Integracja w pedagogice wczesnoszkolnej

1. Poziomy rozumienia pojęć
Poziomy myślenia Van Hiele?a są w pełni zgodne ze stadiami rozwoju intelektualnego wyróżnionymi przez Piageta ze względu na podmiot, którym jest dziecko. Ważne są tutaj trzy pierwsze poziomy, które kolejno noszą nazwy: poziom wzrokowy, opisowy i logiczny. ?Poziomy te można traktować jako odpowiedniki ? kolejno ? stadium inteligencji przedoperacyjnej, stadium inteligencji konkretno - operacyjnej i wreszcie stadium inteligencji formalno ? operacyjnej, rozważanych w teorii rozwoju intelektualnego Piageta.
W pierwszej fazie (wzrokowy poziom myślenia), staramy się aby dziecko ? uchwyciło? sam kształt figury, a więc kształtujemy jej rozumienie na poziomie wzrokowym
Gdy ukształtują się już (w toku konkretnego działania, przedstawień rysunkowych i opisywania) struktury myślowe oraz język właściwy dla poziomu wzrokowego, ?przechodzimy? do wydzielania własności badanej figury, kształtowania jej na poziomie opisowym. Podobnie jak poprzednio rozwiązujemy ćwiczenia sprzyjające wytworzeniu się reprezentacji enaktywnej, ikonicznej i symbolicznej tych własności. Im bardziej będą zróżnicowane zadania, tym pełniej będą wiązane te reprezentacje.
Gdy ukształtują się struktury myślowe i język poziomu opisowego, ?przechodzimy? do ćwiczeń ukierunkowanych na badanie związków między własnościami, czyli kształtujemy rozumienie tej figury na poziomie logicznym. Tu również ćwiczenia muszą sprzyjać wytworzeniu się reprezentacji enaktywnej, ikonicznej i symbolicznej tej wiedzy
2. Podstawy historyczne koncepcji integracji
3. Integracja
Integracja oznacza scalanie, proces tworzenia całości z części, włączanie jakiegoś elementu w całości, zespolenie i zharmonizowanie składników.
Integracja w nauczaniu- to sposób nauczania mający na celu pokazanie związków między wszystkimi przedmiotami nauczania oraz ukazywanie nauki jako całości.
INTEGRACJA kształcenia jest strategią dydaktyczną polegającą na tworzeniu w świadomości ucznia całościowego obrazu świata. Postrzeganie fragmentów tego świata, ukazywanie miejsca i roli człowieka w świecie, który obecnie przyjmuje postać globalną.

4. System integralnego kształcenia ? charakterystyka
? Pozycja dziecka:
NAUCZANIE jest to podawanie gotowej wiedzy, dyrygowanie dzieckiem.
KSZTAŁCENIE to organizacja, pobudzenia do aktywności. Dziecko należy obserwować, dostosowywać wiedzę do jego możliwości.
NAUCZYCIEL ma być dobrze przygotowany. Powinien być refleksyjnym praktykiem.
? Metody kształcenia ? mają być to metody realistyczne, czynnościowe, problemowe
? Programy kształcenia ? powinny zrywać na przedmioty, prezentować wiedzę zintegrowaną, całościową. Tematy realistyczne, bloki, kręgi tematyczne
? Podręczniki ? powinny być opracowane całościowo. Ilustracje powinny być dynamiczne, wymagające aktywności. Ilustracje realistyczne.
Aspekt matematyczny ? ilościowy, przestrzenny, miarowy
? Formy pracy ? Muszą być zróżnicowane. Dzieci muszą wychodzić na zewnątrz, na wycieczki, muszą także pracować w grupach, kręgu. Ciągłe zmiany.
? Ocena ? kontrola postępu ucznia. Ocenianie opisowe.

