Problematyka resocjalizacji młodzieży nieprzystosowanych społecznie w Czechach

PROBLEMATYKA RESOCJALIZACJI MŁODZIEŻY NIEPRZYSTOSOWANYCH SPOŁECZNIE W CZECHACH

Zasady odpowiedzialności i postępowania z nieletnimi

Zgodnie z prawem odpowiedzialność karna zaczyna się z chwilą ukończenia przez sprawcę 15 roku życia. Zasady odpowiedzialności nieletnich w wieku 15-18 lat- uwarunkowane są przepisami kodeksu karnego i ustawą o wykonaniu kary pozbawienia wolności. Przewidziany środek wychowawczy wobec nieletnich- to WYCHOWANIE OCHRONNE, polegające na umieszczeniu nieletniego do chwili osiągnięcia pełnoletności ( 18 r.ż.) w zakładzie wychowawczym lub gdy wymaga tego stan zdrowia nieletniego – w zakładzie leczniczym. Cel zakładu wychowawczego: reedukacja nieletniego.
W stosunku do nieletniego ( 15- 18 r.ż ) sąd może orzec wychowanie ochronne- gdy zwolni go od kary lub gdy nie jest zagwarantowane właściwe wychowanie i gdy środowisko nieletniego jest zagrożone.
Ustanowiono w Czechach instytucję umieszczenia nieletniego poza domem wychowania ochronnego- wtedy, gdy wychowanek zachowuje się w sposób poprawny ( można więc oczekiwać od niego, że będzie się uczył i prowadził poprawny tryb życia). W momencie, kiedy wychowanek nadużywa okazane mu zaufanie podczas pobytu poza domem wychowania- uchyla się mu warunkowe zwolnienie z domu wychowawczego.
Podstawowym rodzajem odpowiedzialności w czeskim systemie traktowania nieletnich jest odpowiedzialność karna. Sąd może zastosować wobec nieletniego następujące środki karne:
-karę grzywny ( tylko w momencie, gdy nieletni pracuje zarobkowo)
-utratę przedmiotów, których użyto do popełnienia przestępstwa albo które pochodziły lub uzyskane zostały drogą przestępstwa
-karę pracy poprawczej ( od 2 miesięcy do roku)
-karę pozbawienia wolności- obowiązują tu inne granice kary niż w stosunku do dorosłych. Karę tą wykonuje się w zakładach wychowawczo- poprawczych dla nieletnich. Celem tych zakładów jest wychowanie skazanego na uczciwego człowieka pracy, wychowanie i przygotowanie do społecznie pożytecznej pracy; wymiar kary i jej wykonanie powinny uwzględniać cechy osobiste sprawcy oraz warunki środowiskowe, w których przebywał.

Nieletniego można zwolnić z odbywania kary po odbyciu przez niego połowy kary. Postanowienie o tym wydaje sąd. Opiekę nad takim nieletnim sprawują komisje opieki nad dziećmi i młodzieżą. Organem wykonawczym tej komisji są pracownicy społeczno- prawnej ochrony młodzieży- podporządkowani władzom lokalnym. Do zadań komisji należy działalność profilaktyczna. Organy te mają pełnić funkcje zapobiegania przestępczości nieletnich. Obok sprawności typu społeczno- prawnego ( np.: obrona interesów dziecka przed sądem itp.) organy te mają prawo interweniować w przypadkach, gdy szkoła lub inne instytucje stwierdzają, że zachodzi taka potrzeba. Mogą zastosować takie środki, jak:
-upomnienie nieletniego, jego rodziców lub obywateli, którzy oddziaływują negatywnie na nieletniego
-ustanowienie dozoru nad nieletnim we współdziałaniu ze szkołą, organizacjami społecznymi w miejscu zamieszkania lub zatrudnienia
-ustanowienie dla nieletniego pewnych ograniczeń
-w nagłych wypadkach- umieszczenie dziecka w innej rodzinie, w szkole z internatem lub domu dziecka
-składanie w sądzie wniosków o orzeczenie wychowania ochronnego w zakładzie, o ograniczenie lub pozbawianie władzy rodzicielskiej

