Zabytki - kościół Świętej Trójcy w Będzinie

I. Charakter zabytku

W mieście Będzin na Górze Zamkowej znajduje się zabytkowy kościół Świętej Trójcy z XIV w.

II. Historia zabytku

Najstarsze partie murów kościoła pamiętają jeszcze czasy Kazimierza Wielkiego. Parafia będziński istniała już co najmniej w XIII w, ale murowany kościół wzniesiono dopiero ok. 1364 roku. Pierwotnie drewniany, wzmiankowany 1326 r. Wzniesiony zapewne z fundacji Kazimierza Wielkiego. Odnowiony w 1601 r. w czasie najazdu Szwedów w 1655 r. kościół został ograbiony i spalony. Po wojnie ok. 1660 r. odbudowano go w stylu barokowym. Rozszerzony w początkach XIX w., ponownie rozbudowany i przekształcony w latach 1873 – 1889. Dobudowano prezbiterium, później lewa boczna nawę. Równocześnie z rozszerzeniem kościoła powiększono podziemne krypty grobowe. Przed rokiem 1878 musiały istnieć pod całym kościołem podziemne grobowce. Jeszcze pod koniec XVIII w. zdarzały się wypadki chowania zmarłych w kościele. Otoczony murem z kamienia łamanego, zeszkarpowanym, w części południowej wzmocnionym szkarpami. Murowany i potynkowany. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, przedłużone w latach 1873 – 79. Nawa kościoła jest prostokątna, oddzielona tęczą o łuku półkolistym. Od zachodu wieża wzniesiona lub przebudowana w XVIII w., na rzucie kwadratu o zaokrąglonych narożnikach, z kruchtą w przyziemiu; w narożniku pomiędzy nawą a wieżą przybudówka mieszcząca schody. Przy prezbiterium od północy kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej, fundowana w II poł. XVIII w. przez Mieroszewskich, przebudowana w latach 1873 – 79, na rzucie prostokąta, zakończona trójbocznie, pod nią krypta; od południa kaplica Serca Jezusowego fundacji ks. Leopolda Dobrzyńskiego w roku 1793, prostokątna, zakończona trójbocznie oraz zakrystia z czasu ostatniej przebudowy. Kruchta i krypta sklepione kolebkowo; pozostałe sklepienia i stropy z lat 1873 – 79. Od zewnątrz nawa opięta jest szkarpami, a okna zamknięte są łukiem segmentowym. Wieża o podziałach ramowych przykryta jest baniastym hełmem z ośmioboczną latarnia. Nad nawą znajduje się sześcioboczna wieżyczka z latarnią. Wnętrz kościoła przechodziło w ciągu wieków liczne przeobrażenia. W 1941 r. otrzymał nową polichromię W. Pilecki, która została zmieniona w latach 70 – tych. Ważny pod tym względem był gruntowny i długotrwały remont świątyni spowodowany szkodami górniczymi, który rozpoczął się w 1952 r. za ks. prob. Mieczysława Zawadzkiego, a zakończył w latach 70 – tych, za ks. prob. Wacława Wicińskiego. Wnętrze kościoła bardzo się wówczas zmieniło. Usunięto stare gipsowe stacje Drogi Krzyżowej i zastąpione je malowanymi obrazami. Na ścianach powstały nowe freski, odnowiono polichromię kościoła. Twórcą jej jest artysta plastyk doc. Andrzej Kowalski z Katowic. Zlikwidowano także boczne ołtarze, odnowiono ołtarz główny i ołtarze w kaplicach, ambonę oraz organy. Położono posadzkę marmurową w całym kościele. Sprawiono nowe ławki i meble do zakrystii. Wystrój utrzymano zasadniczo w stylu barokowym. Z części babińca powstała w 1986 r. kaplica Miłosierdzia Bożego. Jest w niej boczne wyjście z kościoła a także mieści się w niej biblioteka, która gromadzi książki przede wszystkim o treści religijnej. Obszernym jej działem jest literatura hagiograficzna. Księgozbiór liczy 3560 zbiorów. W remoncie, który odbył się w roku 1989 – 90 zmieniono tylko kolor ścian, pozostawiając bez zmian dobrze zachowane malarstwo artystyczne. Kościół także pomalowano na zewnątrz.
Przed kościołem stała kiedyś figura ufundowana prawdopodobnie przez Kazimierza Wielkiego. Istniała tam aż do 1764 roku. Akta archiwum parafii będzińskiej zwą ową figurę „Figura antiqua” (starożytna). Obecnie obok kościoła znajdują się rzeźby: Jezusa Chrystusa Zbawiciela, ufundowana przez parafian w 2001 r.; jest to kopia,która uległa zniszczeniu podczas remontu w latach 70 – tych; a także figurka Matki Miłosierdzi Bożego z roku 1887.