5. Główne tematy realistyczne
W PROGRAMIE KSZTAŁCENIA WYSTEPUJĄ?
* Cele ? wszechstronny rozwój, przygotowuje do orientacji w świecie
- poznawcze
- wychowawcze
* Treści ? realistyczne
* Procedury osiągnięcia celów ? metody kształcenia, strategie, koncepcje
* Osiągnięcia uczniów ? wyniki nauczania. Formułowanie po każdym miesiącu.
PODRĘCZNIK
1. Treści ? poznaje różne rośliny (kwiaty). Rozwija swoje słownictwo.
2. Rysunki są realistyczne
3. Przyporządkowanie zbioru ? równoliczne. Dzieci układają zdania do działań. Porównywanie ? aspekt matematyczny.
4. Aktywizacja dziecka ? tworzy zdania, zapisuje słowa. Metoda czynnościowa, realistyczna, problemowa
5. Formy organizacji pracy ? praca samodzielna, zespołowa, zawody
PRZYKŁAD:
1. Treści ? Dziecko poznaje różne artykuły, rozwija swoje słownictwo ? spożywcze: produkty mączne, warzywa i owoce, produkty mleczne, mięsa i wędliny
2. Rysunki są realistyczne
3. Dzieci mogą przeliczać w każdym piętrze ile jest produktów ? aspekt matematyczny ? więcej, mniej, równoliczność
4. Aktywizacja dziecka ? wyszukiwanie, poznanie i utrwalenie kolorów. Metoda czynnościowa, realistyczna, problemowa
5. Formy pracy ? praca indywidualna, grupowa. Dzieci podzielone na grupy układają zdania z podanych produktów. Wypisywanie wyrazów z ?ch? ? układanie z nimi zdań.
6. Witaminy ? poznanie niektórych produktów
7. Forma zabawy

7. Typy zadań w koncepcji zintegrowanego kształcenia
- realistyczne ? Ważna fabuła, aspekt werbalny, słowny, matematyczny. Fabuła ma być realistyczna. Warunki matematyczne też mają być rzeczywiste, prawdziwe.
- pararealistyczne ? Zadania tradycyjne. Fabuła wymyślona np.: sumowanie kasztanów można zastąpić sumowaniem kamyczków, bo nie wpłynie to na zmianę działania. Warunki matematyczne odgrywają ważną rolę pod te treści matematyczne układam różne zdania.
- czysto matematyczne ? to zadania służące dostrzeganiu analogii i różnic, formułowaniu praw działań, własności, podzielności, itp. Są to również ćwiczenia służące wyrabianiu techniki rachunkowej.

W ?Ekoludek? są typy pararealistyczne. Matematyka nie jest zintegrowana. Zadania realistyczne mają proste treści. Mało zróżnicowane treści zadań.
W ?Wesoła szkoła? występują od czasu do czasu zadania realistyczne. Matematyka jest częściowo zintegrowana. Nie odbiegają one od zadań tradycyjnych pod względem treści i konstrukcji. Podręcznik ten zawiera 14% zadań realistycznych, które dotyczą miast, mierzenia w łokciach, litrach, stopach, obliczeń zegarowych, instrumentów muzycznych i gwiazdozbiorów. Jest 7,5% zadań problemowych ? to głownie zadania z kangurkiem.
W ?Moja szkoła? zadania są pararealistyczne dotyczą różnych przedmiotów ? kwiatów, długopisów, książek, pieniędzy i nie odbiegają od tradycyjnych zadań występujących w podręcznikach od nauczania przedmiotowego. . MS nastawiona jest na ćwiczenie wiadomości, prawie 60% to zadania ?czysto? matematyczne.
W ?Tęczowa szkoła? są zadania realistyczne. Zadania te dotyczą miast, zabytków, kalendarza, długości itp.. Zadania realistyczne i pararealistyczne odbiegają od tradycyjnych pod względem treści i konstrukcji. Podręcznik w pełni zintegrowany. Każde zadanie jest inne.