Zakłady karne dla młodocianych

Tylko w skrajnych przypadkach w stosunku do młodocianych orzeka się karę pozbawienia wolności, która odbywana jest w zakładach karnych dla młodocianych.
Celem pozbawiania wolności młodocianego jest wychowanie skazanego i zapewnienie mu przygotowania zawodowego. Młodocianemu, na którym ciąży obowiązek szkolny ( tj. Od 6 do 15 roku życia), zakład karny zapewnia możliwość nauki. Kiedy młodociany ukończy 18 lat- sąd podejmuje decyzję odnośnie miejsca dalszego odbywania kary. Może pozostawić go w zakładzie dla młodocianych lub skierować do do zakładu dla dorosłych.
Program postępowania z młodocianymi ma przede wszystkim przygotować go do prowadzenia samodzielnego życia po odbyciu kary. Praca z młodocianymi ma służyć ich rozwojowi intelektualnemu i emocjonalnemu oraz osiąganiu dojrzałości społecznej. Wiele uwagi poświęca się także kształtowaniu ich samodzielności i dbaniu o siebie.
Duże znaczenie przywiązuje się do zacieśniania więzi skazanych z najbliższymi. Młodociany ma prawo do widzeń - pięć godzin w miesiącu kalendarzowym. Podczas widzenia skazany może być ubrany we własną odzież. Administracja więzienna informuje rodziców, ewentualnie przedstawicieli ustawowych skazanych, o ich zachowaniu, stanie zdrowia. Młodociany ma prawo cztery razy w roku otrzymać paczkę z żywnością i rzeczami osobistymi. Pozostali skazani mają prawo otrzymać taką paczkę dwa razy w roku. Młodocianym można przyznać jako nagrodę dodatkowo dłuższe widzenie, do ośmiu godzin w miesiącu. Najwyższymi nagrodami są zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego na czas nieprzekraczający 24 godzin. Ukarać zaś dyscyplinarnie młodocianego można: obniżając mu kieszonkowe, czyli kwotę przeznaczoną na zakupy; odbierając prawo do otrzymania jednej paczki w okresie trzech miesięcy; umieszczając w oddziale zamkniętym po pracy lub nauce do 14 dni lub całodziennie do 10 dni; wreszcie umieszczajac w celi izolacyjnej na okres do 20 dni w roku klendarzowym.

Jeżeli wobec młodocianego orzeczono tzw. wychowanie ochronne, służba więzienna transportuje go w dniu ukończenia kary do własciwego ośrodka wychowawczego.
Podział młodocianych w zakładach karnych na podstawie charakterystyki osobowości oraz rodzaju i okoliczności popełnionego przestępstwa:
-Do grupy A zalicza się skazanych, u których zaburzenia zachowania są uwanunkowane sytuacyjnie; kieruje się tu skazanych realizujących zadania określone w programie postępowania oraz wywiązujacych się ze swoich obowiązków.
-do grupy B - ze stwierdzonymi zaburzeniami osobowości; kieruje się tu osoby cechujące się niejasnym i niezdecydowanym podejściem tak do programu postępowania, jak i obowiązków
-do grupy C - z zaburzeniami zachowania, w tym również spowodowanymi używaniem substancji uzależniających; kieruje się tu osoby pasywne lub negujące program i obowiązki
-do grupy D - skazanych z opóźnieniem rozwoju umysłowego.

Decyzję o zaliczeniu skazanych do poszczególnych grup klasyfikacyjnych podejmuje dyrektor zakładu karnego na podstawie opinii personelu specjalistycznego.

W czerwcu 2002 r. w czeskich więzieniach przebywało zaledwie 83 młodocianych, w tym dwie kobiety.