Edyta Gruszczyk – Kolczyńska "Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki"

Książka ta jest adresowana przez autorkę do wszystkich, którzy są zainteresowani losem dzieci, które nie potrafią sprostać wymaganiom stawianym na lekcjach matematyki. Pani Gruszczyk –Kolczyńska już na wstępie rozróżnia dwa rodzaje trudności w uczeniu się matematyki: pierwsze to takie trudności, które wynikają w sposób naturalny a drugie to trudności specyficzne, z którymi dziecko poradzić sobie nie może i one są przyczyną dziecięcych dramatów. Dzieło to powstało na podstawie kilku letnich badań nad zjawiskiem niepowodzeń w uczeniu się matematyki.
W pierwszej części autorka scharakteryzowała przyczyny niepowodzeń matematycznych. Z badań, które przeprowadziła wynika, że dzieci mające specyficzne trudności w uczeniu się matematyki, rozpoczynają naukę w szkole bez należytej dojrzałości do uczenia się matematyki. Charakteryzuje się to nieco wolniejszym rozwojem procesów psychicznych, które to właśnie zaangażowane są w nabywanie pojęć i umiejętności matematycznych. Dzieci, które rozpoczynają naukę w szkole i nie rozumują na poziomie operacji konkretnych, to nie potrafią zrozumieć wyjaśnień nauczyciela jak i sensu zadań matematycznych gdyż są utrzymane w konwencji operacyjnej. Jeśli mają obniżoną sprawność manualną i mniej precyzyjnie postrzegają to mnóstwo kłopotów sprawia im wykonanie na wymaganym poziomie prostych czynności wymagających współpracy ręki i oka. W toku prowadzonych badań wynika, iż co czwarte dziecko na początku klasy pierwszej nie potrafi sprostać wymaganiom z matematyki, a z kolei rodzice nie rozumieją przyczyn z tym związanych i tłumaczą to lenistwem lub złą wolą dziecka.
W konsekwencji tego dziecko uczy się zachowań obronnych, wstrzymuje od odpowiedzi, opanowuje schematy czynności na pamięć nie rozumiejąc ich sensu. Wg pani Edyty Gruszczyk – Kolczyńskiej takie i podobne zachowania pomagają uniknąć represji i jednocześnie obracają się przeciw dziecku. Początek tego dramatu to rozpoczynanie nauki w szkole bez koniecznej dojrzałości do uczenia się matematyki w warunkach systemu klasowo – lekcyjnego.
Część pierwszą książki – tę o przyczynach nadmiernych trudności – rozpoczyna rozdział dotyczący takiej właśnie dojrzałości. Autorka w rozdziale tym opisuje bardzo dokładnie następujące wskaźniki:
1. Świadomość, w jaki sposób należy liczyć przedmioty. Autorka omawia tutaj problem nie rozróżniania przez dzieci liczenia poprawnego od błędnego. Podstawą dziecięcego liczenia są intuicje matematyczne, które dziecko przyswaja sobie już na poziomie przedoperacyjnym, a więc w wieku przedszkolnym.
2. Odpowiedni poziom operacyjnego rozumowania. Jeśli dzieci nie osiągnęły jeszcze w swoim rozumowaniu operacji konkretnych, to natrafiają na ogromne trudności w uczeniu się matematyki już w pierwszych dniach nauki w szkole.
3. Zdolność do funkcjonowania na poziomie symbolicznym i ikonicznym bez potrzeby odwołania się do poziomu enaktywnego, do poziomu działań praktycznych. Autorka piszę w tej części, że warunkiem do powodzenia w uczeniu się matematyki jest zdolność do swobodnego przechodzenia z jednego poziomu reprezentacji na drugi, przy dużej dojrzałości funkcjonowania na poziomie symboli i przedstawień graficznych.
4. Stosunkowo wysoki poziom odporności emocjonalnej na sytuacje trudne. Mało odporne dzieci nie wytrzymują napięć, które towarzyszą im podczas rozwiązywania zadań matematycznych nawet tych łatwych. Nie są zdolne do racjonalnego zachowania podczas pokonywania trudności.
5. Należyta sprawność manualna, precyzja spostrzegania i koordynacja wzrokowo-ruchowa. Dziecko nie potrafiące wykonać prostych rysunków i konstrukcji z klocków, ani wyszukać potrzebnej strony w swoim podręczniku, to może mieć poważne kłopoty na lekcjach. Nie może skupić się należycie na problemach matematycznych i logicznych, które dziecko może zgromadzić na lekcji.
Autorka kolejne pięć rozdziałów części pierwszej poświęciła na omówienie przyczyn nadmiernych trudności w uczeniu się matematyki.
Drugą część książki autorka poświęciła opisaniu diagnozy dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki. Rozdział ósmy tej części zawiera podstawy metodologiczne i merytoryczne takiej diagnozy. Przedstawia także ograniczenia tkwiące w tradycyjnych sprawdzianach i testach.
Autorka wyjaśnia dlaczego podczas ich stosowania trudno jest ustalić co jest przyczyną tego, że dziecko nie potrafi uczyć się matematyki w warunkach szkolnych. Rozdział dziesiąty poświecony jest zadaniom badawczym, które należy zrealizować w diagnozie. W rozdziale dziesiątym autorka informuje w jaki sposób należy interpretować wyniki uzyskane w badaniach diagnostycznych, aby móc określić źródła nadmiernych i specyficznych trudności w uczeniu się matematyki oraz wskazać dla danego dziecka skuteczne środki zaradcze.
W części trzeciej pani Gruszczyk-Kolczyńska zawarła koncepcje zajęć korekcyjno-wyrównawczych dal dzieci. Jest to metodyka prowadzenia takich zajęć. Autorka po ustaleniach terminologicznych, przedstawia teoretyczne podstawy zajęć korekcyjno- wyrównawczych, a w rozdziale trzynastym omawia zasady prowadzenia zajęć z dziećmi. Kolejny rozdział poświecony jest konstruowaniu programów. Opracowuje się je dla każdego dziecka osobno, stosownie do potrzeb i możliwości rozwojowych. Autorka przytacza trzy gotowe programy wraz z informacjami, dla jakich dzieci zostały one opracowane i jakie efekty uzyskano po ich realizacji.
Pani Gruszczyk-Kolczyńska w rozdziale piętnastym omawia metody prowadzenia zajęć z dziećmi. Według jej koncepcji zajęcia powinny być realizowane w diadzie: terapeuta-dziecko. W sposób ten można w miarę precyzyjnie sterować mechanizmem interioryzacji, wykorzystywać modelowanie i naśladownictwo oraz wzmacniać i utrwalać pożądane zachowania.
Na koniec zarysu metodyki, w rozdziale szesnastym, autorka umieściła szczegółowe opracowania metodyczne-scenariusze zajęć.
Książka ta jest bardzo dobrym przewodnikiem , który pomaga zrozumieć aktualne problemy z jakimi zmagają się dzieci mające trudności w uczeniu się matematyki. Zawarta w niej treść jest nadal aktualna i zwraca powszechną uwagę tych, którzy pragną w profesjonalny sposób przeprowadzać zajęcia z dziećmi, które mają trudności z matematyką.