Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym - esej

DZIECI W RODZINIE Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM.
Czy to, że dzieci wychowują się w rodzinie z problemami alkoholowymi ma wpływ na ich rozwój emocjonalny?
„ Atmosfera środowiska alkoholowego jest wybitnie nerwicogenna, związane z nią nieporozumienia i awantury naruszają równowagę domowników, zwłaszcza dzieci, które pozbawione poczucia bezpieczeństwa utrzymywane są w stałym lęku i napięciu. Dom przestaje być schronieniem, gdzie można się schować przed przykrym przeżyciem życiowym”[ 2, s. 89] Alkoholizm to bardzo poważny problem współczesny. Zaliczany jest do patologii społecznych. Zjawiska patologiczne to zjawiska chorobowe, nienormalne, odbiegające od ogólnie przyjętych norm społecznych.[ 1, s. 565]
Dzieci, wychowujące się w rodzinach, w których ktoś nadużywa alkoholu, żyją w poczuciu zagrożenia, cierpią i uczą się szczególnych metod postępowania, które utrudniają im życie. Są często ofiarami przemocy fizycznej, psychicznej, a nieraz stają się ofiarami nadużyć seksualnych. „ Być dzieckiem alkoholika oznacza mieć doświadczenia, które przerastają możliwości sprostania im. Takie doświadczenia to te zdarzenia w ludzkim życiu, których człowiek nie rozumie, nie potrafi przetrwać, umieścić w określonym porządku świata, nadać im wyraźnego znaczenia. Są to zdarzenia, które burzą sen lub śnią się, żyjąc swym przedłużonym życiem poza jawą. Pozostawiając niezatarty ślad, który przypomina niezagojonął ranę. Zdarzenia, o których się myśli nie chcąc myśleć, którym się człowiek nie potrafi przeciwstawić ani ich zaakceptować. Tego rodzaju doświadczenia są udziałem wszystkich ludzi i wszystkich dzieci, jednak ich ilość i intensywność u dzieci alkoholików jest nieporównywalnie większa.”[ 3, s. 47]
Dzieci z rodzin, gdzie nadużywa się alkoholu przeżywają bardziej niż inne dzieci zakłócenia w poczuciu bezpieczeństwa. Doświadczają więcej lęku, napięć, samotności i dezorientacji. Taki stan doprowadza do tworzenia się obronnej postawy życiowej. Postawa obronna charakteryzuje się tym, że dziecko zamyka się w sobie, cofa przed ryzykiem i zmianami, nie ufa ludziom. Na tle sytuacji materialnej, warunków mieszkaniowych rodziny nadużywającej alkohol kształtuje się sytuacja dziecka w domu rodzinnym. Mieszkania przeważnie ciasne, przeludnione, zaniedbane i niedostatecznie umeblowane powoduje, że dzieci te nie mają miejsca do odrabiania lekcji, przechowania zabawek, pomocy naukowych, drobiazgów. Nie mają możliwości zapraszania kolegów, przyjaciół a obecność wielu osób powoduje, wzajemne przeszkadzanie sobie, które doprowadza do konfliktów. Siedzenie w zadymionym mieszkaniu w oparach alkoholu i niedosypianie powoduje u dzieci stany nerwicowe i rozwój agresji. Wynikają z tego problemy emocjonalne u dzieci. Dzieci te stają się bardziej nerwowe, nie mogą porozumieć się normalnie z rówieśnikami. Zaczynają się problemy w szkole. Dzieci osiągają mizerne wyniki w nauce, często są izolowane przez rówieśników. Często dzieci alkoholików spotykają się też z odrzuceniem ze strony pijących rodziców. Chociaż rodzice ci okazują czasem miłość, to szybko ją odbierają bądź przemieniają w obojętność lub złość. I dlatego dzieci te czują się odrzucone, ponieważ dla ich rodziców alkohol jest ważniejszy. Niektóre dzieci z rodzin alkoholowych czują się odrzucone również przez rodziców nie pijących, ponieważ koncentrują się oni mocno na osobie pijącej zapominając o dziecku. Odrzucenia przez rodziców jest ciężkim urazem, który pozostawia ślad na całe życie. Osoby, które przez to przeszły mają problemy natury emocjonalnej, poczuciem niższej wartości. Odrzucone dziecko sądzi, że skoro rodzice go nie kochają, nie chcą go, to nie zasługuje na dobre traktowanie. Doprowadza to do tego, że przez całe życie wstydzi się samego siebie. Dzieci o poczuciu niskiej wartości stawiają sobie bardzo duże wymagania, często ponad ich możliwości i mnóstwo zadań do wykonania, aby udowodnić swoją wartość. Jednak, gdy coś się nie powiedzie załamują się i przekonują, że nic nie są warte. Dzieci te wycofują się z różnych zadań, zakładając z góry, że i tak im nie sprostają. Cechą charakterystyczną dzieciństwa w rodzinie alkoholowej jest uczestnictwo w obwinianiu i oskarżaniu jednej strony za picie drugiej. Poczucie krzywdy i poczucie bycia ofiarą zmusza do szukania winnych. Łatwo w emocjach skierować żal i krytykę w stronę rodzica niepijącego, postępując tak za pretensjami rodzica, który pije. Niekiedy dzieci też obwiniają same siebie, i to w sobie doszukują się przyczyny tragedii rodzinnej. U dzieci z takich rodzin występuje rozstrojenie życia uczuciowego, jakaś nienormalność w przeżywaniu lub wyrażaniu uczuć. Może to być płaczliwość, lękliwość, ale również nieopanowana agresja, wybuchowość. Życie w warunkach długoletniego stresu psychicznego doprowadza do destrukcyjnych wzorów zachowań. Ich stany emocjonalne są bardzo rozchwiane. Dzieci przyjmują określone wzory zachowań. Jeśli chodzi o dzieci z rodzin alkoholowych wyróżnia się cztery takie wzory:
Bohater rodziny – to osoba, która bierze na siebie zadanie wyrównania braków rodziny przez życie pełne działania i poświęcenia się dla rodziny. To ktoś, kto staje się wcześniej rodzicem własnych rodziców, rezygnuje z realizacji swoich celów życiowych ( np. nie zakłada własnej rodziny), zaś całą swoją energię poświęca na zajmowanie się rodzeństwem i rodzicami.
