Jan Kochanowski - Niezwykły mistrz z Czarnolasu

Jan Kochanowski urodził się w Sycynie w roku 1530, w domu szlacheckim. Już jako czternastolatek uczęszczał na Akademię Krakowską, a swoją naukę kontynuował także w Królewcu oraz Padwie. Po edukacji za granicą powrócił do kraju jako wszechstronnie wykształcony poeta-doctus, humanista, ojciec polskiej literatury.

Uważam, że Jan Kochanowski jest niezwykłym mistrzem z Czarnolasu. Jest najwybitniejszym poetą renesansu, gdyż niejednokrotnie udowodnił to swoimi wspaniałymi trenami fraszkami pieśniami. Wiele wybitnych dzieł tworzył w obcych językach takich jak greka i łacina. Wykazywał się znajomością antycznych języków oraz literatury.
Jako pierwszy argument podam fakt ,że Jan Kochanowski miał wszechstronne wykształcenie, co było charakterystyczne dla epoki w której żył. Zwróćmy uwagę na fakt,iż Jan z Czarnolasu w swoich utworach skupia się głównie na człowieku, jego doznaniach i pragnieniach. Kochanowski wykorzystał hasła epoki odrodzenia w swej twórczości. Godnym uwagi jest fakt, że autor w swoich utworach przedstawił Boga w sposób nadzwyczajny. Na przykład w pieśni "Czego chcesz od nas Panie..." ukazał Boga jako stwórcę doskonałego świat, w którym panuje ład i porządek. Człowiek w renesansie czcił i podziwiał, a przede wszystkim kochał takiego Boga. W wielu utworach wspomina starożytne bóstwa. Jest to dowód na nawiązanie do starożytności i równocześnie zainteresowanie się nią, co potwierdza renesansowy charakter jego twórczość.
Kolejny argument jaki przytoczę będzie fakt ,że mistrz wspaniale władał słowem nie tylko w utworach dramatycznych, ale także w groteskowych i humorystycznych. Dobrym przykładem mogą być ?Fraszki? (wydane po raz pierwszy w roku 1584), w których poeta opisywał zarówno przyziemne problemy i zagadnienia (?Na Lipę?), jak i wzniosłe, duchowe przeżycia i sens ludzkiego bytu (?O miłości?, ?O żywocie ludzkim?) Posługiwał się kontrastami ? wyśmiewał wady ludzkie poprzez zestawianie przeciwności i dzięki temu jako jeden z niewielu piętnował jedynie złe cechy, a nie konkretne osoby jak to robili inni artyści XVI w.
Ponadto, Jan z Kochanowski tworzył również pieśni ( poważne, patetyczne i wzniosłe) dotyczące ludzkiej egzystencji, filozofii, religii a także miłości do ojczyzny. Autor zachwyca się pięknem przyrody w pieśni ,,Serce roście? . Wzywa w niej by ludzie cieszyli się z otaczającej ich przyrody. Opisuje w niej proces zmiany pór roku, z zimowej na wiosenną.
Co towarzyszy przemianie stanu ducha i uczuć człowieka. Ideał życia człowieka umieścił w ,,Pieśni świętojańskiej o sobótce?. Jest to utwór oparty na tradycjach uroczystości pogańskich obchodzonych w wigilie św. Jana. Poeta daje w ten sposób wyraz swojemu podziwu dla zwyczajów ludowych. Chwali wieś i życie wiejskie. Prości ludzie są szczęśliwi, mają wszystko, co im do szczęścia potrzebne, a potrzebują niewiele. Widać tu nawiązanie do filozofii stoickiej, która nakazuje zadowalanie się prostotą życia i szukanie w niej szczęścia.
W hymnie ,,Czego chcesz od nas Panie? wyraża refleksje religijne. Stanowi ona manifest religijny, jest też wyrazem filozofii humanistycznej. Ma charakter hymnu ? zawiera wątki dziękczynne i błagalne, a także elementy pochwalne. Adresatem tego hymnu jest Bóg chrześcijański. Potwierdza w nim on ,że Pan jest właścicielem całego świata. Bóg ukazany jest tu jako hojny dawca wszelkich dóbr, które otrzymuje człowiek, a za które winien jest Bogu hołd i wdzięczność. Bóg z hymnu Kochanowskiego jest także przyjazny człowiekowi, stworzył bowiem piękny świat, który jest dla człowieka źródłem szczęśliwości.
Czwartym argumentem będzie patriotyzm i troska o ojczyznę w pierwszym polskim dramacie. "Odprawa posłów greckich " - jako dzieło sztuki dramatyczno-teatralnej - nie jest szczególnie wybitnym osiągnięciem, ale jest pierwszą po polsku napisaną oryginalną tragedią.
