Doświadczalne użytkowanie materiałów odzieżowych.

Wartość użytkową wyrobów odzieżowych, określają stopień ich przydatności do spełniania funkcji wynikających z warunków użytkowania, ocenia się za użytkowania, ocenia się za pomocą badań laboratoryjnych oraz doświadczalnego użytkowania. Badania wartości użytkowej tkaniny mają na celu określenie, z jaką intensywnością i po jakim czasie występują zmiany w tkaninach, zostały wykonane wyroby, przy czym oznaczeniu podlegają właściwości fizykomechaniczne oraz cechy wpływające na wygląd zewnętrzny i estetykę gotowych wyrobów. Badanie laboratoryjne nie daje jednak rzeczywistego obrazu wartości użytkowej. Przyczyn tego stanu rzeczy należy szukać głównie w tym, że w metodzie laboratoryjnej z reguły można wyznaczyć wartość tylko jednego wskaźnika, gdy tym czasem w użytkowaniu występuje jednocześnie wiele czynników niszczących o różnej intensywności. Stosowanie metody badawczej, poprzez doświadczalne użytkowanie odzieży, jest z kolei bardzo kosztowne, pracochłonne i uciążliwe. Pojęcie wartości użytkowania wyrobu jest pojęciem kompleksowym, obejmującym właściwości higieniczne, wygląd estetyczny oraz trwałość użytkową. Dla pewnych artykułów niektóre z tych właściwości mają znaczenie decydujące, np. właściwości estetyczne ubrania wizytowego. W szczególnych przypadkach, gdy produkuje się tkaninę główną cechą użytkową, np. odporność na mięcie, to w czasie badania ocenia się tylko ten wskaźnik.

Ogólnie jednak wartość użytkowa wyrobu nie może być wyrażana jedną liczbą pomiarową, obejmującą wynik wszystkich prób użytkowania. Opiera się bowiem na obserwacji wyrobu w czasie użytkowania i ocenie punktowej określającej grupę cech w zależności od tego, jakim celom dana tkanina ma służyć. Doświadczalne badanie wyrobów odzieżowych jest oparte na metodach oceny organoleptycznej i laboratoryjnej. Na kontrole doświadczalnego użytkowania wyrobów składają się liczbowe wskaźniki trzech grup wartości oceniane z wykorzystaniem skali ocen lub przez porównanie z wzorem użytkowanym jednocześnie lub nie użytkowanym. O wyborze składników, na które należy zwrócić uwagę podczas użytkowania, decyduje cel podejmowanych badań, przeznaczenie użytkowe wyrobu, właściwości surowca i technika wytwarzania wyrobu.
Aby zapewnić możliwie dokładną i obiektywną ocenę wartości użytkowej wyrobu, wszystkie zmiany właściwości wyrobu powinny być obserwowane i rejestrowane. Do tego celu stosuje się umowne tablice, według których prowadzi się punktową ocenę właściwości użytkowych. Ocena ta obejmuje pełną informacje o wszystkich materiałach użytych do wyprodukowania odzieży, o poprawności ich doboru konstrukcji odzieży i procesie, w którym została ona wykonana. W pewnych przypadkach ocena jest stosunkowo prosta, np. w przypadku koszul, w których poza podstawową tkaniną dodatki występują w minimalnej ilości. Przy ocenie ubrań badania powinny być bardziej złożone ze względu na większą liczbę różnych surowców użytych do produkcji.


Rys. Schemat podziału wartości użytkowej wyrobu na poszczególne grupy.

Wartość użytkowa wyrobu odzieżowego
Wartość użytkowa Właściwości higieniczne Wygląd estetyczny

Wytrzymałość na rozciąganie Ciepłochłonność Trwałość zaprasowań
Wytrzymałość na rozdzieranie Przewiewność Stabilność wymiarów
Wytrzymałość na zginanie Higroskopijność Odporność na mięcie
Wytrzymałość na ścieranie Przepuszczalność pary Odporność wybarwień
Wytrzymałość na wypychanie Powstawanie ładunków elektrostatycznych Odporność na wyświecenie
Odporność na pranie Odporność na pilling
Odporność na brudzenie




Doświadczalne użytkowanie polega na dokonywaniu przez wybraną grupę ludzi, noszących odzież doświadczalną, stałych obserwacji i pomiarów w przeciętnych, codziennych warunkach użytkowania badanego wyrobu. Użytkownik zapisuje w arkuszu spostrzeżeń uwagi dotyczące cech odzieży, liczby godzin, w czasie których wyrób był użytkowany każdego dnia, oraz adnotacje o odbiegającym od normy sposobie użytkowania, a instytucja nadzorująca sprawdza te adnotacje podczas okresowych przeglądów. Odnotowane spostrzeżenia stanowią podstawę do ustalenia wniosków końcowych.

W zależności od celu, w jakim są podejmowane badania, zmierzające do oceny wyrobów, konieczne jest ustalenie:
1) liczby egzemplarzy podlegających badaniu,
2) metody ewidencjonowania wyników,
3) odpowiedniego doboru użytkowników,
4) minimalnego czasu badań do oceny poszczególnych wskaźników użytkowych.
Liczba badanych egzemplarzy jest funkcją wymaganej dokładności i powtarzalności uzyskiwanych wyników oraz rodzaju wyznaczanej cechy. Na równomierność rozkładu poszczególnych cech użytkowych wyrobu odzieżowego, odzieżowego zatem na powtarzalność uzyskiwanych wyników zasadniczy wpływ mają :
a) warunki użytkowania i warunki konserwacji wyrobu,
b) dokładność obserwacji,
c) warunki konfekcjonowania wyrobu,
d) właściwości surowca, z którego wyrób wykonano.

