Ranni w świetle Konwencji Genewskich
Systematyczny rozwój prawa humanitarnego zauważalny jest od drugiej połowy XIX wieku, a konkretnie z chwilą podpisania w dniu 22 sierpnia 1864r. w Genewie przez 16 państw aktu prawnego o polepszeniu losu rannych wojskowych w armiach czynnych. Był to główny akt zawierający zasady polepszenia losu ludzi poszkodowanych w wyniku wojny. Akt ten nadał również organizacji Czerwonego Krzyża, która powstała 29 października 1863r., międzynarodowy zasięg. Akt ten nazwany został I konwencją Genewską. Konwencja uregulowała status personelu medycznego, znosiła rozróżnienie w traktowaniu rannych żołnierzy wojska własnego i nieprzyjacielskiego. Głównymi założeniami tej konwencji było:
• personel sanitarny jest neutralny w konflikcie, nie może być atakowany i nie bierze udziału w walkach
• cywile, którzy pomagają rannym i chorym żołnierzom powinni być szanowani, nie można ich atakować
• ranni w wyniku konfliktu powinni być traktowani jednakowo bez względu na ich narodowość
• powołano znak czerwonego krzyża, którym podczas konfliktu oznaczane są formacje medyczne i ich personel.
W 1868 przyjęto Deklarację petersburską, a w 1874 Deklarację brukselską, które dotyczyły środków wojennych i deklarowały pewien zestaw praw i zwyczajów wojennych.
W latach 1899-1907 odbyły się haskie konferencje pokojowe, których owocem było kilkanaście konwencji dotyczących praw i zwyczajów wojennych. Większość z nich zawierała elementy prawa humanitarnego.
W 1906 r. pojawiła się nowa konwencja genewska aktualizująca poprzednią.
Po I wojnie światowej, w 1929r. uchwalono kolejne dwie konwencje genewskie – o ochronie losu rannych i chorych w armiach polowych oraz o traktowaniu jeńców wojennych.
Współcześnie, obowiązującym prawem humanitarnym są Konwencje genewskie z 12 sierpnia 1949 roku o ochronie ofiar wojny tj.
• I Konwencja genewska, dotyczyła polepszenia losu rannych i chorych w armiach czynnych na lądzie
• II Konwencja genewska, dotyczyła polepszenia losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu
• III Konwencja genewska, dotyczyła traktowania jeńców
• IV Konwencja genewska, dotyczyła ochrony osób cywilnych podczas wojny
Jak widać I i II Konwencja porusza problematykę rannych.
Do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 uchwalano tzw. protokoły dodatkowe tj. Protokoły dodatkowe I i II z 1977r., które rozwijają ich postanowienia. Wynika z nich zasada ograniczenia stron konfliktu w stosowaniu metod i środków szkodzenia nieprzyjacielowi.
W 2005r. podpisano Protokół dodatkowy III z 2005 r. Dokument nakazuje personelowi sanitarnemu, który nie używa znaków czerwonego krzyża lub czerwonego półksiężyca używanie symbolu "czerwonego kryształu" .
Analizując postanowienia I i II Konwencji Genewskich oraz Protokołów dodatkowych można stwierdzić, iż:
Art. 12 KG I stanowi, iż;
„Chorzy i ranni będą szanowani i chronieni we wszelkich okolicznościach; zabronione są wszelkie zamachy na ich życie i zdrowie; będą oni leczenie i traktowani w sposób humanitarny”.
“wszystkie osoby znajdujące się w mocy jednej ze stron konfliktu powinny być we wszystkich okolicznościach traktowane humanitarnie i to bez względu na kolor skóry, płeć, język itp.”.
„Wszyscy ranni, chorzy i rozbitkowie, niezależnie od tego do jakiej Strony należą, powinni być szanowani i chronieni”. /art. 10 Protokołu Dodatkowego I/
- zasada równego traktowania chorych i rannych /art. 8 Protokołu Dodatkowego I/
- Chorzy i ranni winni być zbierani z pola walki
- Celem niesienia pomocy rannym i chorym na polu walki winny być zawierane zawieszenia broni, art. 15.2 KG I
- Władze wojskowe powinny zapewnić ochronę ludności niosącej spontanicznie pomoc chorym i rannym. Odnosi się to również do organizacji niosących pomoc, takich jak Czerwony Krzyż, art. 17 PD I
- Chorzy i ranni powinni być również chronieni przed działaniami niezgodnymi ze standardami medycznymi.
- Ranni i chorzy winni podlegać identyfikacji
- stałe jednostki, pojazdy i ruchome jednostki służby medycznej nie mogą w żadnych okolicznościach być przedmiotem ataku, mówią o tym art. 19 KG I, art. 18 KG IV, art. 12 PD I oraz art. 11 PD II.
- Pojazdy transportujące chorych i rannych winny być szanowane i chronione; by korzystały z tej ochrony, muszą być stosownie oznaczone, stanowią o tym art. 36 i 42 KG I, art. 21 KG IV, art. 18 PD I i art. 12 PD II.
Zasadą jest, iż personel medyczny cywilny i wojskowy jest uprawniony do szczególnej ochrony. Oznacza to, iż nie może być atakowany, a także nie powinno im się zabraniać wykonywać ich funkcji. Potwierdzają ochronę art. 23.1 i 24 KG I, art. 37 KG II, art. 14 KG IV, art. 15 PD I oraz art. 9,10 i 11 PD II.
W skład personelu medycznego wojskowego, którego nie zaliczamy do kombatantów, wchodzi:
Personel bezpośrednio zaangażowany w opiekę, np. siostry, sanitariusze, art. 24 KG I, art. 30 KG I, art. 22 i 23 PD I
Personel administracyjny szpitala, np. kierownicy, pomocniczy personel kuchenny
Medyczny personel stowarzyszeń pomocowych
Personel medyczny przypisany do organizacji obrony cywilnej
Nie stały personel medyczny (przyuczony do pełnienia funkcji medycznych)
Stały personel medyczny oraz kapelani