Wspieranie dzieci nauczania poczatkowego przez rodziców. Rozdzial III Metodologia i Rozdział IV Badania własne
Rozdział III
Metodologia badań własnych
1. Cel pracy
Nauczanie początkowe, jak wykazano w niniejszej pracy, stanowi niezwykle istotny element kształcenia dzieci. Jak wskazuje część specjalistów to właśnie od właściwej realizacji nauczania początkowego zależy późniejsza edukacja oraz sukcesy dziecka czy jego problemy związane z dalszą edukacją.
Jak również wskazano w niniejszej pracy rodzice oraz opiekunowie dzieci także odgrywają istotną rolę w nauczaniu początkowym dzieci. Wynika to z faktu, że to właśnie oni nadzorują oraz wspierają proces edukacji swoich dzieci i podopiecznych nadzorując i wspierając tym samym ich rozwój.
W związku z tak istotnym znaczeniem edukacji elementarnej oraz roli rodziców i opiekunów w rozwoju dzieci zasadniczym celem niniejszej pracy jest określenie czy wsparcie dzieci objętych nauczaniem początkowym przez ich rodziców ma wpływ na kształtowanie się postaw społecznych tych dzieci.
Dodatkowo niniejsza praca ma na celu określenie w jaki sposób wsparcie dzieci objętych nauczaniem początkowym przez ich rodziców wpływa na kształtowanie się postaw społecznych tych dzieci.
2. Materiał badany
Materiałem objętym badaniem własnym była grupa 20 dzieci – uczniów klasy III szkoły podstawowej. Przed przystąpieniem do realizacji badań własnych uzyskano zgodę dyrektora placówki szkolnej, w której miało odbyć się badanie, zgodę wychowawcy klasy wybranej do realizacji badania własnego oraz zgodę rodziców uczniów uczęszczających do wybranego zespołu klasowego na uczestnictwo ich dzieci lub podopiecznych w badaniu własnym. Uzyskanie wszystkich zgód poprzedzone zostało przekazaniem przez osobę realizującą badania dokładnych i wyczerpujących informacji na temat samego badania, jego celu, zakresu oraz sposobu realizacji. Wszystkie zainteresowane osoby – tak dyrekcja, jak również wychowawca oraz rodzice – uzyskały również zapewnienie o pełnej anonimowości badania i uzyskanych w jego drodze wyników oraz celu i sposobie ich wykorzystania.
Wszystkie dzieci były członkami tego samego zespołu klasowego, dzięki czemu możliwe było określenie istnienia jakichkolwiek relacji pomiędzy nimi. W badaniu własnym udział wzięły zarówno dziewczynki jak i chłopcy. Wcześniejsza rozmowa z dziećmi, ich rodzicami oraz wychowawcą klasy pozwoliła również na wskazanie w badanej populacji uczniów, którzy otrzymują bardzo duże wsparcie ze strony swoich rodziców i/lub opiekunów oraz uczniów, którzy otrzymują od swoich rodziców czy opiekunów znacznie mniejsze wsparcie lub nie otrzymują tego wsparcia wcale (rysunek 1).
Rysunek 1 Udział dziewcząt i chłopców w badanej populacji oraz udział dziewcząt i chłopców otrzymujących wyraźne wsparcie w procesie edukacji od swoich rodziców lub opiekunów
źródło: opracowanie własne
3. Metoda badawcza
Metodą badawczą wykorzystaną do realizacji badań własnych jest metoda socjometryczna. Mianem metody socjometrycznej określa się ilościowe badanie stosunków międzyludzkich w aspekcie faworyzowania, obojętności oraz odrzucania w określonej sytuacji umożliwiającej wybór. Oznacza to, że metoda socjometryczna stanowi swoisty zespół czynności werbalnych oraz manipulacyjnych, które mają na celu poznanie uwarunkowań, istoty i przemian nieformalnych związków międzyosobowych zachodzących w grupach rówieśniczych.
Sama metoda socjometryczna polega na dokonywaniu pozytywnych i/lub negatywnych wyborów, spośród członków określonej grupy, ze względu na ściśle określone kryterium wyboru lub kilka określonych kryteriów. Wspomniane kryteria precyzowane są w formie specjalnie sformułowanych pytań, na które osoby podlegające badaniu podają konkretne imiona lub imiona i nazwiska wybranych przez siebie osób, spośród grupy osób, której określone pytania dotyczą.