Przy parafii istniała na początku XVII w. szkoła i bursa, szpital w budynkach otaczających kościół od strony północnej i wschodniej, po których obecnie nie ma śladu. W latach 1677 – 1698 kościół posiadał kapelę muzyczną.
Główne wejście do kościoła znajduje się w wieży od strony zachodniej. Poprzez niską kruchtę wchodzi się pod chórem do wysokiej nawy głównej. Kruchta, w której na ścianach widnieją dwie tablice pamiątkowe, stanowi parter wieży. Tuż nad wejściem do nawy głównej mieści się chór muzyczny wsparty na filarach. Duża nawa kościoła na sufit płaski. Wielki fresk na suficie przedstawia Trójcę Świętą. Na bocznych ścianach freski postaci aniołów. Nawę główną oddziela od nawy węższej łuk tęczowy. Na ścianach przy łuku dla upamiętnienia miejsc dawnych ołtarzy wiszą złocone zabytkowe rozety (tak określane przez księży w kronikach obramowania okalające obrazy). W łuku tęczowym po lewej stronie umieszczona jest zabytkowa barokowa ambona. Tuż przy prezbiterium pozostawiono nastawy dawnych bocznych ołtarzy z obrazami św. Franciszka z Asyżu i św. Katarzyny Sieneńskiej. W Prezbiterium mieści się późnobarokowy ołtarz w kolorze ciemnej wiśni, ozdobionej złoceniami. W oknach prezbiterium witraże, a na ścianach malowidła. Z nawy węższej po pięciu stopniach wchodzi się do bocznych kaplic. Starsza, od strony północnej to kaplica MB Częstochowskiej. Naprzeciw niej jest południowa, bliźniacza kaplica Serca Jezusa Chrystusa końca XIX w. Jest tam boczne wejście do kościoła. Z kaplicy jest wejście do zakrystii i do dawnego babińca. Z części babińca powstała w 1986 kaplica Miłosierdzia Bożego z obrazem Jezusa Zbawiciela i obrazem Matki Bożej Różańcowej z Dzieciątkiem i św. Dominikiem. Od 1986 r. działa w tej kaplicy biblioteka parafialna. Do kościoła przylega park o pow. 11 ha, odnotowany w rejestrze konserwatora zabytku, a u podnóża Góry Zamkowej od wieków płynie Czarna Przemsza.

HISTORIA I OBECNY WYGLĄD KAPLIC
Kaplica Serca Pana Jezusa powstała w końcu XIX w., gdy proboszczem będzińskim był ks. Leopold Dobrzyński. Dobudowano ją do nawy od strony południowej. Stanowi bliźniaczą kaplicę do znajdującej się naprzeciw kaplicy MB Częstochowskiej. Wchodzi się do niej z nawy kościoła po pięciu stopniach. Nad arkadowym wejściem istnieje herb księdza L. Dobrzańskiego. Naprzeciw wejścia na południowej ścianie ustawiony jest ołtarz w stylu barokowym wykonany w końcu XIX w. Na ścianach kaplicy wiszą trzy obrazy. Nad wejściem do kaplicy z nawy kościoła znajduje się niewielki zabytkowy chór. Dawniej w rogu kaplicy znajdowała się murowana chrzcielnica, otoczona żelazną, ozdobną balustrada. W kaplicy tej odbywały się chrzty. W ścianie pozostał schowek na oleje święte z oryginalnym zamknięciem i napisem na schowku: „Olea sacra”. Sklepienie kaplicy naśladujące gotyk, jest drewniane, pokryte barwną polichromią olejną z XIX w. Została odnowiona w latach 70 – tych. Ściany pomalowano na kolor pomarańczowy w czasie ostatniego remontu kościoła w latach 1989 – 90.