8. Reprezentacje enaktywne, ikoniczne i symboliczne
Dziecko poznaje nowe pojęcia poprzez trzy rodzaje reprezentacji, które J.S. Bruner nazywa odpowiednio: enaktywne, ikoniczną i symboliczną.
Enaktywny ? myślenie opiera się całkowicie na czynnościach motorycznych i nie wykorzystuje ani wyobraźni, ani słów. Dla dziecka bawiącego się zabawką, ruchy wykonywane w trakcie zabawy stanowią jego wewnętrzną reprezentacje zabawki. Reprezentacje enaktywne funkcjonują w ciągu całego życia i przejawiają się w wielu czynnościach motorycznych (np. w rzucaniu piłką, pływaniu, jeżdżeniu na rowerze), których uczymy się przez praktykę, które nie są wewnętrznie reprezentowane przez słowa lub obrazy
Ikoniczny ? dziecko staje się zdolne do reprezentowania otoczenia po przez obrazy umysłowe. Obrazy te mogą być wzrokowe, słuchowe, węchowe lub dotykowe. Dostarczają środków, dzięki którym dziecko może wytworzyć i rozwinąć, obraz otoczenia, nawet, jeśli nie potrafi opisać go słowami.
Symboliczny ? dziecko staje się zdolne do reprezentowania świata za pomocą języka, a później za pomocą innych systemów symbolicznych, takich jak liczby i muzyka. Reprezentacje symboliczne umożliwiają dziecku posługiwanie się znacznie bardziej plastycznymi i abstrakcyjnymi formami myślenia, co z kolei pozwala nie tylko reprezentować rzeczywistość, lecz również manipulować nią i przekształcać.

STADIUM:
- przedoperacyjne ? wzrokowy
* Reprezentacja enaktywna ? manipulowanie przedmiotami
* Reprezentacja ikoniczna - Czynności na schematach i rysunkach
* Reprezentacja symboliczna - Nazywanie przedmiotów; słowa, kody, proste symbole
- operacji konkretnych ? opisowy
* Reprezentacja enaktywna - Działania na zbiorach powstałych w wyniku klasyfikacji, porównywanie własności elementów zbiorów, wyróżnianie podzbiorów, porządkowanie, klasyfikacja
* Reprezentacja ikoniczna - Ustalanie odpowiedniości między własnościami obiektu rzeczywistego i schematycznego
* Reprezentacja symboliczna - Opis słowny istotnych cech pojęcia i związków między składowymi
- operacji formalnych ? logiczny
* Reprezentacja enaktywna - Operatywne wykorzystywanie opisów definicyjnych wniosków ogólnych; porównywanie własności
* Reprezentacja ikoniczna - Obrazowe, schematyczne przedstawienie związków między definicjami i twierdzeniami
* Reprezentacja symboliczna - Konstruowanie formalnych definicji. Badanie równoważności. Dowody formalne twierdzeń

9. Scenariusze zajęć zintegrowanych
Temat kompleksowy (ogólny)
Temat dnia
Klasa
Czas trwania zajęć
Cele ogólne
Cele operacyjne: Uczeń..
Metody
Formy pracy
Środki dydaktyczne
Literatura
Przebieg zajęć