Zasadniczym celem metody socjometrycznej jest poznanie struktury wzajemnych powiązań pomiędzy sobą poszczególnych uczniów lub członków innych grup formalnych i nieformalnych. Metoda ta pozwala również na poznanie pozycji społecznej poszczególnych uczniów w grupie, której są częścią. Socjometria jako taka posługuje się kilkoma technikami socjometrycznymi, niemniej jednak większość z nich może być wykorzystywana jedynie w odniesieniu do badań grupowych.
Podstawową techniką metody socjometrycznej jest test socjometryczny w literaturze specjalistycznej określany również mianem klasycznej techniki Moreno. Aby możliwe było zastosowanie tej techniki niezbędne jest wypełnienie następującego warunku, którym jest zaistnienie bądź stworzenie sytuacji jednakowej dla wszystkich członków grupy oraz uzasadniająca wrażenie opinii lub dokonania wyboru spośród wszystkich członków grupy. W opisanych powyżej okolicznościach wszyscy członkowie grupy mają do wypełnienia test złożony z dwóch części. W pierwszej części osoba objęta badaniem zostaje wprowadzona w sytuację, w której musi dokonać wyboru partnera lub partnerów w odniesieniu do określonej okoliczności. Natomiast w drugiej części osoba objęta badaniem dokonuje wyboru wymieniając jedno lub kilka nazwisk, które zostają przez niego uporządkowane w celowym sposób. W części tej możliwe jest również dokonanie wyboru poprzez wymianę jednej lub kilku cech, które osoba objęta badaniem ceni lub które są w jej opinii istotne, ważne i/lub cenne w danej sytuacji. Dzięki wykorzystaniu testu socjometrycznego możliwe jest poznanie:
gwiazd socjometrycznych, czyli osób najliczniej wybieranych, osób najbardziej popularnych lub najbardziej lubianych,
odrzuconych, czyli osoby najmniej lubiane, darzone niechęcią przez grupę lub celowo przez nią odrzucane,
izolowanych, czyli osoby obojętne grupie oraz przez nikogo nie wybrane,
pary, czyli osoby wzajemnie się wybierające,
paczki, czyli grupy osób wzajemnie się wybierające czy grupy osób tworzących zamknięty krąg,
łańcuchy socjometryczne, czyli określone układy wyborów przechodnich wzajemnych, w niezamykającym się kręgu.
Inną techniką badań socjometrycznych jest tzw. technika „zgadnij kto”. W technice tej panuje znacznie większa jasność, w kontekście tak celu jak i przedmiotu badań. Pozwala ona na wyraźne poznanie ról pełnionych przez poszczególnych członków grupy lub poznanie cech, jakimi odznaczają się poszczególne osoby, tych cech które decydują o tym, że są one cenione lub nielubiane. Nie bez znacznie jest również umożliwienie, dzięki zastosowaniu tej techniki, poznania cech wszystkich członków grupy oraz wzajemnego stosunku uczestników badania do siebie.
Kolejną techniką wykorzystywaną w socjometrii jest technika określana mianem „plebiscytu życzliwości i niechęci”. Technika ta polega na ustalaniu skali, w ramach której osoba podlegająca badaniu określa swój stosunek do pozostałych członków grupy. Choć skala socjometryczna może posiadać dowolną ilość stopni w literaturze specjalistycznej często stosowana jest pięciostopniowa skala Pilkiewicza.
Rozdział IV
Wyniki badań własnych
1. Wyniki badań własnych
W ramach badania własnego uczniowie klasy III szkoły podstawowej zostały zapytane przez osobę przeprowadzającą badanie
Z kim chciałbyś/chciałabyś zbudować karmik dla ptaków?