Ołtarz kaplicy Serca Pana Jezusa
W ołtarzu umieszczona jest zabytkowa rzeźba Chrystusa na krzyżu. Niewiadomo, z którego pochodzi wieku. Odnawiany krucyfiks umieszczony jest na tle panoramy Jerozolimy, wykonany w gipsie nakładanym na blachę. Nad rzeźbą widnieje w owalu napis:”Tego, kto do Mnie przychodzi nie odrzucę precz ( J 1,37)”. Ponad tym napisem na szczycie ołtarza umieszczono niewielki obraz św. Kazimierza królewicza. Boczne, złocone figury stojące w nastawie ołtarzowej między kolumnami przedstawiają: po lewej stronie św. Michała Archanioła, po prawej św. Franciszka z Asyżu.

Kaplicę pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej wybudowano w końcu XVIII w. Ufundowali ją Magdalena i Stanisław Mieroszewscy, ówcześni właściciele dóbr będzińskich. W krypcie pod nią chowano członków rodziny Mieroszewskich. Dziś do tej krypty wchodzi się nie z kaplicy, lecz z zewnątrz kościoła. Wybudowano ją przy prezbiterium strony północnej w stylu neogotyckim. Miała podłogę z tarcic dębowych, sklepienie naśladujące gotyk, dach kryty gontem. W ołtarzu był obraz MB Częstochowskiej, a po jego bokach dwie złocone figury aniołów. Po odnowieniu w 1836 r. kaplica otrzymała sufit płaski. W latach 1872 – 1903 sprawiono do niej nowy, piękny ołtarz w stylu barokowym, który istniej do dziś. Drewnianą podłogę zastąpiła posadzka mozaikowa. Kaplica posiada cztery duże okna, dziś bez witraży. W szczycie ołtarza w rozecie istnieje witraż przedstawiający Pana Jezusa w cierniowej koronie, w purpurowym płaszczu i z trzciną w ręku. Ściany kaplicy miały malowanie olejne. Szczególnie piękny był strop. W półkolistych polach widniały postacie: MB Częstochowskiej z napisem „Pod Twoją obronę uciekamy się”, św. Joachima, św. Anny, św. Józefa i czterech Ewangelistów. Dziś do kaplicy wchodzi się z nawy kościoła po pięciu stopniach. Wejście jest arkadowe, od strony kościoła widnieje nad nim dawny herb Będzina. Duży piękny ołtarz w stylu barokowym wykonano w końcu XIX w. na pomalowanych na kremowo ścianach kaplicy wisi obecnie pięć obrazów. Wysoko nad wejściem wewnątrz kaplicy wmurowane zostało duże marmurowe epitafium nagrobkowe rodziny Mieroszewskich z datą 1891. Po lewej stronie kaplicy widoczne jest wejście po schodkach z poręczą na zabytkowa ambonę. Po prawej drzwi do schowka, w którym przechowuje się feretrony, chorągwie kościelne, można z niego wyjść na zewnątrz kościoła. Posadzka w kaplicy jest marmurowa.

Ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej
III. Wewnętrzny i zewnętrzny wystrój architektoniczny

1. Plan poziomy budowli

2. Zewnętrzny wystrój architektoniczny

a. fasada

b. ściany boczne



c. dach

Dachy kościoła są dwuspadowe, strome, pokryte blachą cynkowaną – kaplica i prezbiterium. Reszta dachu to zielona blacha miedziana, są pokryte nią: nawa główna, wieża oraz kopuła. Stan ogólny dachów jest dobry. Na dachu, nad sześcioboczną umieszczona jest wieżyczka, sygnaturki z latarnią. Wieża o podziałach ramowych, przykryta baniastym hełmem z ośmioboczną latarnią, krytym blachą.



3. Materiał i technika budowlana
Jest to kościół murowany, pokryty tynkiem, który początkowo miał charakter gotycki, lecz liczne zniszczenia, których padł ofiarą, spowodowały jego przebudowę na styl barokowy. Utrzymały się tylko niektóre elementy, takie jak wieża. Kaplice otrzymały w swoim nowym wyglądzie neogotyckie sklepienie. Ściany wzmocnione są filarami przyporowymi, nawa prostokątna, część ołtarza ma trójboczne zakończenie, wieża kwadratowa.

4. Charakterystyczne zamki i okucia drzwi
Główne wejście do świątyni zdobią potężne, grube, drewniane drzwi, które powstały w 1888 r. Informuje o tym wykuta data w zdobniczym, w kształcie liścia okuciu drzwi: ”A.D. 1888”. Składają się na nie dwie połowy. Na każdej z nich widnieje herb. Na jednym z nich wyrzeźbione są inicjały XLD, które najprawdopodobniej kryją inicjały ks. prob. Leopolda Dobrzyńskiego.

