Okoliczna wioska Gorzowa wielkopolskiego

SANTOCKO

SANTOCKO (Zanzin) - wieś sołecka nad Marwicą, położona 7 km na północny zachód od Gorzowa i 3,5 km na zachód od Kłodawy, wzdłuż drogi z Małyszyna do Mironic. Sklepy. PKS. Gospodarstwo agroturystyczne.
We wsi neogotycki kościół z 1909 roku z okrągłymi witrażami z 1671 roku, ufundowanymi do poprzedniej świątyni. Liczne stare domy z końca XIX wieku

SANTOCKI FOLWARK
- Od siedemnastego wieku istnieje we wsi folwark,
- powstał około 1660 roku z 4 łanów sołeckich, 6 łanów karczmarza oraz 3 i 4 łanów chłopskich,
- tymczasem folwark istniał już w 1653 roku
- w 1718 roku folwark królewski obejmował 17 łanów chłopskich i 1 zagrodniczy,
- 1685 rok pola folwarku leżały w jednym kawałku, w mokrych latach bywały mocno zachwaszczone,
- grunty średnie, w głębi piaszczyste 27 mórg zostało już nawiezionych, 32 morgi jeszcze nie,
- ogrody należały do służby która musiała oddawać domenie część owoców,
- składała się z budynków mieszkalnych i sąsiadującej z nimi obory,
- bramy ze strychem na górze i stajnia na dole,
- stodoła, stajnia i dwie owczarnie


W roku 1685 owczarnia liczyła już 194 sztuk owiec również 25 sztuk bydła i 17 sztuk świń.
W 1706 roku oszacowano folwark na 960 tal.

Okolica była wyjątkowo bagnista. Jeszcze w 1718 r. mieszkańcy skarżyli się na nisko położone, zabagnione pola i na szkody powodowane przez dzikie zwierzęta.
Trzęsawiska zaś chronione były z rozkazu margrabiego do polowań na lisy. Z czasem tereny osuszono zapewnie w czasie osiemnasto wiecznej regulacji dorzecza kłodawki.


Kaplick w 1935r. wspomina ?obok j-ra Santocko- jeszcze dwa inne bezimienne akweny w sąsiedztwie wsi nb. większe od tamtego. Na pn. od wsi na wys. 43m było jezioro o powierzchni 11 ha.

Jęzioro położone na wysokości 44,1 m n.p.m około 1 km na wschód od wsi Santocko, z niewielkim odpływem do Marwicy. Jest uważane za przykład jeziora moreny dennej. Według Niemckiego historyka sięga 16 metrów.

Na terenie Santocka znaleziono motykę kamienną z okresu kultury ceramiki wstęgowej kłutej (4500 lat p.n.e.). Odkryto tu tez cmentarzysko kultury łużyckiej na wyniosłym pagórku na północ od Zanziner Kirchhof (przykościelnego cmentarza) Dietz von Beyer odkopał 20 urn z ok. 800 roku p.n.e.

Wieś o rodowodzie słowiańskim mogła istnieć jeszcze za rządów książąt wielkopolskich lub śląskich w kasztelanii Santockiej. Ok. 1254 r. przeszła pod władzę margrabiów brandenburskich i odtąd dzieliła polityczne losy Nowej Marchii. 30.01.1945 rok zajęta przez oddziały 5 AUd.

W najdawniejszych czasach kasztelanie Santocka, później ziemia gorzowska, co potwierdza księga ziemska z 1337r. Do 1975.r wieś należała do pow. Gorzowskiego. Przed 1945.r samodzielna gmina wiejska, po 1945 r. jako gromada bądź sołectwo związana z gminą (gromadą) Kłodawa.

Najstarsza wzmianka pochodzi z 1300 roku gdzie wieś występuje pod nazwa Czantzin vel Czanzyn. Ksiega ziemska z 1337 r. rejestruje Szantzin. 1434.r- Sanczik, 1589 r. Zantzin.

Niemieccy historycy nigdy nie kryli słowiańskiego pochodzenia tej nazwy Zanzin oder Zanzien. Fantastyczne skojarzenia Eckerta z wyrazami słowiańskimi ?cic , cec? , oznaczają one żyzność, płodność i urodzaj. Dodaje również ze święto plonów Słowianie nazywali ?zazynki? lub ?zazinki?. Nazwe wsi można tłumaczyć jako Sąsiek ale również Santok lub wieś przy granicy okręgu Santok. Ks. Koziarewski zrekonstruował nazwe jako Santoczynek.

Pierwsza po wojnie wzmianka w prasie z czerwca 1945 r. posługiwała się jeszcze starą niemiecką nazwą wsi ale już w lipcu pojawia się nowa nazwa Sansin. Niebawem jednak upowszechnia się forma Santoczynek, którą posłużyli się jeszcze autorzy schematyzmu kościelnego z 1949r. W informatorze pocztowym występowała pod dwoma nazwami Santocko i Santoczynek.