Najtrudniejszym elementem badań użytkowych jest stworzenie jednolitych warunków użytkowania. Dlatego użytkowników wybiera się z pośród ludzi wywodzących się mniej więcej z tego samego środowiska. Warunki w jakich użytkuje się wyroby, powinny być zbliżone, gdyż niemożliwe jest wyeliminowanie osobistych różnic między użytkownikami. Przy ustalaniu zatem liczby wyrobów poddawanych badaniom trzeba zapewnić reprezentatywność uzyskanych wyników. W wyniku dotychczasowych badań, na podstawie wieloletnich doświadczeń Instytutu Włókiennictwa, przyjęto trzy poziomy dokładności, w zależności od zakresu i celu badań.
1. Dokładność Sr= 10% obejmuje:
- ocenę wyrobów z nowych włókien,
- ocenę wyrobów wytwarzanych nową techniką,
- prace badawcze do celów poznawczych,
- wyznaczenie zależności między badaniami laboratoryjnymi i wynikami badań użytkowych.
2. Dokładność Sr = 15% obejmuje badanie do przeprowadzenia:


- oceny niektórych właściwości wyrobu nadanych przez wykończenie szlachetne,
- oceny nowych mieszanek z surowców uprzednio zbadanych,
- rozszerzenia zakresu stosowanych technik wytwarzania.
3. Dokładność Sr =20% przyjmuje się dla wszystkich rodzajów badań kontrolnych w celu:
- sprawdzenia funkcjonalności rozwiązań konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego,
- opracowania warunków technicznych na nowe artykuły,
- w pracach nad rozszerzeniem asortymentu.
RODZAJSKŁADNIKA LICZBA EGZEMPLARZY n
Sr = 10 % Sr = 15% Sr = 20%
ubranie sukienki ubranie sukienki ubranie sukienki
Odporność na mięcie 17 21 9 10 6 6
Trwałość zaprasowań 25 21 12 9 7 6
Odporność na pilling 20 8 10 5 6 3
Odporność na brudzenie 22 30 11 14 7 8
Odporność na wyświecenie 18 12 9 6 6 4
Odporność na wypychanie 28 10 13 5 8 4
Trwałość użytkowa 28 25 13 15 9 8

Tabela: Liczba egzemplarzy [n] do oceny wskaźników użytkowych w zależności od [S] .

Z badań Instytutu Włókiennictwa wynika, że czas badań nie zależy od przyjętej dokładności, lecz od rodzaju badanego wskaźnika.
Czas użytkowania obliczamy w dniach lub godzinach, od początku użytkowania do chwili uznania sztuki odzieży jako niezdatnej do dalszego użytkowania lub takiego obniżenia jakości, ze względu na badany wskaźnik, że dalsze użytkowanie potwierdza tylko wcześniej uzyskane wnioski.
Czas użytkowania dzielimy na kilka okresów, np. dla wyrobów z tkanin wełnopodobnych jeden okres wynosi tydzień ( ok. 100 h użytkowania ) .

W przypadku oceny kompleksowej należy przyjąć czas użytkowania wyrobu tak, jakiego wymaga cecha, której wyznaczenie trwa najdłużej. Efekty te polegają na oszczędnościach materiałowych oraz zmniejszeniu pracochłonności badań.
Zachowanie się wyrobu podczas użytkowania określa się na podstawie oceny jakościowej lub porównawczej. Ocena jakościowa musi zawierać odpowiedz na pytania czy wyrób z rozpatrywanego punktu widzenia zachowuje się zadawalająco, czy niezadowalająco.


Rodzaj wskaźnika Czas użytkowania (w h )
Odporność na mięcie 600
Trwałość zaprasowań 600
Odporność na pilling 500
Odporność na brudzenie 750
Odporność na wyświecenie 1150
Odporność na wypychanie 1000

Tabelka: Czas użytkowania.


KONSERWACJA

Gotowe wyroby włókiennicze wymagają w czasie użytkowania odpowiedniej konserwacji w zależności od właściwości włókien. Wyroby wyprodukowane z włókien chemicznych lub z ich domieszką mają inne właściwości użytkowe niż wyroby wykonane z tradycyjnych włókien naturalnych, np. wełny. Włókna chemiczne zastosowane w tkaninach, dzianinach lub innych wyrobach włókienniczych zachowują się różnie podczas prania, prasowania, czyszczenia chemicznego. Reakcja wyroby poddanego wymienionym operacjom zależy nie tylko od rodzaju włókien chemicznych, lecz również od struktury i rodzaju wykończenia.
Znajomość więc przepisów konserwacji wyrobów włókienniczych, szczególnie z nowych włókien, jest istotna dla użytkownika, ponieważ właściwa konserwacja zapobiega zniszczeniu wyrobu. Dotyczy to prania, bielenia, czyszczenia chemicznego i prasowania.
Informacje są przekazywane użytkownikom przez zakłady produkcyjne w postaci ulotek-etykiet przytwierdzonych do wyrobu.
Właściwa informacja zawiera:
a) nazwę włókna ( składniki mieszanki ), z którego wykonano wyrób,
b) podstawowe właściwości wyrobu,
c) warunki konserwacji,
d) znaki ostrzegawcze symbolizujące warunki konserwacji.

Znaki ostrzegawcze stosowane są w celu ostrzeżenia użytkowników przed zastosowaniem prania, bielenia, czyszczenia chemicznego lub prasowania wówczas, gdy mogłoby to spowodować uszkodzenie wyrobu odzieżowego.