10. Metody nauczania ? prowadzenia zajęć (sposoby pracy z dziećmi)
Metoda ? (methodos ? droga, sposób postępowania, badania)
Wg. Okonia metoda to systematyczny sposób pracy nauczyciela z uczniem umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy oraz umiejętności posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności zainteresowań umysłowych.
4 REWOLUCJE(OKRESY) KIEDY NASTĘPOWAŁY ZMIANY W NAUCZANIU
1. Gdy rodzice będący nauczycielami zastali zastąpieni przez nauczycieli zawodowych
2.
3. Kiedy słowo mówione i zostało zastąpione pisanym
4. Kiedy słowo drukowane wypiera komputer, tel. Komórkowy
GRUPY METOD:
- Metody poszukujące, podające, laboratoryjne
- Metody oparte na słowie, obserwacja i pomiar, działalność praktyczna
- Metody podające, poszukujące, eksponujące, praktyczne
Podające ? uczenie się przez przyswajanie
Poszukujące ? uczenie się przez odkrywanie
Eksponujące ? uczenie się przez przeżywanie
Praktyczne ? uczenie się przez działanie
1. Pierwsza strategia zwana asocjacyjną, nakazuje różne sposoby organizacji przyswajania przez uczniów gotowej wiedzy. Wykorzystuje przede wszystkim metody podające. Zdobywane w ten sposób wiadomości angażują pamięć, są również niezbędne do rozumienia pojęć i rozwiązywania problemów (werbalizm). Do grupy tej należą metody słowne i częściowo oglądowe.
2. Strategia druga preferuje stosowanie metod poszukujących, czyli problemowych. Metody te (eksperyment, dramy, giełdy pomysłów) wymagają od uczniów myślenia, aktywności, umożliwiając im tym samym samodzielne dochodzenie do wiedzy przez rozwiązywanie problemów. Obok metody problemowej, do tej grupy metod zalicza się także: gry dydaktyczne, metody symulacyjne, metody zadaniowe.
3. Metody waloryzacyjne zwane są też eksponującymi lub metodami nauczania przez przeżywanie. Sprowadzają się one do takiego organizowania procesu kształcenia lub stwarzania takich sytuacji, w których uczniowie obserwują, odtwarzają, wytwarzają, przeżywają określone wartości o charakterze społecznym, moralnym, estetycznym itp. Wśród tych metod wyróżnia się dalej metody o charakterze impresyjnym: prezentowanie dzieł filmowych, malarstwa, sztuki teatralnej oraz metody o charakterze ekspresyjnym, np. udział uczniów w przedstawieniu szkolnym lub tworzeniu: obrazów, filmów, programów...
4.Czwarta zalecana strategia to uczenie się przez działanie. Działając dzieci uczą się projektowania, planowania, doboru narzędzi, posługiwania się nimi, podejmowania decyzji. Metody praktyczne cechuje przewaga aktywności wykonawczej - manualnej. Umiejętności praktyczne polegają na właściwym posługiwaniu się regułami przy wykonywaniu określonych zadań.
I. Burza mózgów, metaplan
II. Pogadanka, dyskusja, rozmowa nauczająca, heureza ? poszukiwanie rozwiązywania
III. Praca z podręcznikiem, praca z tekstem źródłowym, drzewo decyzyjne, debata za i przeciw, projekt, projekt badawczy
IV. Pokaz, obserwacja, pomiar, film, symulacja, praca z komputerem i planszą
V. Prace laboratoryjne, modelowanie, prace badawcze, doświadczenia, eksperymenty, studium przypadku
VI. Ćwiczenia rozwiązywanie zadań, powtórzenia, inscenizacja, testy, dramy, gry dydaktyczne.

11. Główne treści programowe w klasie III
- podróże uczniów w kraju i za granicą
- liczenie do 1000
- wyrazy z : ą, ę
- wyróżnienie charakterystycznych cech bohaterów opowiadań i inscenizacji
- zadania pytające, rozkazujące, oznajmujące, skróty
- matematyka: powtórka tabliczki mnożenia
- słuchanie muzyki, granie na dzwonkach
- ortografia, utrwalenie: ó, ż ? wyjątki
- zadania proste i ich rozwiązywanie
- wyszukiwanie tekstów tekstu
- zabytki, ludzie wybitni np. : Matejko, Chopin, Brzechwa, Tuwim
- alfabet i funkcje
- stopniowanie przymiotników
- opis i samodzielna redakcja, listy, zwroty grzecznościowe
- hymn
- prawo łączności
- kolejność działań
- algorytmy
- rozkład jazdy PKP, PKS
- edukacja zdrowotna ? sanatorium, zachowanie przy wypadkach, hospicja
- zwierzęta
- wycieczki, znaki drogowe
- instrukcja, plan(czegoś)
- liczby wielocyfrowe, ułamki dziesiętne

