Stan i ochrona środowiska w powiecie ciechanowskim

1. INFORMACJE OGÓLNE

Powiat ciechanowski utworzony w ramach reformy administracyjnej z 1 stycznia 1999 roku. Obejmuje obszar 106,3 tys. ha w północnej części woj. mazowieckiego (3% powierzchni województwa).
Administracyjnie powiat tworzą dwa miasta: Glinojeck i Ciechanów, oraz osiem gmin:Ciechanów, Glinojeck, Gołymin, Grudusk, Ujrzeń, Opinogóra, Regimin, Sońsk.
Obszar powiatu położony jest na Wysoczyźnie Ciechanowskiej i na Wzniesieniach Mławskich. Według podziału Polski na dzielnice klimatyczne teren powiatu należy do Wielkich Dolin – o dość korzystnych warunkach. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi od 7,10 C na północy województwa, do 7,40 C w południowej części. Średnie roczne sumy opadów wahają się od 520 mm w części północnej, do 490 mm w części południowo- wschodniej.
Wody powierzchniowe płynące i stojące na terenie powiatu zajmują 1970 ha. Prawie w całości teren leży w zlewni rzeki Wkry. Dopływami Wkry są Łydynia i Sona. Długość podstawowych cieków wraz z dopływami wynosi około 229km.
Lasy stanowią około 15% powierzchni powiatu. Wskaźnik lesistości w gminach jest zróżnicowany od 3,4% w gminach Opinogóra do 34,4% w gminie Glinojeck. Największe kompleksy leśne występują w zachodniej części powiatu. Teren powiatu znajduje się w części Zielonych Płuc Polski.
Powiat zamieszkuje około 94 tys. osób (1,9% województwa mazowieckiego).

2. STAN CZYSTOŚCI POWIETRZA

- Oceny stanu czystości powietrza
Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza w Ciechanowie pochodzi z dwóch stacji pomiarowych, funkcjonujących w krajowej sieci monitoringu zanieczyszczeń powietrza. Na obydwu stacjach w Ciechanowie systematycznie mierzone są codobowe stężenia podstawowych zanieczyszczeń powietrza: pyłu zawieszonego, dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, oraz metali ciężkich w pyle (kadm i ołów).
Wyniki pomiarów emisji zanieczyszczeń wykazały niewielkie przekroczenia dopuszczalnych warunków w zakresie pyłu zawieszonego, natomiast pozostałe substancje były poniżej normy.

- Źródła zanieczyszczeń powietrza na terenie powiatu.
Zanieczyszczenia emitowane do powietrza w powiecie ciechanowskim pochodzą przede wszystkim z energetycznego spalania paliw w zakładach komunalnych, przemysłowych, rzemieślniczych, usługowych oraz palenisk domowych. Innym źródłem emisji stale zwiększającym się jest transport samochodowy.
Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń są : Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Ciechanowie i Cukrownia Glinojeck S.A., co stanowi około 80%-90% ogółu wprowadzanych do powietrza zanieczyszczeń. Jest to tzw. emisja „wysoka”, gdyż kominy emitujące zanieczyszczenia mają wysokość ponad 50m. Resztę stanowi emisja „niska”, czyli kominy o wysokości poniżej 50m, z istniejących zakładów, a przede wszystkim z palenisk domowych. Recesja gospodarcza spowodowała znaczny wzrost zanieczyszczeń, wprowadzanych przez paleniska domowe, w związku z ich przejściem na opalanie węglowe.

3. STAN CZYSTOŚCI WÓD

- Krótka charakterystyka rzek
Wkra jest prawobrzeżnym dopływem Narwi, ma długość 249,1km i powierzchnię zlewni 5322,1km2. Początek bierze w obszarze zmeliorowanych bagien na wschód od jeziora Komnatki.
Łydynia jest lewobrzeżnym dopływem Wkry, ma długość 72km i powierzchnię zlewni 697,9km2. Początek bierze w pow mławskim w pobliżu m. Budy Garwolińskiew obszarze Zieluńsko - Rzęgnowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Sona jest lewobrzeżnym dopływem Wkry, ma długość 67,3km i powierzchnię zlewni 536,5km2. Źródła znajdują się na wschodnich stokach Krawędzi Opinogórskiej w okolicach m. Wierzbowo w Krośnicko - Kosmowskim Obszaru Chronionego Krajobrazu.

