Wstęp do teorii komunikaowania - pytania na kolokwium

1. Jakie poglądy na komunikowanie i zainteresowania badawcze reprezentował Carl Hovland?

Zajmował się problematyką zmiany postaw, badał systematycznie czyn¬niki, które wpływają na skuteczność komunikowania społecznego. Samo komunikowanie zdefiniował jako proces, przez który jednostka,
tj. komunikator, wysyła bodźce (najczęściej są to bodźce werbalne), aby zmodyfikować zachowania innych jednostek, czyli odbiorców.
Badacz odkrył, że natychmiast po dyfuzji przekazu może on nie sprowokować żadnej reakcji, tj. zmiany zachowania czy postawy. Jednak powtórna emisja, kilka tygodni później, tej samej treści, nie kojarzącej się ewidentnie z nadawcą poprzedniego przekazu, jest w stanie wywołać pożądany skutek. Zjawisko to autor nazwał „efektem uśpienia”, okreś¬lanym także jako skutek odroczony.
To właśnie Hovland wprowadził psychologię eksperymentalną do badań nad komunikowaniem i że uzyskała ona tam znaczący wpływ. Dzięki badaniom eksperymentalnym można było wyodrębnić i pogłębić studia nad problemem perswazji oraz zmiany postaw.

2. Jakimi metodami badawczymi posługiwali się funkcjonaliści?

Przez długi czas dane do badania społeczeństwa pochodziły ze statystyk ru¬chu naturalnego ludności, przestępczości, migracji, produkcji.
Robert Merton wprowadził statystyczne testy istotności. Ważne dla analizy funkcjonalnej są wywiady, które mogą być przeprowa¬dzane indywidualnie lub zbiorowo, mieć charakter skategoryzowany albo nieskategoryzowany, eksploracyjny albo zogniskowany. Ten ostatni uzupełnia ekspery¬ment kontrolowany. Polega on na doborze dwu ściśle odpowiadających sobie grup osobników, z których jedna została poddana działaniu, np. propagandy, a druga nie. Wywiady są przeprowadzane dwukrotnie – przed i po doświadcze¬niu. Rezultaty eksperymentu kontrolnego pokazują jedynie czyste efekty oddzia¬ływania na postawy, a nie wewnętrzną dynamikę, która do nich doprowadziła. Wywiad może być pojedynczą ankietą przekrojową albo powtarzalną panelową.
Innymi metodami badawczymi są „sondaże postaw”. Uwzględnia się w nich wszystkie trzy typy zmiennych psychologicznych:
- postrzeganie świata społecznego
- oceny
- oczekiwania

Należy też wspomnieć o technikach panelowych, będących innowacją w ba¬daniach wyborczych. W owych badaniach przeprowadza się kilka razy w czasie kampanii wywiady z tymi samymi ludźmi po to, by ustalić, kto zmienia swoje decyzje i co jest powodem tych zmian.