Krótki opis występuje na początku roku szkolnego. Gdzie byli uczniowie na wakacjach: hotel, pensjonat
Sprawozdanie z wycieczki: dokąd ta wycieczka, po co. Wstęp, rozwiniecie, zakończenie

12. Charakterystyka programu integracji
WESOŁA SZKOŁA
Nadrzędnym celem zintegrowanej edukacji jest wspomaganie dziecka w jego całościowym rozwoju tak, by było przygotowane na miarę swoich możliwości do życia w zgodzie z ludźmi, z przyrodą i samym sobą. Z celu nadrzędnego występują następne cele szczegółowe:
1. Kształtowanie kompetencji komunikowania się z ludźmi
- kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem ojczystym w zakresie mówienia, pisania, czytania
- kształtowanie umiejętności matematycznego opisywania rzeczywistości; kształtowanie liczby naturalnej w jej aspektach, oraz umiejętność wykonywania czterech podstawowych działań na liczbach
- kształtowanie umiejętności wyrażania swoich uczyć za pomocą gestów, mimiki
2. Kształtowanie kompetencji współdziałania i współżycia z ludźmi
- wdrażanie do aktywnego uczestnictwa w coraz szerszych kręgach społecznych
- wdrażanie do odkrywania innego człowieka, wczuwania się w jego sytuacje
3. kształtowanie kompetencji posługiwania się metodami poznawania rzeczywistości
- rozwijanie umiejętności posługiwania się bezpośrednimi i pośrednimi metodami poznawania przyrody
- rozwijanie umiejętności porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł
4. kształtowanie kompetencji wyodrębnienia, opisywania i wyjaśniania związków między naturalnymi składnikami środowiska przyrodniczego a życiem i działalnością człowieka
5. kształtowanie kompetencji odbiorcy wytworów sztuki i przyszłego ich twórcy
- wprowadzanie w dziedzictwo kultury narodowej, europejskiej i światowej
6. kształtowanie kompetencji użytkownika wytworów techniki i przyszłego wynalazcy
- kształtowanie umiejętności bezpiecznego posługiwania się narzędziami i bezpiecznego korzystania z urządzeń technicznych

13. Metoda realistyczna, czynnościowa, problemowa
W METODZIE REALISTYCZNEJ uczniowie powinni budować pojęcia i operacje matematyczne na drodze naturalnej, w sytuacjach dla ucznia sensownych, bliskich jego doświadczeniom. A więc wywodzi ona od sytuacji rzeczywistych . Jej główne zasady można sformułować tak:
- Od realizmu do wiedzy i odwrotnie
- Od operacji konkretnych do abstrakcji . W tym procesie wielką rolę odgrywają doświadczenia z modelami i schematami.
- Aktywność dziecka , samodzielność. Nie wolno nam wiedzy podawać, dziecko ma coś robić, tworzyć, szukać. Jest zdolne samodzielnie doświadczać.
- Praca zespołowa. Mamy dziecko przygotować do pracy w grupie. Interakcja między nauczycielem i innymi uczniami. Uczniowie dokonują porównań, wymiany myśli.
- Różne sposoby rozwiązań. Trzeba pamiętać, że nie ma jednej drogi rozwiązań.

Tematy zadań realistycznych powinny pochodzić z otaczającej dziecko rzeczywistości, dostarczać mu prawdziwych i ciekawych informacji o świecie, pobudzać jego zainteresowania i motywować do twórczej działalności.
Np: Sobota, 2 kwietnia 2005 roku, godzina 21.37 ? tę datę zapamiętały miliony ludzi na całym świecie, bowiem tego właśnie dnia zmarł papież Jan Paweł II. Odszedł w dwudziestym siódmym roku pontyfikatu, mając osiemdziesiąt pięć lat. W którym roku urodził się Karol Wojtyła?

