Komórka

KOMÓRKI to najmniejsze jednostki składowe organizmów zdolne do przeprowadzania wszystkich procesów życiowych (oddychanie, odżywianie, wydalanie, wydzielanie, rozmnażanie, ruch, reagowanie na bodźce środowiska). Za poszczególne procesy odpowiadają struktury komórkowe zwane organellami.JĄDRO KOMÓRKOWESkład chemiczny: DNA i RNA, białka zasadowe (histonowe) i kwaśne (niehistonowe), lipoproteidy, woda, związki mineralne.Struktury biologiczne:-jąderko, nieobłonione, 1 lub 2, zbudowane z białek i RNA, jest miejscem syntezy RNA;-błona jądrowa, podwójna błona białkowo-lipidowa z drobnymi porami umożliwiającymi kontakt między jądrem a resztą komórki;-chromatyna jądrowa- DNA połączone z białkami zasadowymi, niezasadowymi oraz niewielką ilością RNA, jest to interfazowa postać chromosomów;-sok jądrowy- kariolimfa składająca się z białek kwaśnych i lipoproteidów;Funkcje jądra: kierowanie metabolizmem komórki (synteza białek, regulacja zawartości ATP); wytwarzanie kwasów nukleinowych;przechowywanie DNA jako informacji genetycznej; kierowanie podziałami komórek.Komórczak (cenocyt) – komórka posiadająca wiele jąder komórkowychPlazmodium – jeśli cenocyt powstaje na skutek podziału jądra bez podziału cytoplazmy.Zespólnia – gdy cenocyt powstaje na skutek zlania komórek samodzielnychCHROMOSOMYNukleosom – oktamer histonów owinięty odcinkiem cząsteczki DNA, podstawowa jednostka budulcowa chromatyny.Nukleofilament – szereg nukleosomów połączonych razem jedną cząsteczka DNA.Chromatyna i chromosom różnią się jedynie stopniem spiralizacji i kondensacji, ale nie różnią się pod względem genetycznym, ponieważ sekwencja DNA podczas tych procesów nie ulega zmianie.Centromer – znajduje się w przewężeniu pierwotnym chromosomu. Pełni on ważną funkcję podczas anafazowego ruchu chromosomów do biegunów wrzeciona kariokinetycznego. Centromer łączy ze sobą identyczne genetycznie chromatydy, zwane chromosomami siostrzanymi (każda chromatyda zawiera taką sama cząsteczkę DNA, które powstają w wyniku replikacji cząsteczki macierzystej).Chromosom metacentryczny – gdy centromer znajduje się w środku chromosomu, dzieląc go na dwa równej długości ramiona.Chromosom submetacentryczny – gdy centromer leży bliżej jednego z końców chromosomu, czyli ramiona są różnej długości.Chromosom akrocentryczny (subakrocentryczny) – gdy centromer znajduje się na szczycie lub pod szczytem chromosomu. Niektóre chromosomy mają przewężenie wtórne. Występuje w nim rDNA, zwany organizatorem jąderka, ponieważ koduje rRNA, który jest zawarty w jąderku.Satelita – odcinek między przewężeniem wtórnym a końcem chromosomu.W gametach występuje pojedynczy (haploidalny) komplet chromosomów, oznaczany 1n, w którym każdy chromosom jest inny pod względem morfologicznym i genetycznym (zróżnicowanie genetyczne polega na tym, że DNA w indywidualnych chromosomach ma różną sekwencję nukleotydów). W haploidalnym zespole chromosomów jeden z nich stanowi allosom, inaczej chromosom płciowy, a pozostałe to autosomy, czyli chromosomy somatyczne. Np. gamety ludzkie zawierają 23 chromosomy haploidalne, z których 22 to autosomy, a pozostały allosom może być X lub Y. Kariotyp – zespół chromosomów komórki o charakterystycznych cechach (wielkość, położenie centrosomu).DNA – jest zbudowany z połączonych ze sobą par nukleotydów. W skład każdego nukleotydu wchodzą: jedna z 4 zasad azotowych (adeina, tymina, guanina, cytozyna), pięciowęglowy cukier – dezoksyryboza, reszta kwasu fosforowego. DNA jest łańcuchem spiralnie skręconym, na każdy skręt przypada 10 par nukleotydów połączonych za pomocą podwójnego wiązania wodorowego. Całość DNA zawierającego informację genetyczną nazywamy genomem. Sekwencja – kolejność nukleotydów (zasad organicznych)w łańcuchu DNA.Komplementarność zasad – dopasowujące się do siebie pary zasad, takie same pary.DNA = sekwencja i komplementarność. BŁONA CYTOPLAZMATYCZNAJest to błona półprzepuszczalna działająca wybiórczo co do niektórych substancji. Woda przechodzi w sposób swobodny w obu kierunkach. Jest elastyczna (dopasowuje się do kształtu komórki), półstała (ulega różnym zmianom, zmieniają się wraz z wiekiem i zależą od stanu czynnościowego komórki), są żywe. Zbudowana jest z białka ( ok. 60%) i tłuszczów -fosfolipidów ( ok.40%). Białka (integralne i powierzchowne) stanowią kanały do przechodzenia cząsteczek rozpuszczalnych w wodzie, stanowią przenośniki istotne w transporcie aktywnym przez błony. Lipidy nadają jej płynność i elastyczność oraz ułatwiają przechodzenie cząsteczek rozpuszczalnych w tłuszczach.Rodzaje transportu przez błonę: dyfuzja