Gądow Mały (Moja mała ojcowizna)

Gądów Mały
(osiedle Wrocławia)

Historia Gądowa Małego

Tereny dzisiejszego osiedla Gądów Mały, w dzielnicy Fabrycznej były zamieszkane przez człowieka Już w okresie młodszej epoki kamiennej. Pierwszy zapisek pochodzi z około 1305r. Wynika z niego, że folwark Gandow znajdował się w pobliżu Wrocławia, a dziesięciny z niego przekazywano wrocławskiej szkole. Przypuszczalnie nazwa osady pochodzi od przezwiska Gądko, Gądek, staropolskiego określenia grajka. Druga część mały pojawia się w latach 1743-1746. Na przestrzeni wieków zmieniała się nazwa naszego osiedla, począwszy od Gadnow (1267), Gaudow (1336, 1345), aż po Gądowo i Gądów (1434). Przez pewien czas Gądów miał wspólnego właściciela z sąsiednim Jaskoltem, stąd nazwa oboczna dodana Jaskolte.

Gądów Mały sąsiaduje z osiedlem Kuźniki. Na zachód od Gądowa usytuowane jest osiedle Pilczyce, zaś od strony północno-wschodniej Gądów sąsiaduje z osiedlem Popowice.

W 1872 r. Wrocław, liczący około 200 tys. Mieszkańców, nie obejmował jeszcze swoim zasięgiem tych osiedli, co obserwuje taka ciekawostka.Znajdująca się wówczas na rogatkach tej części miasta gospoda Ostatni Grosz (Letzter Heller), która była zlokalizowana przy dzisiejszym skrzyżowaniu ul. Legnickiej i ul. Na Ostatnim Groszu. Jak głosi legenda, w tej restauracji zatrzymywali się dla posiłku (i nie tylko) wracający z udanego we Wrocławiu handlu swoimi towarami okoliczni rolnicy, rzemieślnicy, którzy niekiedy trwonili tu dochody nawet do "ostatniego grosza".

Teren pomiędzy obecnymi osiedlami Pilczyce i Popowice został zakupiony 9.04.1872 r. od Skarbu Państwa z przeznaczeniem na plac ćwiczeń wojskowych. W tym celu wojsko dość starannie zniwelowało ten teren. Właśnie tutaj powstało później wrocławskie lotnisko Mały Gądów. Rok 1910 jest uważany za datę powstania lotniska Mały Gądów, z przeznaczeniem dla aeroklubu i wojska. Przed 1914 r. w północno-wschodniej części lotniska wybudowano pierwsze hangary. Po pierwszej wojnie światowej na Gądowie działały zakłady Junkersa. 31.01.1926 dokonano uroczystego otwarcia budynku portu lotniczego. Gądów Mały był przed drugą wojną światową znaczącym portem lotniczym. To podwrocławskie osiedle liczyło zaledwie 1300 mieszkańców, włączono je w granice miasta dopiero 1.04.1928 r. Nowo utworzone lotnisko, o powierzchni 72 ha, dysponowało polem startowym o długości 1250 m i szerokości 745 m. Tłok na lotnisku stale wzrastał. W latach 30-tych wrocławskie lotnisko było świadkiem wielu niecodziennych zdarzeń: 1930 - przylot sterowca, 1931 - pierwsze loty szybowcowe i skoki spadochronowe, 1932 - międzylądowanie na Gądowie Adolfa Hitlera, w trakcie jego kampanii wyborczej do Reichstagu,

W między czasie lotnisko ulegało modernizacji. W październiku 1931r. rozpoczęto budowę nowoczesnego hangaru z warsztatami i stacją paliw. 13 września 1935 r. rozpoczęto budowę nowego portu lotniczego. 7 czerwca 1936 r. odbyło się uroczyste otwarcie i oddanie portu do użytku. W latach 1937-38 dokonywały się zmiany świadczące o zwiększeniu potencjału militarnego. Przy ul. Bystrzyckiej oddano do użytku betonowy bunkier, jako jeden z 16 tego typu we Wrocławiu.

1.09.1939 wybuchła II wojna światowa. W ataku na Polskę duży udział miały samoloty startujące z Gądowa Małego i Starachowic. Port lotniczy został zamknięty dla prywatnych pasażerów i lotnictwa, a nadzór przejęło wojsko Luftwaffe. W czasie wojny na gądowskim lotnisku Niemcy zorganizowali obóz pracy przymusowej, w którym przebywało około 100 Polaków. Od 16 lutego 1945 r. było ono przeznaczone wyłącznie do celów wojskowych. W wielką niedzielę 1.04.1945 r. rozegrały się tutaj najbardziej krwawe i zażarte walki podczas oblężenia Festung Breslau, w wyniku których lotnisko zostało zdobyte przez wojska radzieckie.