METODA CZYNNOŚCIOWA - jest ściśle związana z metodą realistyczną, a szczególnie z jej drugą zasadą, czyli należy przechodzić od operacji konkretnych poprzez wyobrażeniowe aż do operacji abstrakcyjnych. Drugą ważna zasadą w tej metodzie należy dokonać analizy operacji tkwiących w danym pojęciu, twierdzeniu, rozumowaniu i uwzględnić je potem w procesie nauczenia ? uczenia się.
Pierwsza zasada ma charakter matematyczny. Na przykład pojęcie liczby naturalnej kształtuje się poprzez czynności badania równoliczności zbiorów, numerowania elementów zbiorów uporządkowanych, mierzenia długości, pól, pojemności itp.
Druga zasada ma charakter psychologiczny. Zgodnie z funkcjonalną teorią rozwoju umysłowego dziecko przechodzi od aktywności fizycznej na przedmiotach materialnych stopniowo do czynności wyobrażeniowej a następnie do aktywności typu logiczno ? matematycznego.
Czynności konkretne ze zbiorami to np. ławki, domy, drzewa. Czynności wyobrażeniowe to ilustracje, rysunki. Czynności abstrakcyjne to symbole liczb wymagające obliczania, rozwiązywania zadań tekstowych.

W metodzie czynnościowej stosuje się następujące typy ćwiczeń:
1. Ćwiczenia wprost, w których uczeń ma wykonywać prostą czynność lub ciąg czynności.
2. Ćwiczenia odwrotne do poprzednich, wymagające wykonywania czynności lub ciągu czynności odwrotnych do poprzednich.
3. Ćwiczenia tej samej czynności myślowej na różnych materiałach, w różnych położeniach, z zastosowaniem różnych zmiennych, w różnych sytuacjach.
4. Ćwiczenia prowadzące do różnych ciągów czynności o tym samym rezultacie, różne sposoby rozwiązania ,wybór najbardziej ekonomicznej drogi.
5. Ćwiczenia w słownym opisie czynności, konstruowanie planów postępowania opisujących wykonanie czynności.
6. Ćwiczenia prowokujące konflikt myślowy, kontrprzykłady, skrajne przypadki, zadania z błędami uwypuklające istotne warunki definicji i założeń twierdzeń.
7. Ćwiczenia w różnych formach przedstawiania, ilustrowania lub zapisu tego samego zadania, opisy tradycyjne, drzewka, tabele.

W tej metodzie mamy do czynienia z czynnościami konkretnymi (np. wycieczka), wyobrażeniowymi (obrazki, ilustracje), abstrakcyjnymi (Testy, słowa).
Łąka: POZIOM WZROKOWY ? dziecko widzi łąkę, jest na niej. POZIOM OPISOWY ? musimy wniknąć w składowe pojęcia: Co to jest łąka? Jakie zwierzęta żyją na łące? Itp.
Dziecko ma samo wymyślić tytuł wiersza, skonstruować opis łąki itp.
Podpisz trawy wiedząc , że ich nazwy od najniższej do najwyższej są następujące: życica, wiechlina, wyczyniec, kostrzewa, rajgras, tymotka.

METODA PROBLEMOWA.
W sytuacji problemowej występuje trudność, której nie można rozwiązać w prosty sposób za pomocą znanych schematów, reguł, praw, algorytmów.
Uzupełnij magiczne trójkąty tak, aby iloczyn liczb na każdym boku trójkąta był równy liczbie zapisanej w środku.
Klasyczna metoda problemowa polega na:
1. Wytworzeniu sytuacji problemowej
2. Formułowaniu problemów i pomysłów ich rozwiązania
3. Weryfikacji pomysłów rozwiązania
4. Porządkowaniu i stosowaniu uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym lub teoretycznym.

Cechą charakterystyczną tej metody jest dominacja uczenia się nad nauczaniem.
Wzbudza ona wiarę ucznia w siebie, utwierdza go w przekonaniu, że jest w stanie rozwiązywać coraz trudniejsze problemy


PS: Literatura:
1. Prof.Helena Siwek "Kształcenie zintegrowane na etapie wczesnoszkolnym. Rola edukacji matematycznej"
2. Wykłady ćwiczenia