prosta, dyfuzja wspomagana, transport aktywny.Plazmoliza – sposób wykazania obecności w komórce błon półprzepuszczalnych, jest to odstawanie cytoplazmy od ściany komórkowej (plazmoliza kątowa, wklęsła, wypukła). APARAT GOLGIEGOPojedynczy element tego aparatu – diktiosom, stanowi zwykle 4-8 obłonionych, spłaszczonych i rozszerzonych na końcach woreczków, ułożonych w stos talerzy, wokół którego rozmieszczone są pęcherzyki i kanaliki powstałe przez odcinanie końcowych „rozdęć” lub z błony najszerszego woreczka.Funkcja: glikoliza białek, co łączy się z syntezą węglowodanów; transport za pomocą pęcherzyków w różne miejsca przeznaczenia;osmoregulacja; detoksylacja związana z wydzielaniem (sekrecją), (szkodliwe dla komórki substancje są zagęszczane w diktiosomie i transportowane w pęcherzykach na zewnątrz komórki), tworzenie lizosomów i akrosomu w plemnikach. W zależności od funkcji liczba zawartych w niej diktiosomów jest różna.SIATECZKA WEWNĄTZRPLAZMATYCZNA = retikulum endoplazmatyczne ERJest to złożony, trójwymiarowy system błon elementarnych tworzących: kanaliki, cysterny pęcherzyki, ograniczony błoną białkowo-lipidową. Występuje w dwóch zasadniczych formach:1.ER gładkie, w której błonach nie występują rybosomy (syntetyzuje kw. tłuszczowe, choresterol i sterydy).2.ER szorstkie, na których błonach występują rybosomy (biosynteza białek).Funkcje: umożliwia jednoczesne przeprowadzanie obok siebie różnych, często wykluczających się procesów biochemicznych; zawiera enzymy odpowiedzialne za transport i modyfikujące białek i enzymy oksydacyjne; synteza białek i kwasów tłuszczowych.LIZOSOMYSą to drobne pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną (aby nie uległy samostrawieniu) o dużej aktywności hydrolitycznej. Zawierają enzymy odpowiedzialne za procesy rozkładu. Enzymy te powstają na terenie ER.Funkcja: trawienie wewnątrzkomórkowe; degradacja zbędnych produktów przemiany materii; rola w przebudowie kości (trawią „starą” tkankę kostną); trawienie tkanek w procesach pośmiertnych.RYBOSOMYZbudowane z białek (35%) i kwasu rybonukleinowego RNA (65%). Występują w postaci związanej z błonami ER lub jako rybosomy wolne. Polirybosomy to połączone ze sobą pojedyncze rybosomy. W rybosomach odbywa się synteza białek przy udziale 3 rodzajów RNA niezbędnych do wytworzenia łańcucha polipeptydowego MITOCHONDRIUMZbudowane z dwóch błon: zewnętrzna jest gładka, a wewnętrzna jest pofałdowana i tworzy grzebienie mitochondrialne. Na błonie wewnętrznej występują grzybki mitochondrialne (są to białka integralne). Przestrzenie między grzebieniami wypełnia matrix mitochonrialna, która zawiera ok. 1% DNA komórkowego i wolne rybosomy, co świadczy o możliwości samodzielnej syntezy pewnej ilości białek na podstawie własnej informacji genetycznej.Funkcje: są centrami energetycznymi w komórce, dostarczają energię powstałą przez rozkład związków organicznych przy udziale tlenu do CO2 i wody. Energia ta jest uzyskiwana w procesie oddychania komórkowego i zostaje zmagazynowana w ATP.CYTOPLAZMAPółpłynna, galaretowata masa o niejednolitej strukturze. Cytoplazma podstawowa zawiera białka mające postać globularną lub występują w formie włókienek, np. mikrofilamnety, mikrotubule. Mikrofilamenty zbudowane z aktyny tworzą sieć najbardziej zagęszczoną wokół jądra, plastydów, mitochondriów i tuż pod plazmolemmą. Pełnią funkcje przy ruchach cytoplazmy:1.cyrkulacyjny – płynie w różnych kierunkach, zwykle po licznych mostkach cytoplazmatycznych przecinając wakuolę.2.rotacyjny – płynie w stałym kierunku, dookoła centralnie (zazwyczaj) położonej wakuoli.3.pulsacyjny – odbywa się na zmianę to w jednym to w drugim kierunku.MIKROTUBULE, MIKROFILAMENTYSą włóknistymi strukturami pełniącymi funkcję cytoszkieletu komórki. Dzięki nim komórki mają nieraz różne kształty, zmianie może także ulegać położenie organelli. Obie struktury występują we wrzecionie kariokinetycznym.Mikrotubule to rurkowate włókienka o średnicy około 25nm, powstające w wyniku polimeryzacji białka - tubuliny. Budują centriole, ciałka podstawowe (bazalne) rzęsek i wici, oraz organelle ruchu powstające z nich – rzęski i wici. Pojedyncza centriola, cylindrycznego kształtu, zbudowana jest z 9 trójek mikrotubul leżących na brzegach cylindra. W cytoplazmie znajdują się dwie centriole ułożone pod kątem 90˚ względem siebie. Centriole są odpowiedzialne za tworzenie włókien wrzeciona kariokinetycznego w czasie podziału komórki.Mikrofilamenty są cienkimi włókienkami o średnicy około 6nm, zbudowanymi z kurczliwego białka – aktyny i dlatego stanowią układ ruchu cytoplazmy.