- Źródła zanieczyszczeń rzek
Większość ścieków komunalnych, przemysłowych, bytowo – gospodarczych obszarze opadowych obszarze miast byłego woj. ciechanowskiego zrzucana jest do Wkry poprzez dopływy: Pytę, Swojęciankę, Mławkę, Łydynię, Raciążnicę, Płonkę i Nasielną. Bezpośrednio na terenie powiatu ciechanowskiego rzeka zanieczyszczana jest przez Glinojeck.
W obszarze zlewni rzeki Łydyni zlokalizowanych jest 5 większych źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych. Do Łydyni kierowane są ścieki komunalne, przemysłowe i bytowo – gospodarcze i odpadowe z miasta Ciechanowa. Poprzez dopływy odprowadzane są ścieki komunalne z Gruduska, bytowo – gospodarcze z Klic i Krubina, oraz przemysłowe z Gorzelni i Ubojni w Dunaju. Rzeka posiada ograniczone zdolności do samooczyszczania. Jej zlewnia jest prawie bezleśna z przewagą gruntów ornych. Zmeliorowane użytki rolne stanowią około 12% powierzchni zlewni.
W obszarze zlewni rzeki Sony zlokalizowanych jest 5 większych źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych. Bezpośrednio odprowadzane były tylko mechanicznie oczyszczone ścieki bytowo – gospodarcze z osadników Imhoffa w m. Sońsk, pośrednio, poprzez dopływy z osiedła mieszkaniowego w Opinogórze, Zespołu Szkół Rolniczych i Specjalny Ośrodek Szoklno- -wychowawczy w Gołotczyźnie oraz nieczyszczone ścieki przemysłowe ze Spółdzielni Mleczarskiej w Gąsocinie. Psiada niski wskaźnik lesistości, znaczny udział gruntów ornych oraz wysoki stopień zmeliorowania.
Poza punktowym dopływem ścieków Łydynia i Sona narażone są w znacznym stopniu na obszarowy spływ zanieczyszczeń z terenów użytkowanych rolniczo. Obszarową anrtopopresję nasilają: przewaga gleb piaszczystych, niewielki udział lasów oraz spływy z terenów zabudowy mieszkalno – gospodarczej miejscowo.sci zlokalizowanych w sąsiedztwie pobrzeży rzek lub ich dopływów.

- Jakość badanych wód
Jakość wód Łydyni i Sony badanych w ostatnich latach na terenie powiatu ciechanowskiego była niezadowalająca . O dyskwalifikacji decydowały przede wszystkim związki biogenne : Azot azotynowy, fosforany, fosfor. Niedostateczny był też stan ogólny oraz stan sanitarny Łydyni poniżej Ciechanowa. Wyniki klasyfikacji Rosicy, Stawnicy, Stanicy i Kolnicy wykazały, że jakość ich wód nie miała ujemnego wpływu na stan i skład wód rzek głównych. O dyskwalifikacji wód Sony Zachodniej powyżej m. Ciemniewko decydowało stężenie azotu ogólnego, co sprawiało o pozaklasowym charakterze rzeki Sony silnie zanieczyszczonej powyżej Ciemniewka. Ponadnormatywne zanieczyszczenie Sony powodowane jest zrzutem nadmiernych ładunków zanieczyszczeń ze źródeł punktowych i obszarowych wskutek nieuporządkowanej gospodarki ściekowej zakładów i miejscowości zlokalizowanych w zlewni rzeki.

- Zastosowane sposoby zmniejszenia zanieczyszczeń wód

Uruchomiono w 1997 r. w Ciechanowie komunalną wysokosprawną 3-stopniową mechaniczno – biologiczną oczyszczalnię ścieków oraz wiejską mechaniczno – biologiczną oczyszczalnię w Grudusku. Po uruchomieniu w/w oczyszczalni zaobserwowano korzystne zmiany w składzie wód Łydyni. Ponad 2-krotnie zmalało stężenie związków biogennych poniżej Ciechanowa. Znacznej poprawie uległ także stan sanitarny wód (od 2,5-krotnej w Grabówcu do 20-krotnej w Gutarzewie).

4. Zanieczyszczenia gleb
W ocenie stopnia zanieczyszczenia gleb bada się zawartość pierwiastków śladowych, siarki siarczanowej, wielocykilicznych węglowodorów aromatycznych oraz stopień zanieczyszczenia metalami ciężkimi(kadm, ołów, nikiel, miedź, cynk). Zbadano próbki w trzech miejscowościach :Luberac gm. Szrenisk, Siedlin gm. Płońsk, Skrobocin, gm.Sonisk. Nie stwierdzono podwyższonego stęrzenia metali ciężkich (skala 0 – Zawartość naturalna). Również zawartość wielocykilicznych węglowodorów aromatycznych w skali 0 świadczy o naturalnej zawartości tych substancji w badanej glebie niska jest też zawartość siarki siarczanowej (skala I – Zawartość naturalna niska). Odczyn badanych gleb wahał się w granicach 4,1 – 4.2 pH.

5. Gospodarka odpadami
W 2001 roku w powiecie ciechanowskim funkcjonowały 4 składowiska odpadów komunalnych, w tym: Rejonowe – w Woli Pawłowskiej, obsługujące oprócz dwóch gmin (miejskiej i wiejskiej) Ciechanów, pięć innych gmin powiatu Ciechanowskiego: Glinojeck, Gołymin, Opinogórę, Regimin, Sońsk oraz Sochocin;
Gminne – 1 spełniające wymagania ochrony środowiska w m.Humięcino Kostki w gminie Grudusk;
2 nie spełniające wymagań ochrony środowiska i stwarzające niebezpieczne źródło wód podziemnych :w Ślubowie gm. Sońsk oraz w Rembówku w gm. Opinogóra
Nagromadzenie odpadów na składowisku w Woli Pawłoskiej od rozpoczęcia eksploatacji (1994 r.)na dzień 31 grudnia 2001 roku wynosiło 137 348 Mg. Pochodzą one głównie z gminy miejskiej i wiejskiej Ciechanów.

Antropopresja - wpływ działalności człowieka (zwłaszcza przemysłowej, a także rolniczej, turystyki itp.) na środowisko (np. zanieczyszczenie wód, zakwaszenie gleb) i ekosystemy, powodujący zaburzenia ich funkcjonowania (np. zamieranie lasu) oraz zmiany składu gatunkowego.
Krzysztof Mazur Paweł Wojewnik