjęta została na Kongresie Wiedeńskim ( 1814-15).

Zwycięskie państwa tzn. Rosja, Prusy, Austria i Anglia zadecydowały o podziale ziem Księstwa Warszawskiego. Prusy otrzymały departamenty poznański i bydgoski oraz miasta Gdańsk i Toruń. Austria otrzymywała obwód tarnopolski i Wieliczkę z jej kopalniami soli ( tzw. saliny ). Kraków stał się wolnym miastem pod opieką trzech sąsiednich państw czyli Rosji, Prus i Austrii. Reszta terenów już jako Królestwo Polskie miała być związana konstytucją i osobą monarchy ( car Rosji był jednocześnie królem Królestwa Polskiego ) z cesarstwem rosyjskim.

Podsumowując, Księstwo Warszawskie istniało zaledwie 8 lat. Było w swym istnieniu bardzo uzależnione od Francji napoleońskiej. To przez Napoleona zostało utworzone i to wraz z jego klęską przestało istnieć. Był to jednak okres znacznego ożywienia gospodarki. Przemysł sukienniczy i górniczo-hutniczy stał na dobrym poziomie. Było to jednak wynikiem zapotrzebowania rosnącej armii. Taki był więc cel utworzenia Księstwa. Napoleon potrzebował w Europie wschodniej swego rodzaju zaplecza i bazy wypadowej w kierunku Rosji.