Czy Dulska jest wśród nas?
Tragifarsa Zapolskiej pt. "Moralność pani Dulskiej" budziła i w dalszym ciągu budzi emocje u czytelników. Zastanawiam się, co jest tego przyczyną. Cóż jest w tymże utworze takiego, że kończąc lekturę rozglądamy się wokół siebie? Myślę, że jest tak dlatego, ponieważ Zapolska zawarła w swej farsie problem kołtunerii. Na czym on polega? W poniższej pracy spróbuję to wyjaśnić.
Aby odpowiedzieć na zadane w tytule pytanie, należy najpierw ukazać zachowanie tytułowej bohaterki. W tym celu posłużę się konkretnymi przykładami. Życiowe motto Dulskiej brzmi:
"[...] Na to mamy cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o tym nie wiedział ..."
I od razu zastanawiamy się, jakże to tak? To w domu możemy pozwalać sobie na wszystko, a na zewnątrz być ludźmi prawymi? Nasza "dama" wymawia mieszkanie kobiecie, która próbowała popełnić samobójstwo. I w mniemaniu Dulskiej zbrodnią była nie zdrada męża, który do tego doprowadził, ale fakt że próba ta nie powiodła się, a na dodatek przed jej domem zatrzymała się karetka.
Pani Dulska uważa, że może wynajmować mieszkanie damie z półświatka, ponieważ:
"[...] Wysiada dwa domy dalej..."
Dochodzimy więc do wniosku, że Dulska wyznaje zasadę:
"Żaden pieniądz nie śmierdzi."
Dobrym przykładem pokazującym jej zakłamanie jest sprawa Zbyszka, który za cichą aprobatą matki bałamuci służącą. Po wydaniu się tego pani domu gani Hankę:
"[...] bo się niemoralnie prowadzi ..."
Szczytem jest wyrzucenie dziewczyny na bruk, gdyż jest w ciąży. Fakt, że urodzi się dziecko jej syna, nie ma dla tej "porządnej" kobiety znaczenia.
Czy my, ludzie z przełomu XX/XXI w, tak bardzo różnimy się od rodziny Dulskich? Sądzę, że nie. Wystarczy posłuchać reportaży telewizyjnych, przejrzeć prasę, aby dowiedzieć się, że pan na stanowisku, nienagannie zachowujący się w pracy i towarzystwie, w domu jest tyranem dla swojej żony i dzieci. A jego działania nadają się do zgłoszenia na "niebieską linię". Kilka minut później słyszymy, jak jeden z posów partii ZChN, która głosi "miłosierdzie bliźniego", wypowiada się:
"[...] Najlepszym sposobem na wychowanie dzieci, jest ... ich bicie."
Należy również wspomnieć o dużej grupie nowobogackich, którzy uważają, że za pieniądze można kupić wszystko i wszystkich. Zupełnie tak jak Dulska, która za 1000 koron usiłuje kupić dobre imię rodziny.
Innym równie dobrym przykładem dulszczyzny są "chwyty" jakie stosowali kandydaci na prezydenta. Obie strony oskarżały się nawzajem o oszustwa, a całe ich kampanie wyborcze były jednym wielkim kłamstwem.
Również środowisko szkolne nie jest wolne od zachowań kołtuńskich. W dużym stopniu cechuje się ono zakłamaniem. Inaczej mówi się przy nauczycielu, a inaczej w rozmowie z kolegami (koleżankami). Wiemy, że takie postępowanie jest nieodpowiednie, a mimo to wciąż się tak zachowujemy. Również w zachowaniu nauczycieli jest dużo z dulszczyzny. Wobec całej klasy ogłaszają, że dla nich nazwisko jest nieważne, a przy ocenie sprawdzianów (odpowiedzi) kierują się sympatią (antypatią).
Zresztą czy musimy szukać, aż tak daleko? Przyjrzyjmy się swojemu zachowaniu, a z pewnością okaże się, że w naszym zachowaniu jest wiele dulszczyzny. Jednak nie jest najgorzej jeśli zdajemy sobie sprawę, że źle postępujemy. Natomiast jest bardzo niedobrze jeśli wierzymy w słuszność naszych czynów.
Na koniec należałoby odpowiedzieć na pytanie "Czy Dulska jest wśród nas?" Osobiście nie mam co do tego żadnych wątpliwości. Wydaje mi się, że bardziej odpowiednim byłoby pytanie "Czy są ludzie w których nie ma nic z Dulskiej?" Dlaczego tak jest? Otóż chcemy aby ludzie widzieli nas lepszymi, niż jesteśmy w rzeczywistości.