Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego.

Zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego nazywamy wprowadzenie substancji stałych, ciekłych i gazowych, w ilościach, które mogą ujemnie wpłynąć na zdrowie człowiek, klimat, przyrodę żywą, wody, gleby lub spowodować inne szkody w środowisku. Różnorodne skutki wynikające z obecności zanieczyszczeń związane są z rodzajem szkodliwości oraz ich stężeniem.
Wprowadzone do atmosfery zanieczyszczenia najogólniej dzielimy na pyły i gazy. Pyły podobnie jak para wodna, wpływają głównie na zmianę właściwości fizycznych powietrza. Chemiczne zmiany natomiast powodowane są przez gazy. Należy pamiętać, że o ile redukcja zanieczyszczeń pyłowych została na świecie w zasadzie opanowana, o tyle redukcja gazów wciąż jest nie rozwiązalnym problemem.
Źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego podzielić można na trzy grupy:
naturalne, sztuczne i pośrednia.
- źródła naturalne, do których w naszych warunkach należy zaliczyć głównie procesy erozyjne gleby, wietrzenie zewnętrznej warstwy litosfery oraz dymy i popioły ewentualnych pożarów leśnych, nie stanowią większego zagrożenia dla człowieka i jego środowiska
- do źródeł sztucznych, spowodowanych gospodarczą działalnością człowieka, należą: procesy spalania, przetwórstwo różnorodnych surowców, transport i komunikacja oraz postępująca chemizacja rolnictwa.
- źródła pośrednie są związane z działalnością człowieka, jak i przyrody. Zaliczyć tu można np. tzw. wtórne pylenia nagromadzonych odpadów sypkich czy procesy gnilne, zachodzące w przemysłowych lub komunalnych odpadach organicznych.
Ilość szkodliwych związków emitowanych do atmosfery jest bardzo duża. Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego należą związki siarki (dwutlenek i trójtlenek siarki, siarkowodór), związki fluoru, chloru i azotu oraz dwutlenek i tlenek węgla.
W skali świata do atmosfery emituje się corocznie ponad 20 mln t związków węgla, 700 mln t innych gazów, par i pyłów, w tym około 150 mln t SO2. Ciągły wzrost ilości CO2 w atmosferze wzrośnie o ok. 30% w stosunku do stanu normalnego, co może doprowadzić do poważnych zaburzeń klimatycznych, powodując tzw. efekt cieplarniany. Jak wynika z badań, zmiany klimatyczne układają się w mniej czy bardziej regularny cykl okresów cieplejszych i chłodniejszych. Rozwój przemysłu, związany ze spalaniem coraz większych ilości surowców energetycznych, spowodował jednak w ostatnim czasie zauważalną zmianę składu chemicznego atmosfery ziemskiej. Od końca ubiegłego wieku, kiedy to podjęto systematyczne badania, zawartość dwutlenku węgla w atmosferze zwiększyła się o 25%. Analizując trwający od kilkunastu lat wzrost temperatury na ziemi, można zauważyć, że efekt cieplarniany coraz bardziej się nasila. Średnie temperatury w ciągu najbliższego stulecia, jak wynika z obserwacji, wzrosną od 1,5ºC do 4,5ºC.
Niebezpiecznym zjawiskiem, następstw którego nie można w pełni przewidzieć, jest proces niszczenia warstwy ozonowej chroniącej ziemię przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym słońca. Ozon w stratosferze tworzy się w wyniku reakcji fotochemicznej, polegającej na przemianie tlenu (O2) w trójatomowym ozon (O3). W ostatnim czasie jednak obserwuje się spadek ilościowy ozonu, będącego naturalnym filtrem promieni nadfioletowych słońca, prowadzący do powstania tzw. „dziury ozonowej”.
Przyczyny tak dramatycznej sytuacji ekologicznej w okręgach przemysłowych Polski związane są zarówno z powszechnym wykorzystywaniem węgla jako paliwa dla wytwarzania energii elektrycznej oraz ciepła na użytek przemysłu i mieszkalnictwa, jak również (a może przede wszystkim) z takimi cechami gospodarki typu komunistycznego, jak:
- dominacja przemysłu wydobywczego i ciężkiego, cechującymi się największą szkodliwością dla środowiska,
- budowa gigantycznych kombinatów przemysłowych, będących koncentracją zagrożeń dla środowiska,
- bardzo niskie ceny energii sprzyjające jej marnotrawstwu zarówno w przemyśle jak i w sektorze mieszkaniowym,
- brak odzwierciedlenia rzeczywistych kosztów produkcji w cenie wyrobów, a przez to sztuczne utrzymywanie przy życiu starych, wyeksploatowanych zakładów, szczególnie szkodliwych dla środowiska.
Poza tym Państwo, jako wyłączny właściciel zakładów przemysłowych, nie było zainteresowane wprowadzaniem rygorystycznego prawa, wymuszającego budowę urządzeń służących ochronie atmosfery, kierując środki inwestycyjne jedynie na urządzenia bezpośrednio służące produkcji.
Efektem takiej polityki było nadmierne zanieczyszczenie atmosfery, w stosunku do potencjału produkcyjnego, jakim kraj nasz dysponował. Szczególnie jaskrawo jest to widoczne, jeśli porówna się wskaźniki emisji głównych zanieczyszczeń powietrza w Polsce i w krajach OECD w stosunku do dochodu narodowego, zużywanej energii, czy wielkości kraju. Wskaźniki te dla Polski są kilkakrotnie wyższe niż dla krajów OECD, co odzwierciedla wielkość dystansu, jaki dzieli nasz kraj od gospodarki efektywnej, o możliwie małym oddziaływaniu na środowisko.
Po zmianie ustroju politycznego i systemu gospodarczego w 1989 roku najważniejszymi zadaniami w zakresie ochrony atmosfery były:
- podniesienie cen energii tak, aby opłacało się ją oszczędzać,
- wprowadzenie zaostrzonych norm dla emisji SO2, NOX i pyłów,
- likwidacja starych, szkodliwych dla środowiska zakładów przemysłowych, szczególnie zlokalizowanych na Górnym Śląsku i w innych wielkich okręgach przemysłowych,
- budowa instalacji do zmniejszenia zawartości siarki i popiołu w węglu kamiennym oraz budowa instalacji do odsiarczania spalin w elektrowniach i ciepłowniach,
- likwidacja tzw. niskich źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza (małe kotłownie, piece kaflowe) w centrach wielkich miast oraz na terenach uzdrowiskowych,
- zmniejszenie emisji gazów powodujących zmiany klimatów Ziemi (tzw. gazów cieplarnianych) przez utylizację metanu emitowanego z kopalń i wysypisk miejskich oraz eliminację używanych freonów w przemyśle i w sprzęcie chłodniczym.
Wszystkie te zadania ujęte zostały w Polityce ekologicznej Państwa zatwierdzonej w 1991r. przez rząd i parlament, stając się dzięki temu bazą dla skutecznych działań zmierzających do nadrobienia wieloletnich zaniedba w możliwie krótkim czasie.