W 1945 r. zabudowa dawnego osiedla Gądów uległa całkowitemu zburzeniu. Natomiast samoloty cywilne lądowały od 1946 do 1957 r. Ze zniszczeń wojennych odbudowano w latach 60-tych murowano-stalowy hangar przy ul. Bystrzyckiej. Był użytkowany przez WSK Psie Pole "PZL Hydral" i do dziś służy jako hala produkcyjna m. in. pomp hydraulicznych. Gospodarzem lotniska do 1979r. był Aeroklub Wrocławski, a po nim Zakład Usług Agrotechnicznych. Później przeznaczono je na budownictwo mieszkaniowe, którego początki przypadają na lata siedemdziesiąte.


Ważniejsze obiekty

W okolicy ulicy Lotniczej znajduje się Cmentarz Żydowski. Powstał on w 1901r. Przy dawnym szlaku biegnącym z Leśnicy do Wrocławia. Jego otwarcie i poświęcenie nastąpiło 14 lutego 1902 r. Przypomina on romantyczny park krajobrazowy. Na terenie cmentarzu znajdowała się kaplica pogrzebowa, częściowo zniszczona w czasie II Wojny Światowej. Na cmentarzu od początku powstania do 1942 r. pochowano blisko 12 000 osób. We wschodniej, starszej, części cmentarza zwracają uwagę mogiły zasłużonych wrocławian, w tym wyższych oficerów armii cesarskiej. Charakterystyczna jest także brama główna z półkolistym parkingiem przed wejściem. Cmentarz w dalszym ciągu jest czynny.

Na północ od ulic Legnickiej i Lotniczej, urządzono interesujący park. Ten wspaniały 72-hektarowy obszar jest chętnie odwiedzany przez mieszkańców okolicznych osiedli. Obiekt ten ma wiele gatunków pięknych drzew i duże polany z ozdobnymi krzewami. Na wschodnich jego obszarach znajduje się popularne kąpielisko kozanowskie, a nieco dalej - nowo wybudowane centrum rekreacyjne.

W obrębie osiedla mieści się Spółdzielczy Dom Handlowy "ASTRA". Budowlę tego obiektu rozpoczęto w 1979 r. Otwarcie "ASTRY" odbyło się 28.06.1985 r. Dynamiczny rozwój nastąpił po usamodzielnieniu się spółdzielni w 1993 r. Wówczas przekształcono parter budynku na cele handlowe, gdzie urządzono m.in. nowoczesne stoiska z meblami, narzędziami, glazurą oraz częściami samochodowymi. Uruchomiono też stoisko sprzedaży samochodów marki FIAT. W 1994 r. Otwarto oddział PKO BP oraz dokonano modernizacji większości stoisk m.in. mięsnego i cukierniczego. W grudniu 1999 r. przeniesiono sam spożywczy do nowo wybudowanej części z parkingiem na dachu. Powstały również nowe stoiska takie jak salon Daewoo, dział RTV i AGD, bar, bank, poczta, apteka, pralnie chemiczna i inne.

Na osiedlu znajduje się też kościół który jest pomnikiem kongresu eucharystycznego. Historia tej parafii rozpoczyna się od 17.10.1981 r., kiedy to w salce katechetycznej przy ulicy Drzewieckiego, na zaimprowizowanym ołtarzu odprawiono pierwszą Mszę św. W ten sposób wyłoniła się nowa parafia pod wezwaniem o. Maksymiliana Marii Kolbego, której proboszczem jest ks. Czesław Majda. Z początku nabożeństwa odprawiane były w prowizorycznej kaplicy - baraku. Do budowy nowej kaplicy przystąpiono z początkiem 1983 r. We wrześniu rozpoczęto prace budowlane na terenie przyszłego okazałego obiektu sakralnego. Zakończono ją w 1985 r. Następne prace budowlane nad kościołem rozpoczęte zostały w 1990 r. i zakończone w 1998r. uroczystym poświęceniem przez papieża Jana Pawła II. Prace wykończeniowe trwają do dziś.


Plany na przyszłość

W projekcie rozbudowy Gądowa Małego jest budowa obwodnicy śródmiejskiej przebiegającej m. in. ulicą Na Ostatnim Groszu oraz Legnicką. Planowana jest również budowa nowoczesnego centrum handlowo-usługowego wraz z hotelem. Oprócz tego prowadzone są obecnie inwestycje związane z zagospodarowaniem ulicy Bulwar Ikara w postaci małego "Rynku Zachodniego".