5. Motywy zdobnicze zewnętrznych ścian budowli
Kościół ten nie posiada charakterystycznych elementów zdobniczych. Na zewnątrz godny uwagi jest kamienny krzyż, który umieszczono w 1900 r., upamiętniając przełom w. XIX i XX, podpisany: „Chryste Jezu błogosław nam w tym nowym XX w.”




6. Kształt okien oraz rodzaj szkła
Okna są zamknięte łukiem segmentowym, podzielone na mniejsze części o mlecznych szybach. Powoduje to, że w świątyni panuje półmrok, lecz kolorowe słoneczne światło padające przez witraże tworzy sprzyjający nastrój do modlitwy.
Witraże – znajdują się m.in. w prezbiterium i w kaplicach, pochodzą z końca XIX w. Przedstawiają św. Trójcę, Matkę Bożą Różańcową z Dzieciątkiem, św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską, nad ołtarzem w okrągłym oknie – Duch Święty w postaci gołębicy. W kaplicy MB Częstochowskiej w szczycie ołtarza, w okrągłym oknie witraż przedstawia Pana Jezusa w cierniowej koronie, purpurowym płaszczu i z trzciną w ręku. Kiedyś wszystkie okna w tej kaplicy były wypełnione witrażami przedstawiającymi m.in. św. Wojciech i św. Stanisława biskupa.

7. Konstrukcja stropu
Nawa główna posiada sufit płaski, który został przebudowany. Znajduje się na nim fresk Trójcy Świętej, pokrywający większość sufitu. Jego pierwotny wygląd był gotycki, natomiast stropy w kaplicach otrzymały w XIX w. neogotycki charakter. Przedzielone są drewnianymi łukami i pokryte niebieską farbą.

8. Z jakiego materiału zrobiona jest podłoga
Podczas remontu i przebudowy świątyni w 1888 r. podłoga w całym kościele została zmieniona z drewnianej na marmurową.


9. Elementy dekoracyjne ścian
Polichromia kościoła jest dziełem artysty malarza Andrzeja Kowalskiego z Katowic i pochodzi z lat 70 – dziesiątych XX w. Jest on także autorem Drogi Krzyżowej (1975). Stacje krzyżowe namalowane SA na deskach olejnych. Łączą one czasy Chrystusa ze współczesnością. Jedna ze stacji przedstawiająca upadek Chrystusa przy drutach obozu koncentracyjnego podpisana jest refleksyjnie: „On wstanie, a Ty?”. Budziły one początkowo mieszane uczucia parafian.
Malowidła na ścianach w prezbiterium przedstawiają św. Wojciecha po lewej stronie i pierwszego biskupa diecezji częstochowskiej Teodora Kubie po prawej. Płaski sufit dużej nawy kościoła pokryty jest wielkim freskiem przedstawiającym Świętą Trójcę w otoczeniu aniołów. Fresk jest w tonacji błękitu. Na bocznych ścianach widnieją postacie czterech aniołów: po stronie prawej archanioł Gabriel z lilią w ręce i anioł pocieszenia z Getsemani z kielichem w dłoni, po stronie lewej archanioł Rafał dzierży w dłoni laskę podróżną, natomiast archanioł Michał przedstawiony jest z włócznią i tarczą.
Rzeźby – krzyż z figurką Chrystusa wisi na łuku tęczy. Pod nim umieszczone są rzeźby Matki Bożej i św. Jana prawdopodobnie z XVII w.


Na ścianie kościoła, niedaleko głównego wejścia została wmurowana w 1993 r. tablica ku czci księdza prałata M. Zawadzkiego, proboszcza parafii w latach 1937 – 1970, który w czasie pożaru podpalonej przez Niemców 8 września 1939 r. synagogi uratował wielu Żydów, otwierając im bramę kościoła. Tablicę ufundowali Żydzi z Będzina, a na jej odsłonięciu był obecny arcybiskup Paryża kardynał Jean – Marie Lustiger, którego przodkowie pochodzą z Będzina.