Tabela 1 Wyniki badania własnego
Dziewczęta Chłopcy
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Dziewczęta 1 1 2
2 2 1
3 2 1
4 1 2
5 1 2
6 1 2
7 1 2
8 2 1
9 1 2
10 2 1
11 1 2
12 1 2
13 1 2
14 2 1
Chłopcy 15 1 2
16 1 2
17 1 2
18 2 1
19 2 1
20 1 2
źródło: opracowanie własne
Każde dziecko w odpowiedzi na tak zadane pytanie mogło wskazać dwie osoby z klasy, z którymi podjęliby się realizacji takiego zadania. Uzyskane w drodze badania wyniki przedstawione zostały w tabeli 1. Dla zapewnienia anonimowości dzieci każdemu z nich przypisany został numer (dziewczęta 1-14; chłopcy 15-20). Jak można zauważyć analizując uzyskane wyniki każde z dzieci ma swoje preferencje dotyczące chęci budowy karmnika z rówieśnikami – dziewczęta z reguły znacznie częściej wybierały spośród dziewcząt, a chłopcy wybierali spośród chłopców. Niemniej jednak w badanej populacji znalazły się dziewczęta, które deklarowały chęć realizacji zadania z chłopcami oraz chłopcy, którzy deklarowali chęć budowy karmnika z dziewczętami.
Po przeprowadzeniu badań własnych uzyskane odpowiedzi uporządkowano i ujęto również w tabeli wynikowej (tabela 2).
Tabela 2 Tabela wynikowa
Liczba głosów Dziewczęta Chłopcy
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
0 1 7 2 2 2 2 2 1 4 0 0 2 2 5 2 0 1 3 2
źródło: opracowanie własne
Jak można zauważyć analizując wyniki przedstawione w tabeli 2 w populacji objętej badaniem własny, w populacji tej znajdują się dzieci cieszące się dużą popularnością oraz dzieci, których nikt nie chciał wybrać do współpracy. Wśród najpopularniejszych dzieci, czyli tzw. gwiazd socjometrycznych znalazły się dzieci (rysunek 2; rysunek 3):
dziewczynka z numerem 3, która uzyskała największą liczbę głosów w całej grupie (7 głosów),
chłopiec z numerem 15, który uzyskał drugą największą liczbę głosów w całej grupie oraz największą liczbę głosów w grupie chłopców (5 głosów),
dziewczynka z numerem 10, która uzyskała trzecią największą liczbę głosów w całej grupie (4 głosy).
Rysunek 2 Gwiazda socjometryczna wśród dziewcząt
źródło: opracowanie własne
Rysunek 3 Gwiazda socjometryczna wśród chłopców
źródło: opracowanie własne
Na podstawie uzyskanych wyników możliwe było również wskazanie grupy osób odrzuconych, które otrzymały najmniejszą liczbę głosów. Wśród nich znalazły się:
dziewczynka z numerem 2, która uzyskała jeden głos,
dziewczynka z numerem 9, która uzyskała 1 głos,
chłopiec z numerem 18, który uzyskał 1 głos.
W grupie objętej badaniem własnym znalazły się również dzieci izolowane, czyli dzieci, które nie uzyskały żadnego wskazania – żadne z dzieci w całej objętej badaniem grupie nie zadeklarowało chęci budowy karmnika z tymi dziećmi. Wśród dzieci izolowanych przez grupę znalazły się:
dziewczynka z numerem 1,
dziewczynka z numerem 11,
dziewczynka z numerem 12,
chłopiec z numerem 17.
Dalsza analiza uzyskanych informacji pozwoliła na stwierdzenie, że wśród zasadniczych przyczyn niechęci grupy do dzieci izolowanych wskazują oni cechy posiadane przez izolowane dzieci. Zgodnie z nimi:
dziewczynka z numerem 1 jest kłótliwa oraz agresywna w stosunku do pozostałych dzieci,
dziewczynka z numerem 11 uważana jest przez resztę grupy za osobę zarozumiałą, wtrącającą się w rozmowy innych oraz notorycznie wskazującą błędy popełniane przez inne dzieci,
dziewczynka z numerem 12 w opinii pozostałych dzieci jest natomiast płaczliwa, wycofana oraz niechętnie wchodzi w relacje z pozostałymi dziećmi,
chłopiec numer 17 również uważany jest przez pozostałe dzieci za dziecko konfliktowe, agresywne oraz złośliwe.