Temat utworu został zaczerpnięty z legend o wojnie trojańskiej, ale autor nadał wydarzeniom koloryt polski, dlatego też już współcześni treść dramatu odczytali jako potępienie samowoli i braku patriotyzmu, a jej zakończenie jako pobudkę wojenną mającą zachęcić szlachtę do wyprawy na Moskwę. Sama treść dramatu jest tematycznie związana z antyczną Grecją, ale kiedy Chór wygłasza przemowę o powinnościach władców rozpoczynając ją od słów ? Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie?? natychmiast można skojarzyć, że mowa tu jest właśnie o Polsce. Podobne wrażenie można odnieść analizując sytuację, kiedy Poseł uczestniczący na radzie trojańskiej opowiada Helenie o przebiegu narady. Jest ona bardzo podobna do obrad sejmu polskiego za życia Kochanowskiego. Należy także wspomnieć o tym, że związek Parysa i Heleny jest do złudzenia podobny do sytuacji zawarcia związku między Zygmuntem I Augustem a Barbarą Radziwiłłówną. W tym utworze Kochanowski zachował trzy reguły: jedności, czasu i miejsca oraz podział na 5 epejzodionów, stasimony, prolog i epilog. Podstawił on do gotowego wzoru tragedii współczesne (za jego czasów) problemy polityczne i uzyskał efekt uniwersalnego dramatu politycznego. Tym dziełem pokazał jak rozległa była jego wiedza na temat utworów Homera. Potrafił ją doskonale wykorzystać i odpowiednio zmodyfikować tak by stała się przestrogą dla ?pospolitej rzeczy? i dała do myślenia.
Kolejnym argumentem mogą by treny. Te utwory Jana Kochanowskiego to jeden z najbardziej znanych utworów literatury polskiej. Powstały pod wpływem bólu po śmierci ukochanej córki poety - Orszulki (Urszuli Kochanowskiej). Znajomość bezpośredniej przyczyny napisania omawianego cyklu dziewiętnastu utworów powoduje wpisanie się tego dzieła w nurt autobiograficzny. O tym, że Treny są poświęcone pamięci córki bezsprzecznie świadczy dedykacja, która pojawiła się już w pierwszym wydaniu dzieła w 1580 r. Kochanowski, pomimo oczywistych odwołań ku tradycji antycznej, złamał jedną z kluczowych dlań reguł. Podmiotem swojego cyklu uczynił trzydziestomiesięczną dziewczynkę, czym naraził się na negatywne oceny krytyków.
Moim szóstym argumentem będzie stosunek Jana z Czarnolasu do swojej twórczości i poezji. Dzieła Jana Kochanowskiego przygotowywała i zapowiadała , a w fazie późniejszej uzupełniała główny prąd wykonywanego programu: stworzenia poezji w języku narodowym ukształtowanej na modelu wzorów starożytnych i wyrażającej w sposób najpełniejszy humanistyczne dążenia epoki. Kochanowski był świadom swojej roli w literaturze. Był świadom roli poety: jako pierwszy sformułował etos twórcy, którego talent jest darem od Boga, zarazem przywilejem, obowiązkiem i cierpieniem. Ogromna większość utworów poety powstała w języku polskim. Był to jego programowy wybór, zgodny z renesansowym trendem tworzenia w językach narodowych. Był to jednocześnie krok, który spowodował jakościową przemianę języka polskiego w ciągu zaledwie 30 lat.
Na koniec przytoczę fakt, iż Jego poezja była źródłem inspiracji dla wielu artystów. Twórczość poety z Czarnolasu stała się też źródłem inspiracji dla współczesnych poetów: L. Staffa, B. Leśmiana, J. Tuwima. Zafascynowany życiem autora ?Trenów? Jan Matejko maluje Kochanowskiego u wezgłowia Urszulki, a współczesny poecie Mikołaj Gomółka komponuje podkład muzyczny do ?Psałterza Dawidowego?
Na podstawie powyższych argumentów mogę stwierdzić, iż Jan Kochanowski z czystym sumieniem może być nazywany niezwykłym mistrzem z Czarnolasu. Kochanowski nie tylko nie miał sobie równych za życia, ale także, jak nikt wcześniej, potrafił się posługiwać językiem polskim. W swoich utworach wady i zalety ludzkie. Ubrał słowa w wiele uczuć takich jak: ból, cierpienie, miłość, szczęście. Poprzez swoje wybitne dzieła skłonił ludzi do refleksji nad swoim bytem na ziemi. Poruszał kwestie tylko istotne jak na mistrza przystało.