IV. Zabytki znajdujące się wewnątrz budynku



1. przedmioty nieruchome

a. murowane tablice pamiątkowe
W kruchcie kościoła (parter wieży) wiszą dwie murowane tablice. Pierwsza upamiętnia Śluby Narodu Polskiego składane w parafiach 5 maja 1957 r. Druga upamiętnia 400 – lecie odzyskania kościoła przez katolików z rąk arian (1601 – 2001). Na ścianie nad schodami do prezbiterium, po lewej stronie – wmurowana tablica pamiątkowa z orłem z końca XIX w., upamiętnia, co dla kościoła zrobił ks. prob. Leopold Dobrzyński (1872 – 1903). Po prawej stronie – epitafium marmurowe Feliksy Kahl z 1885 r.


b. nagrobki
- Wysoko nad wejściem wewnątrz kaplicy MB Częstochowskiej wmurowane zostało duże marmurowe epitafium rodziny Mieroszewskich z datą 1891.
- Epitafium marmurowe Felicji Kahl z 1885 r.

c. kominki – brak
d. piece – brak
e. inne
Ambona – barokowa, drewniana z XVII w., umieszczona jest w łuku tęczy po lewej stronie, z figurką św. Jana Ewangelisty w zwieńczeniu. Podwieszona jest zagiętą balustradą, posiada trójboczny kosz zdobiony po bokach płaskorzeźbami, które przedstawiają kotwicę, krzyż i kielich. Symbolizują one odpowiednio wiarę, nadzieją i miłość.
Chór – z II poł. XVIII w., wsparty na czterech filarach. Znajduje się tuz nad wejściem do nawy głównej. Jest to fundacja starosty będzińskiego S. Mieroszewskiego i jego żony Magdaleny. Filary są drewniane, pokryte brązową farbą z licznymi złoceniami. Na chórze znajdują się organy z 1903 r. Na wypukłym parapecie barokowego chóru widnieje herb Mieroszewskich – Ślepowron. Jest to jedyny zachowany w mieście oryginalny wizerunek herbu. Pieczętowała się nim jedna z najpotężniejszych na pograniczu małopolsko – śląskim rodzina Mieroszewskich, właściciele m.in. Gzichowa i dobroczyńcy będzińskiej parafii.


W prezbiterium znajduje się główny ołtarz, późnobarokowy, pochodzący z przełomu XVII/XIX w. W ołtarzu mieści się obraz Świętej Trójcy. Jest on bardzo stary, lecz niewiadomo, z którego pochodzi wieku. Zasuwą tego obrazu jest obraz przedstawiający Matkę Boża Anielską pochodzący z 1889 r., artysta nieznany. „Posoborowa” mensa ołtarza głównego wykonana jest z granitu szwedzkiego, konserwowana w 1972 r. Rzeźby w nastawie ołtarza to po prawej stronie św. Piotr, a po lewej św. Paweł, pochodzą prawdopodobnie z XIX w. Do wykonanego z drewna ołtarza wsunięta jest metalowa ogniotrwała puszka – tabernakulum, stanowiąca właściwe miejsce przechowywania Najświętszego Sakramentu. Drzwi puszki wykonane są z pozłacanej blachy.

Ołtarz główny

2. przedmioty ruchome

a. pamiątki historyczne
Goszczący w 1589 roku w Będzinie kardynał Hipolit Aldobrandini, późniejszy papież Klemens VIII ofiarował kościołowi renesansowy kielich. Jest on jednym z najcenniejszych zabytków skarbca tej świątyni.

b. meble
Konfesjonały – z drugiej poł. XVIII w., drewniane o brązowej barwie, umieszczone są: dwa po bokach nawy głównej tuż przy wejściu, a trzeci mieści się w południowej kaplicy.