W 1671 r. ufundowane bowiem zostały dwie okrągłe witraże o średnicy 16 cm wyobrażające herby fundatorów. Na jednym było serce z belką i 3 liśćmi koniczyny- herb Marthy Sophii Wernickin, na drugim- anioł z mieczem i owieczką herb Jana Schapera który był syndykiem w gorzowskim magistracie i zmarł w 1688 r. Oba ołtarze zosały umieszczone w zakrystii nowego kościoła.
W 1909 r. w miejsce starej budowli- na pięknym wzgórzu nad rzeczką- wzniesiono kościół murowany w stylu neogotyckim z wieżą z zegarem.
24.06.1945 r. w kościele tym została odprawiona pierwsze nabożeństwo katolickie.
Schematyzm z 1959 r. podaje iż kościół ten został poświęcony pw. Wniebowzięcie NMP.

Po 1945 r. kościół w santocku został afiliowany do parafii MB Różańcowej w Kłodawie.

Po reformie kościół w santocku stał się filią parafii w Baczynie.

Według spisu z 1816 r. we wsi było pięciu Żydów.
WIEŚ otoczona była lasami elektorskimi, z których mogła czerpać określone korzyści. Elektor urządzał tu głównie na lisy.
W 1337 roku wieś parafialna w d. kamieńskiej. W 1376r. wymieniony został z imienia Tyderik Banderkop jako proboszcz w Santocku.
Wszystko wskazuje na to iż w historii wsi było kilka budowli sakralnych. Kościół stał już zapewne w czternastym wieku. Nie wiadomo którą z kolei budowlą była świątynia wspomniana w 1589r. nie zrobiono jej opisu wiadomo tylko tyle że w kościele tym był drewniany ołtarz rzeźbiony oraz 3 dzwony. Mamy za to szczegółowy opis wyposażenia tej świątyni były tam:
- cztery przykrycia na ołtarz
- dziesięć obrusów ołtarzowych
- dwie jedwabne serwetki
- dwie lniane serwetki
- zasłona na ołtarz
- szejść orantów
- cztery alby
- trzy humerały
- trzy komże
- dwa dzwonki
- dwa cynowe świeczniki
- srebrny pozłacany kielich z pateną
- srebrny wieniec itp.
Ten kościół pad zapewne ofiara wojny 30-letniej. Dowodzi tego fakt iż rejestr kościelny prowadzony był dopiero od 1692 r. zaś księgi kościelne od 1768 r. Z lat powojennej odbudowy pochodziła prawdopodobnie świątynia szachulcowa która dopiero w 1909 r. zastąpiła obecny kościół.

Wieś ucierpiała w czasie wojny 30-letniej (1618-48). Jeszcze w 1658 r. ponad połowa łanów we wsi leżała odłogiem. 6 chłopów miało łącznie 23 łany, które jeszcze w połowie były porośnięte. Każdy z 6 zagrodników miał grunty na 3 lub 4 szefle zasiewu. W 1939 r. spisano we wsi 166 indywidualnych gospodarstw domowych.
Do wsi należały smolarnia, wspomniana w 1589 jako Pechhofen czyli Kolonia Santocko.



W 1976 r. skład sołectwa Santocka wchodził także Marwitzki Młyn dawny przysiółek położony nad Marwicą na pn. od Kurpisza. Chłopi zobowiązywani byli do służby elektorowi pługiem i podwodami ?kiedykolwiek i w czymkolwiek mogą być potrzebni?. Zagrodnicy winni byli służyć pańszczyzną ręczną i pieszą. Czasem czynsz wsi wzrósł do 32 talarów, by na skutek wojny 30-letniej zmniejszyć się do 12 tal w 1685r.

W 1774 r. do szkoły chodziło 30-34 dzieci. W okresie międzywojennym szkoła znajdowała się na nawisu.
24.06.1945 r. otwarto tu polską szkołę jako drugą (po Gorzowie) placówkę w powiecie. W otwarciu wzięły udział władze powiatowe i gminne z Kłodawy oraz wojskowe. W 1992r. było również tu przedszkole.

Wieś zniszczona w czasie wojny 30-letniej (1618-48) i 7-letniej (1756-63).
02.09.1831r. wybuchła tu epidemia cholery i trwała 10 dni. Chorobe przywlekła z Marzęcina pewna kobieta.
29.01.1945r. ostatnie niemieckie odziały opuszczają santocko o północy.
30.01.1945r. pojawienie się pierwszego Rosyjskiego czołgu.

Santoczynek, Mironicke, Gm. Kłodawa niemiecka nazwa to Zanziner See- jezioro położone na wysokości 44,1 m n.p.m około 1 km na wschód od wsi Santocko, z niewielkim odpływem do Marwicy. Jest uważane za przykład jeziora moreny dennej. Według Niemckiego historyka sięga 16 metrów.