Poszukując przyczyn izolacji wymienionych powyżej dzieci poza grupę – klasę szkolną – odnotowano, że wszystkie odizolowane dzieci zostały wcześniej zakwalifikowane do grupy dzieci otrzymujących niewielkie wsparcie ze strony rodziców czy opiekunów lub nie otrzymujące takiego wsparcia w ogóle. Ustalono, że:
dziewczynka z numerem 1 pochodzi z rodziny niepełnej i jest wychowywana przez matkę i despotyczną babcię,
dziewczynka z numerem 11 wychowuje się w rodzinie znajdującej się pod opieką miejskiego ośrodka pomocy rodzinie ze względu na niewydolność wychowawczą rodziców,
dziewczynka z numerem 12 pochodzi z pełne, wydolnej wychowawczo rodziny, ale u wszystkich członków rodziny można zaobserwować nieśmiałość, wycofanie oraz niechęć do wchodzenia w relacje – tak pomiędzy członkami rodziny jak również z innymi osobami,
chłopiec numer 17 pochodzi z rodziny, która w okresie realizacji badań własnych przechodziła przez rozwód.
Na drodze analizy uzyskanych w badaniach własnych wyników możliwe było także określenie par socjometrycznych, czyli par dzieci, które wzajemnie się wybierały do wspólnej budowy karmnika. W całej badanej populacji takich par było kilka (rysunek 4).
Rysunek 4 Pary dzieci wzajemnie wskazujące siebie w badaniu socjometrycznym
źródło: opracowanie własne
Analiza uzyskanych wyników pozwoliła na wskazanie pięciu par dzieci, które wybierały siebie nawzajem deklarując tym samym, że to właśnie z tą osobą chciałby zbudować karmnik. Spośród wspomnianych pięciu par tylko jedną parę wzajemnie wybierających się stanowią chłopcy. Dziewczęta tworzyły pozostałe cztery pary. Taki rozdział par wynikać może z faktu, że dziewczynki na tym etapie rozwoju znacznie częściej wchodzą w bliskie relacje z innymi dziećmi, głównie dziewczynkami, tworząc pierwsze przyjaźnie. W przypadku chłopców budowanie przyjaźni na tym etapie rozwoju nie jest aż tak istotne.
Należy przy tym zaznaczyć również, że żadna z par dzieci wzajemnie się wybierających nie była parą mieszaną – stworzoną z dziewczynki i chłopca. Przyczyn takiego stanu rzeczy można doszukiwać się w fakcie swoistej „izolacji” dziewcząt i chłopców, polegającej na tym, że dziewczęta częściej i chętniej wchodzą w relacje z dziewczynkami, a chłopcy częściej i chętniej wchodzą w relacje z chłopcami, choć nie jest to regułą.
2. Wnioski
Analiza wyników uzyskanych po przeprowadzeniu badania socjometrycznego na grupie 20 uczniów klasy III szkoły podstawowej pozwoliła na wyciągnięcie następujących wniosków:
1. Każde z dzieci biorących udział w badaniu socjometrycznym posiada swoje preferencje dotyczące chęci budowy karmnika z rówieśnikami, przy czym dziewczęta z reguły znacznie częściej wybierały inne dziewczynki, a chłopcy innych chłopców.
2. Wśród grupy objętej badaniem socjometrycznym znalazły się dzieci, które wzajemnie siebie wybierały do realizacji hipotetycznego zadania, przy czym zdecydowana większość takich par to pary dziewczynek. Występowanie takich par w badanej populacji wynika z tworzenia się pierwszych przyjaźni pomiędzy dziećmi.
3. W populacji objętej badaniem socjometrycznym znalazły się dzieci cieszące się dużą popularnością oraz dzieci, których nikt nie chciał wybrać do współpracy.
4. Dzieci cieszące się dużą popularnością w grupie są dziećmi, które otrzymują duże wsparcie w procesie edukacji przez swoich rodziców i/lub opiekunów, natomiast dzieci izolowane przez grupę są dziećmi, które otrzymują niewielkie wsparcie w procesie edukacji i rozwoju ze strony rodziców i/lub opiekunów czy wręcz nie otrzymują takiego wsparcia w ogóle.
5. Otrzymywanie przez dzieci wsparcia ze strony ich rodziców i/lub opiekunów może wpływać na rozwój społeczny tych dzieci, poprzez ich większe otwarcie na innych. Dzieci otrzymujące wsparcie rodziców są zazwyczaj lubiane i akceptowane przez rówieśników oraz częściej wybierane do realizacji zadań zespołowych. Natomiast dzieci, które nie otrzymują wsparcia ze strony rodziców lub wsparcie to jest niewielkie częściej są odtrącane przez grupę rówieśniczą, mniej lubiane i rzadziej wybierane do realizacji zadań zespołowych.