c. zbroje – brak

d. obrazy

Obraz św. Barbary – pochodzi prawdopodobnie z II poł. XIX w. Twórca nie jest znany. Obraz przeznaczono do bocznego ołtarza ufundowanego wówczas przez będzińskich górników. Przedstawia św. Barbarę trzymającą w lewej ręce kielich z Hostią, a w prawej miecz. W czasie remontu kościoła w latach 70 – tych zlikwidowano w nawie wszystkie boczne ołtarze. Obraz św. Barbary poddano renowacji. Zdjęto wówczas z niego drewnianą pozłacaną sukienkę, odsłaniając malowidło. Wizerunek patronki górników został umieszczony w jednej z dwu zabytkowych rozet – obramowaniach, na ścianie nawy po prawej stronie, gdzie wisi do dziś. Obramowania mają ornamentykę roślinną bogato zdobioną w stylu rokokowym.
Obraz Matki Bożej Różańcowej – pochodzi z XVI w. Przedstawia Matkę Bożą Różańcową Miłosiernego Dzieciątkiem, adorowaną prze dostojników świeckich (papież, biskup, król), otaczają ją aniołowie. Przypomina malowidło Miłosiernego katedry lwowskiej. Artysta nieznany.
Obraz Miłosiernego Zbawiciela – wisi na frontowej ścianie nad przenośną mensą ołtarzową. Jest duży, oprawiony w czarne rzeźbione ramy. Przedstawia postać Pana Jezusa w białej szacie. Zbawiciel prawą rękę unosi do błogosławieństwa, lewą wskazuje na widoczne Serce, otoczone cierniową koroną. Z Serca wychodzą dwa duże promienie: czerwony i blady, za postacią Jezusa istnieje świetlisty krzyż, a po lewej stronie widać zarys jakby kopuły bazyliki watykańskiej. Obraz jest podpisany: „Jezu, ufam Tobie”. Cenną informacją jest napis na odwrotnej stronie malowidła:
„Obraz Jezu ufam Tobie namalował Wacław Pilecki z dzieła nieznanego artysty malarza z jednotonowej reprodukcji z dodaniem własnej kolorystyki. Rok 1945”
Obraz św. Izydora – w kościele znajdują się dwa obrazy św. Izydora. Starzy obraz pochodzący z I poł. XIX w. wisi w kaplicy Serca Pana Jezusa. Przedstawia św. Izydora klęczącego przed krzyżem i zatopionego w modlitwie. Za nim anioł orze pole parą wołów. W głębi został namalowany będziński kościół parafialny, tak jak wyglądał przed rozbudową. Trudno to jednak dostrzec, ponieważ obraz jest bardzo ciemny. Drugi wizerunek św. Izydora jest dużo młodszy. Wisi w kaplicy MB Częstochowskiej. Widać na nim Świętego orzącego pole, a w głębi kobietę pasącą owce. W górze – postać Matki Bożej z Dzieciątkiem.
Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej – został zastąpiony nowym obrazem, ponieważ poprzedni był bardzo zniszczony i spróchniały. Wykonała go siostra Marcelina – karmelitanka z Gałkowic k. Nowego Sącza. Namalowany jest on na płycie pilśniowej. Uroczyste poświecenie odbyło się 3 maja 1974 r.
Obraz św. Andrzeja Boboli – namalowany w 1942 r. prze artystę malarza Wacława Pileckiego.
Obraz nowoczesny artysty plastyka Jarosława Bijaka zatytułowany Jestem z wami, przedstawia MB Częstochowską nad ziemią polską. Poświęcony przez ks bp Piotra Skruchę 29 maja 1994 r.
Obraz św. Franciszka z Asyżu – pochodzi z końca XIX w. Jest kopią obrazu znanego malarza hiszpańskiego Murilla (XVII w.).
Obraz św. Katarzyny Sieneńskiej – pochodzi z końca XIX w.
Obraz św. Antoniego – z końca XIX w. jest kopią obrazu Murilla.
Obraz św. Michała Archanioła – Z I poł. XIX w. Jest to kopia włoskiego mistrza baroku Guido Reniego.
Obraz Matki Bożej Różańcowej z Dzieciątkiem i św. Dominikiem – z 1939 r. Namalował go Franciszek Nowakowski z Kielc, uczeń Jana Matejki.

e. stroje

Ornaty białe:
- z tkaniny brokatowej I poł. XVIII w.; z haftem gobelinowym przeniesionym na nowe tło (symbole Męki Pańskiej) z II poł. XVIII w.
Ornaty czerwone:
- z kolumną z haftem płaskim z II poł. XVII w., - z kolumną z haftem płaskim z XVII/XVIII w., - z kolumną haftowaną z XVII/XVIII w., - z bokami z XVIII w., - z bokami z tkaniny wschodniej.
Ornaty zielone:
- dwa z kolumnami o hafcie płaskim z I poł. XVIII w.
Ornaty fioletowe:
- z kolumną haftowaną z przedstawieniem Chrystusa na krzyżu, św. Jana podtrzymującego Matkę Boską oraz świętych Andrzeja i Jana Ewangelistów z XVI w., przerobiony, boki altembasowe z I poł. XVIII w.
Ornaty czarne:
- z kolumną haftowaną z XVII/XVIII w.
Kapa z pasem i kapturem z tkaniny brokatowej z XVIII w

f. instrumenty muzyczne
Organy – mieszczą się w nawie głównej w chórze. Pochodzą z 1903 r. i były poddawane renowacji w latach 70 – tych XX w. Istnieją jeszcze jedne organy, mieszczące się tuż nad wejściem do kaplicy Serca Pana Jezusa. Na zabytkowy, niewielki chór prowadzą kręcone, żelazne schody. W czasie remontu w 1972 r. ustawiono na nim zabytkowe małe organy.