Wyrzutek rodzinny – to przeciwieństwo bohatera rodzinnego, dziecko, które zbłąkało się na margines społeczny. To uczeń trudny wychowawczo, podrostek zajmujący się kradzieżami i oszustwami, uciekający z domu. Osoba, która w życiu dorosłym może znaleźć się w więzieniu. Alkohol i narkotyki stanowią element jego życia na marginesie społeczeństwa..
Zagubione dziecko – to osoba wycofana z życia rodzinnego, ktoś, kogo psychicznie nie ma. Jest to osoba, która wycofała się w swój własny, izolowany świat. Dziecko takie mniej żyje światem rzeczywistym i realnością, bardziej zaś kontaktuje się z bohaterami książek czy wyimaginowanymi w swojej głowie postaciami i zdarzeniami. Zagubione dziecko świat realny postrzega jako chaos, coś, w czym nie potrafi poruszać się sprawnie.
Maskotka – to osoba, której specjalnością jest rozładowanie rodzinnych napięć. To jest ktoś, kogo wszyscy lubią – mistrz rozśmieszania i dowcipu. Dziecko to świadomie rozładowuje sytuacje, aby zapobiec konfliktowi. [ 3, s. 53-54 ]
Powyższe spostrzeżenia zostały dokonane na podstawie obserwacji własnych, oraz opracowań fachowych. Obserwacja została dokonana na wybranej przeze mnie rodzinie. Żyjąc w rodzinie z problemem alkoholowym dzieci uczą się, że nie można się opierać na dorosłych, ponieważ są niepewni. Ich nastroje są zmienne, obietnice są nie dotrzymywane, za to samo raz można być wynagrodzonym, innym razem ukaranym. To, że nie można opierać się na dorosłych oznacza dla dziecka samotność. Rodziny te uczą dziecko, również tego, aby nie obdarzało zaufaniem ani członków rodziny, ani nikogo obcego, gdyż ufając naraża się na doznanie krzywdy. Brak zaufania sprawia, że dziecko nie ma poczucia bezpieczeństwa, natomiast stale doświadcza poczucia zagrożenia, czuje się słabe i niepewne. Te przeżycia prowadzą do zaburzenia poczucia własnej wartości. Każde dziecko doświadcza uczuć strachu, gniewu, niepewności, zakłopotania, wstydu. Jednak dzieci alkoholików przeżywają te uczucia z intensywnością i częstotliwością nie spotykaną u większości swych rówieśników. Fakt alkoholizmu w rodzinie kształtuje ich uczuciowość, osobowość i zachowanie bardziej niż cokolwiek innego. Na szczęście dzieci alkoholików żyją w świecie większym niż ich własna rodzina. Są przecież przyjaciele, nauczyciele, są sąsiedzi czy trzeźwi członkowie rodziny, którzy pomagają jak tylko mogą, aby dzieci te nie utraciły miłości i potrafiły kochać pomimo trudności. Mają w swoim dorastaniu przykre doświadczenia, które odbijają się później w ich dorosłym życiu, na ich emocjonalności i psychice. I może właśnie, dlatego niektóre z nich angażują się w ruch o nazwie Dorosłe Dzieci Alkoholików głosząc optymistyczne hasło, że
NA SZCZĘŚLIWE DZIECIŃSTWO NIGDY NIE JEST ZA PÓŹNO.
LITERATURA CYTOWANA
1. W. Kopaliński- „Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych” Wiedza Powszechna Warszawa 1970.
2. K. Pospiszyl, E. Zabczyńska- „Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie” Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1989.
3. W. Sztander- „Poza kontrolą” Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Warszawa 1997.