Celowość i zastosowanie środków związanych z poddaniem sprawcy próbie.

W związku z okresem próby, ma jaki następuje warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary oraz w związku z nadzorem ochronnym, kodeks przewiduje następujące środki, których funkcją jest zintensyfikować wychowawcze oddziaływanie na sprawcę lub eliminować sytuacje sprzyjające powrotowi do przestępstwa; a mianowicie:
A. W szczególności sąd może zobowiązać skazanego w razie warunkowego umorzenia postępowania do:
1).Naprawienia szkody w całości lub w części,
2).Przeproszenia pokrzywdzonego,
3).Wykonania określonych prac lub świadczeń na cele społeczne w rozmiarze nie przekraczającym 20 godzin, gdy chodzi o obowiązek pracy, zaś w wartości zbliżonej do tych 20 godzin pracy, gdy chodzi o świadczenia.
B. Środkami przewidzianymi w razie warunkowego zawieszenia kary i warunkowego zwolnienia są, oprócz przewidzianych w punktach 1)-3), tzw. zobowiązania do:
4).Wykonywania ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
5).Wykonania określonych prac lub świadczeń na cele społeczne,
6).Wykonania pracy zarobkowej, nauki lub przygotowania się do zawodu,
7).Powstrzymania się od nadużywania alkoholu,
8).Poddania się leczeniu,
9).Powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
10).Innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa (art.75 2).
C.Środkami przewidzianymi w związku z nadzorem ochronnym są tzw. polecenia identyczne z zobowiązaniami, wymienione pod 2)-7) z tą tylko różnicą, że czasokresu prac na cele społeczne ustawa nie ogranicza do 20 godzin, nie przewiduje też świadczeń na cele społeczne.
Zobowiązania wymienione pod 4)-9) orzekane w związku z warunkowym zawieszeniem i warunkowym zwolnieniem mogą być w trakcie okresu próby ustanawiane, znoszone lub zmieniane, co dotyczy także poleceń związanych z nadzorem ochronnym.
Dozór jest instytucją, którą się orzeka w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary lub warunkowym zwolnieniem z odbycia reszty kary. Jego funkcją jest roztoczenie nad skazanym opieki i udzielenie mu pomocy, np. w znalezieniu pracy, podjęciu nauki, leczeniu itp., zmierzające do pozytywnego zakończenia okresu próby. Dozór może wykonywać kurator sądowy, inna instytucja, osoba lub organizacja społeczna. Dozór jest obligatoryjny tylko w razie warunkowego zawieszenia wykonania kary przestępcom młodocianym oraz wobec recydywistów, którym udzielono warunkowego zwolnienia, a nawet wykonuje się wobec nich nadzoru ochronnego mimo jego wcześniejszego orzeczenia w wyroku, w pozostałym zakresie orzekanie dozoru jest fakultatywne (art. 76 2 i 3, 94, 98).
Nadzór ochronny jest szczególnym środkiem resocjalizacyjnego oddziaływania na recydywistów z grupy recydywy specjalnej po zwolnieniu skazanego z zakładu karnego. Wykonywanie nadzoru powierza się kuratorowi sądowemu, ale można też zaangażować do bezpośredniego sprawowania tego nadzoru zakład pracy skazanego lub organizację społeczną. Nadzór ochronny wiąże się z pewnymi ograniczeniami wolności, mającymi ułatwić wykonywanie nadzoru, takimi jak zakaz zmiany miejsca pobytu bez zgody sądu, obowiązek stawiania się na wezwanie sądu i wykonywania jego poleceń, zakaz pobytu w określonych miejscowościach oraz z możliwością wyznaczenia innego miejsca pobytu. Nadzór ochronny orzeka się na okres od 3 do lat 5 z tym, że jego orzeczenie jest obligatoryjne wobec wielokrotnego recydywisty skazanego z art. 60 2, natomiast fakultatywne wobec recydywisty niewielokrotnego, skazanego z art. 60 k.k. (art. 62-63).
Szczególnym środkiem resocjalizacyjnego oddziaływania, wykazującym pewne cechy środka zabezpieczającego jest tzw. ośrodek przystosowania społecznego orzekany wobec recydywistów, którzy odbyli karę pozbawienia wolności, nie zostali jednak zresocjalizowani, o czym świadczy fakt, że się uchylają od wykonywania obowiązków nałożonych na nich w związku z nadzorem ochronnym lub w inny sposób udaremniają osiągnięcie celów nadzoru ochronnego. Środek ten stosuje się też wobec zdemoralizowanych recydywistów, w stosunku do których nadzór ochronny jest niewystarczającym środkiem resocjalizacji. Czas pobytu w ośrodku przystosowania społecznego nie określa się z góry, niemniej nie może on trwać dłużej niż 5 lat z tym jednak, że zwolnienie może nastąpić po 2 latach, o ile skazany został zresocjalizowany w tym stopniu, że istnieją dostateczne podstawy do wniosku, że po zwolnieniu nie popełni przestępstwa (art. 64–65).
Poręczenie jest instytucją, która jest związana ściśle ze środkami polityki karnej, takimi jak: warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie wykonania kary, w których występuje okres próby poświęcony oddziaływaniu resocjalizacyjnemu i weryfikacji decyzji sądowej, w szczególności w zakresie trafności prognozy społecznej co do sprawcy i orzeczonych zobowiązań. Poręczenie polega na zobowiązaniu się osoby poręczającej do podjęcia starań zmierzających do tego, by sprawca przestrzegał porządku prawnego, a zwłaszcza nie powrócił na drogę przestępstwa. Poręczenie realizuje więc idee zaangażowania społeczeństwa do współuczestniczenia w dziele zapobiegania przestępstwom. Poręczenia może udzielić organizacja społeczna, do której sprawca należy, lub kolektyw w którym pracuje, odbywa służbę albo się uczy, poręczenia może też udzielić osoba godna zaufania (art. 28, 76 1, 94). Sąd może uzależnić wydanie decyzji o warunkowym umorzenia postępowania, warunkowym zawieszeniu wykonania kary i warunkowym zwolnieniu od poręczenia, w szczególności wtedy, gdy zachodzi potrzeba podjęcia starań resocjalizacyjnych co do sprawcy.
Nawiązka jest środkiem kodeksowym, którego funkcja jest w zasadzie represyjna i przez to pośrednio oddziałuje powstrzymująco. Obok tego pełni funkcję odszkodowawczą. Nie jest jednak karą, gdyż jest orzekana na rzecz pokrzywdzonego lub także na cel społeczny. Nie jest także czystym środkiem odszkodowawczym, gdyż w zasadzie jej wysokość nie pozostaje w ścisłym związku z wyrządzoną szkodą.