g. naczynia i sprzęt codziennego użytku

Znajdują się tutaj godne uwagi aparaty liturgiczne m.in.:
Monstrancje:
1. późnogotycka z pocz. XVI w., z lanymi figurkami Ukrzyżowania, Chrystusa Ecce Homo oraz aniołów, wysoka na 60cm, cała ze srebra, grubo pozłacana, posiada wspaniałą stopę czterolistną, o brzegach z ażurowej koronki, nadzwyczaj misternie skonstruowanej
Kielichy:
1.kardynała Hipolita Aldobrandini, późniejszego papieża KlemensaVIII, renesansowy 1589 wykonany w Rzymie,
2. późnorenesansowy z pocz. XVII w.
3. barokowy 1663 o ażurowym modusie, ofiarowany 1671 przez proboszcza Franciszka Stanisława Pardelowicza z literami CPTVB ARD CPCM oraz symbolami Męki Pańskiej na koszyczku
4. barokowy z drugiej poł. XVII w., z rytymi symbolami Męki Pańskiej na stopie
Pacyfikał gotycki – koniec XV w. z grawerowanym przedstawieniem Chrystusa Ukrzyżowanego i symbolami ewangelistów oraz św. Trójcy na stopie.


h. inne
Lampy:
- lampa wieczna barokowa ok. poł. XVII w. znajduje się w prezbiterium, wisi tuż nad stołem mszalnym, odnowiona w latach 70 – tych XX w.
Chrzcielnica marmurowa – pochodzi prawdopodobnie z XVII w., w 1973 r. została odnowiona i przeniesiona z kaplicy południowe do prezbiterium, gdzie stoi po dzień dzisiejszy.
Popiersie papieża Jana Pawła II – znajduje się tuż przy łuku tęczy. Wyrzeźbione zostało w drzewie lipowym przez rzeźbiarza ludowego Mariana Chramca z Białki Tatrzańskiej z 2003 roku.
Zabytkowy żyrandol pochodzący z końca XVII w., odnowiony w XIX w.


V. Zabytki i obiekty znajdujące się na zewnątrz budynku

a. lamus – brak
b. wieża – dzwonnica- brak
c. kaplica

Kaplica św. Tomasza – początkowo drewniana, w formie murowanej została wzniesiona w 1834 r. według projektu Lanci’ego.


d. cmentarz

Od najdawniejszych czasów kościół otaczał cmentarz grzebalny, rzymskokatolicki, na którym można podziwiać unikatowe XIX – wieczne, bogato zdobione rzeźbami secesyjne grobowce, oraz kaplicę cmentarną pw. św. Tomasza. Do roku 1715 grzebano zmarłych tuż przy kościele parafialnym. Na ścianie bocznej od strony południowej kościoła wmurowana jest tablica, upamiętniająca zmarłych, których kości wydobyto podczas budowy nowej kaplicy w 1888 r.



VI. Stan zabytku

Ogólny stan zabytku, jak na tak wiekowy kościół, moim staniem jest dobry. Od ostatniego remontu w 1988 – 89 czas pozostawił jednak odciśnięty ślad na budowli. Wewnątrz kościół jest bardzo dobrze zadbany i czysty. Ściany są w dobrym stanie, nie zauważyłam, aby w jakimś miejscu odpadał tynk. Natomiast na zewnątrz nie prezentuje się już tak okazale. Ostatni raz malowany był w 1990 r. Jego estetyka jest nie najlepsza, a biała barwa murów przybrała postać szarą. Z każdej strony na wysokości ok. 0.5 – 1 m odpada tynk. W obecnym czasie remonty w postaci osuszania czy nawiewów nie są prowadzone, jednak ks. proboszcz ma w planach osuszanie i odnowienie ściany północnej, ponieważ pojawił się na niej grzyb.




pisalemta ta prace z moja dziewczyna - otrzymala za nia ocene 4 u bardzo wymagajacej pani doktor.dodatkiem byly zdjecia,ktorych niestety nie da sie przeslac.pozdro