Analiza i interpretacja powównawcza "Ody do młodości" A. Mickiewicza i "Do młodych" A. Asnyka

„Odę do młodości” Adama Mickiewicza jak i wiersz Adama Asnyka „Do młodych” można uznać za manifesty literackie, gdyż utwory te wyrażają założenia programowe nadchodzącej epoki, zwiastują nadejście czegoś nowego, innego, a pokolenie wprowadzające tą inność wierzy, że wnosi coś lepszego. Choć pozytywizm wyrósł z przewartościowania podstawowych założeń romantyzmu, mimo wielu różnic na tle literackim, ideowym, filozoficznym, czy artystycznym pomiędzy tymi epokami, wiersze te łączy jednak kilka kwestii. Łączy je przede wszystkim definicja manifestu, która formułuje co dla danej grupy jest najważniejsze i w jaki sposób dana grupa, z odpowiadającej jej epoce, będzie realizować cele i podążać wcześniej wybrana ścieżką.

Utwory programowe określają nowy sposób widzenia świata, a realizatorami tej wizji ma być młode pokolenie, co ujawnia się w obu wierszach już w tytule, gdyż na pierwszy plam wysuwa się młodość, co może oznaczać witalność nowego, rozwijającego się pokolenia, które pragnie zmian. Młodość u Mickiewicza to przede wszystkim wymiar duchowy, ale zdaje sobie sprawę, że to przeważnie młode pokolenia zmieniały świat, wprowadzały nowe idee i dlatego nawołuje: „Młodości! dodaj mi skrzydła!”, jednak według niego stary to ten: „kogo wiek zamroczy”, to ten, który nie daje szansy rozwoju nowym prądom, to:

„...jakiś płaz w skorupie.
Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem (…)
Nie lgnie do niego fala ani on do fali (…)
Nikt nie znał jego życia nie zna jego zguby: To samoluby!”

W „Odzie do młodości” stary człowiek to klasyk, który trzyma się kurczowo swoich zasad, samotny, samolubny „płaz”. Adresatem u Asnyka jest konkretna grupa ludzi, co zauważalne jest już w tytule: „Do młodych”, a więc kieruje swój apel do ludzi młodych, gdyż w nich widzi nadzieję, chęć zmian, dlatego wzywa:

„Szukajcie prawdy jasnego promienia!
Szukajcie nowych, nieodkrytych dróg…”

Podmiot liryczny nie utożsamia się z „ty” lirycznym, z młodymi pozytywistami, może dlatego że sam Asnyk urodził się w 1838 roku, a wiec zaledwie osiem lat po powstaniu listopadowym, a kilkanaście po otworzeniu epoki romantycznej w Polsce przez publikację pierwszego tomu „Poezji” Adama Mickiewicza. Dorastał więc w romantyzmie, chłonąc wszystkie jego idee, wziął nawet udział w powstaniu styczniowym, które okazało się klęską, dając jednak początek epoce pozytywizmu. Poeta dostrzegł potrzebę zmian w zbliżającej się filozofii, szansę na lepsze jutro. Czuł się rozdarty pomiędzy sentymentem dla romantyzmu, a potrzebą zmian, którą głosili pozytywiści. Dlatego pewnie podmiot liryczny nawołuje, zwraca się „do młodych”, ale nie utożsamia się z nimi. W przeciwieństwie do podmiotu lirycznego w „Odzie do młodości”, gdyż tam podmiot nie tylko nawołuje wszystkich młodych do przebudowy świata, ale sam także utożsamia się z pokoleniem buntowników, krytykujących obłudę i niesprawiedliwość, chcących zmienić ten świat na lepsze. Treść utworu jest już nowoczesna-romantyczna, a wskazuje na to wiele elementów, jak choćby odrzucenie racjonalizmu, który upatruje w rozumie źródło poznania i prawdy: „Łam, czego rozum nie złamie” i empiryzmu, gdzie doświadczenie pełni podstawową rolę w poznaniu: „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga”. Przez odrzucenie głównych filozofii oświecenia podmiot uznaje wyższość świata ducha, do którego należą młodzi, nad światem rzeczy, któremu przynależność przypisuje starym. Oba te światy obrazowane są przez liczne metafory i aluzje, mające na celu zbliżyć czytelnika do, jeszcze mało znanej, krainy romantyków:

„Kędy zapach tworzy cudy,
Nowości potrząsa kwiatem
I obleka w nadziei złote malowidła.”,
a zniechęcić do świata:
„...kędy wieczna mgła zaciemnia
Obszar gnuśności zalany odmętem”, czyli do świata klasyków. Mimo nowatorskiej myśli i formy sam gatunek- oda- jest charakterystyczny dla literatury oświecenia, wiele elementów świadczy o oświeceniowym rodowodzie utworu, jak np. uczuciowy nieład osiągnięty przez nierówną kompozycję, elementy mitologiczne:

„Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,
Ten młody zdusi centaury” .