3. Jakie są główne założenia nurtu funkcjonalnego w nauce o komunikowaniu?

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FUNKCJONALIZMU STRUKTURALNEGO
- od socjologa Durkheima zaczerpnięto metody i konstrukcje teoretyczne, na których opiera się jego nauka
- wychodzi on z założenia, że społeczeństwo stanowi swoistą, niezależną od ludzi rzeczywistość
- Malinowski ukształtował pojęcie funkcji – wg niego wyjaśnianiem zjawisk społ. są ich funkcje, czyli rola, jaką grają w całościowym systemie kultury i sposób, w jaki są ze sobą powiązane
- Rober Merton rozwinął pojęcie funkcji, wyróżniając 5 miożliwych znaczeń tego słowa:
* odnosi się do publicznych zebrań lub uroczystych okazji, prowadzonych w sposób ceremonialny
* znaczy tyle, co zawód
* określenie aktywności przypisanych obowiązkom związanym ze statusem społecznym, a zwłaszcza
z zajmowaniem stanowisk urzędowych lub politycznych
* ozn. współzależność, wzajemne związki, zmiany wzajemnie zależne (matematyka)
* procesy życiowe albo organiczne (biologia)
- Merton wprowadza podział na funkcje jawne (obiektywne skutki dla określonej jednostki tzn.: osoby, podgrupy systemu kulturalnego czy społecznego, które przyczyniają się do jej akceptacji i zostały w tym celu pomyślane) i ukryte (różnią się od jawnych tym, że cele są niezamierzone i niedostrzegane)
- kluczową kategorią funkcjonalizmu jest społeczeństwo, które stanowi system stosunków społecznych
i specyficznych więzi tychże stosunków
- niżej umiejscowiona jest grupa społeczna – wchodzące w interakcje jednostki same określają się jako członkowie, czyli mają sprecyzowane oczekiwania odnośnie do rodzajów interakcji, które są moralnie zobowiązujące dla nich samych i dla innych członków, lecz nie są dla ludzi pozostających na zewnątrz grupy.
I wreszcie, jednostki pozostające ze sobą w interakcjach określane są przez innych ludzi jako członkowie grupy, przy czym owi ‘inni’ to zarówno członkowie, jak i ci, którzy do grupy nie należą
- stosunki społeczne są to formy społecznej interakcji, ujęte w pewne ramy, trwałe, aby były rozpoznawalnymi składnikami struktury społecznej

FUNKCJONALIZM AMERYKAŃSKI
- badania rozwinęły się w odpowiedzi na wymagania rynkowe, mobilizującym czynnikiem było także zainteresowanie wojskową propagandą
- kładzie nacisk na opinię publiczną poglądy masowe, kulturę popularną
- przedmiotem studiów są odosobnione fragmenty dostępnej masom ludzkim informacji
- amerykanie badają opinię wyborców oraz tych, którzy nie głosują
- dążą do ustalenia faktów, jeżeli zajmują się jakimiś ideami, to pod kątem ich znaczenia dla zachowania odbiorców.

4. Jakie dysfunkcje środków masowego komunikowania zauważał Wright?

Charles Wright uwzględnił funkcje wymienione przez Lasswella (obserwacja środowiska, podtrzymywanie relacji między grupami w danym społeczeństwie i transmisja dziedzictwa kulturowego), rozrywkę (którą dodał do poprzednio wymienionych). Następnie rozpatrywał je w kategoriach funkcji i dysfunkcji (wprowadzone przez Mertona) dla społeczeństwa, jednostki, specyficznych grup społecznych np. elit politycznych i kulturalnych. Tym sposobem uzyskał wiele szczegółowych funkcji i dysfunkcji dla poszczególnych grup.

I. Obserwowanie środowiska – informacje
Dysfunkcje dla:
a) społeczeństwa
- zagrażają równowadze społecznej – podają informacje o najważniejszych grupach społecznych
- mogą wywoływać panikę
b) jednostki
- niepokój, apatia, uzależnienie
c) specyficznych grup społecznych, np. elit politycznych
- mogą zagrażać wła¬dzy: rzeczywiste in¬formacje, wrogie, propaganda
d) kultury
- pozwalają na inwazję kulturalną

II. Korelacja
Dysfunkcje dla:
a) społeczeństwa
- zwiększają społeczny konformizm: utrud¬niają społeczną wy¬mianę
b) jednostki
- osłabiają zdolności krytyczne
- zwiększają pasywność
c) elit politycznych
- zwiększają odpowiedzialność
d) kultury
- utrudniają wzrost kulturowy

III. Kulturowa transmisja
Dysfunkcje dla:
a) społeczeństwa
- stymulują wzrost masowego społeczeństwa
b) jednostki
- depersonalizacja działań socjaliza¬cji
c) kultury
- redukują różnorodność subkul¬tur

IV. Rozrywka
Dysfunkcje dla:
a) społeczeństwa
- nie powodują działania społecznego
b) jednostki
- zwiększają pasywność
- obniżają wymagania
- powodują eskapizm
c) kultury
- kultura popularna
- osłabiają estetykę