„Oda do młodości” ze względu na to że pochodzi z przełomu epok jest jakby zachowana jeszcze w konwencji oświeceniowej, ale określa cele i kierunki działania młodego pokolenia. Podobnie jest u Adama Asnyka, ale tu nie wiersz zespala dwie epoki, ale sam poeta, przez wspomniane rozdarcie staje się pomostem między romantyzmem, a pozytywizmem. Według pozytywistycznych przekonań młode pokolenie ma szukać nowych rozwiązań, zgłębiać tajniki nauki, ale mimo wszystko nie odrzucać dorobku romantyków, gdyż to dzięki solidnym fundamentom poprzedników, młodzi pozytywiści mogą wznosić „przyszłości (…) gmach” i dlatego podmiot nawołuje:

„Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy
Choć macie sami doskonalsze wznieść”,

uzmysławiając młodym ludziom, że nie tylko nie mają niszczyć pamiątek przeszłości, ale odnosić się do nich z pełnym szacunkiem, gdyż:

„Na nich się jeszcze święty ogień żarzy
I miłość ludzka stoi tam na straży
I wy winniście im cześć!”

Asnyk nawołuje do szacunku dla poprzedniej epoki, gdyż jest z nią głęboko związany, można to zauważyć choćby przez to jakim gatunkiem literackim operuje, mianowicie liryką, to właśnie wierszem najczęściej posługiwano się w romantyzmie, natomiast pozytywizm zasłynął z epiki, a szczególnie z powieści. Asnyk jest jednym z nielicznych polskich pozytywistycznych poetów.W wierszu występują liczne metafory: „wiedzy pochodnię na czele”, „kwiaty barwnych mitów” i epitety: „nieodkrytych”, „wczorajszych”, które mają na celu wzbudzić zainteresowanie czytelnika, podobnie jak wielokropki: „I zapomina o wczorajszych snach…”. Język jest zdecydowanie bardziej przystępny, nie jest tak wzniosły i patetyczny jak „Odzie do młodości”, jest też znacznie mniej obrazów poetyckich. Występują także apostrofy, mające zwrócić uwagę czytelnika: „Szukajcie prawdy jasnego płomienia”, a wykrzyknienia podkreślają istotność danego wersu: „I wy winniście im cześć!”. Poeta płętuje wiersz właśnie wykrzyknieniem, chcąc zwrócić uwagę na wagę tych słów:

„I wasze gwiazdy, o zdobywcy młodzi,
W ciemnościach pogasną znów!”

Uświadamia młodym pozytywistom, że ich świetność także minie i jeśli chcą być szanowani przez następne pokolenia, muszą się odnosić z szacunkiem do poprzedników.
Mickiewicz w „Odzie do młodości” buduje świat na nowo, jakby od podstaw, buntuje się przeciwko obłudzie i niesprawiedliwości, gdyż dzięki miłości i braterstwu młode pokolenie zbuduje świat na miarę swoich pragnień, co potwierdza słowami:

„Dalej brył z posad świata!
Nowymi cię pchniemy tory (…)
Oto miłość ogniem zionie,
Wyjdzie z zamętu świat ducha:
Młodość go pocznie na swym łonie”

Świat zrodzi się na nowo i będzie to świat romantyków. Czas jednak się zmienia i jedna epoka wypiera drugą.

Wiersze „Oda do młodości” i „Do młodych” pochodzą z różnych epok, ale oba miały na celu wskazanie drogi nowemu pokoleniu przez założenia programowe jakie miały zawarte w swojej treści. Obydwa wiersze, a właściwie obydwie epoki miały jakiś koncept na poprawienie tego świata, można powiedzieć: złoty środek. Romantycy chcieli zbudować nowy świat, ale nie jest to zadanie proste, gdyż na całkowitą przemianę często nie starcza sił. Romantyków zastąpili pozytywiści, którzy budowali świat na doświadczeniach poprzedników, ale i na nich przyszedł czas. Wiersze te połączył zasadniczy problem: tworzenie nowego, lepszego świata, a w rezultacie kolejnej nowej epoki. Trzeba pamiętać, że zawsze przyjdzie nowe pokolenie, które będzie stawiało sobie nowe cele, a nasze dzieło oceni krytycznie.