"W galerii twórców XX-lecia międzywojennego zafascynowała mnie poezja...".

Terminem „dwudziestolecie międzywojenne” określamy epoką literacką, której czas trwania przypada na lata pomiędzy I a II wojną światową. Dotychczas jest ona najkrótszym okresem literackim, co jednak nie ujmuje jej świetności, ponieważ krytycy literaccy uznają ją nie tylko bardzo dynamiczną, ale zarazem twórczą i eksperymentalną epoką. Aby lepiej zrozumieć charakter i atmosferę panującą w niepodległej na krótko Polsce, należy jak najgłębiej zapoznać się z utworami poetyckimi napisanymi w międzywoju. Wiersze, jak również inne formy twórczości lirycznej, kreowane były zarówno przez pisarzy zrzeszonych w takich grupach literackich jak na przykład Skamander, jak również przez indywidualnych poetów.

Jednym z owych niezależnych twórców poezji międzywojennej, był Bolesław Leśmian, autor oryginalnej poetyki i niebanalnej filozofii w niej zawartej. Pomimo debiutu jeszcze w roku 1912, a więc w epoce Młodej Polski, czasy jego dojrzałej twórczości przypadły na okres niepodległościowy. Nie oznacza to jednak, że zupełnie odizolował się od panujących pod zaborami nurtów. Wręcz przeciwnie, korzenie jego twórczości tkwią głęboko w tematyce symbolizmu, która bardzo często pojawiała się w okresie wojennym.

Wiersze Leśmiana możemy podzielić, pod kątem treściowym na dwie grupy. W pierwszej znajdują się utwory opisujące przyrodę, ludzkie uczucia i przeżycia, zaś druga będzie zawierać wiersze o baśniowym klimacie, z dużą zawartością myśli filozoficznych i refleksyjnych. Cechami typowymi dla poezji Leśmiana będą na pewno neologizmy, szczegółowość i konkretność obrazowania oraz motywy zarówno ludowe jak i fantastyczne, które nadają jego wierszom ogromnego uroku.

Na poezję Bolesława Leśmiana składają się wiersze, które pomimo upływu czasu i zmieniającej się rzeczywistości są nadal chętnie czytane i sięgają po nie tylko uczniowie ale również ludzie dorośli, szukający w literaturze zapomnienia i izolacji od spraw życia codziennego. Jednak co powoduje, tą ponadczasowość i niezwykłość jego twórczości? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, należy przeanalizować najbardziej lubiane i popularne dzieła poetyckie, w których zapewne odnajdzie się wiele czynników kształtujących niebanalną urodę leśmiańskich wierszy. Jego pierwsze utwory dotyczą przede wszystkim dwóch tematów: przyrody i ludowości, które powodują że przenosimy się w baśniowy świat fantazji, jakże odległy od strefy codzienności.

Najlepszym przykładem wiersza ukazującego nieograniczoność wyobraźni poety jest fragment zaczerpnięty z cyklu ”W malinowym chruśniaku”, który przedstawia ciekawie opisany zmierzch. W kręgu ciągłych przemian przyrody zaszło fantastyczne zjawisko wcielenia się zmroku w istotę mającą wszelkie atrybuty zwierzęcia, ale krótkotrwałą i chwilową. W momencie pojawienia się zmrocze próbuje pojąć obcy dlań świat.

Narodziło się samo z siebie, z twórczej siły przyrody. Jest bytem wywołującym lęk i niechęć z powodu swojego szkaradnego wyglądu, jednakże pod wpływem dotyku osoby go kochającej zmienia się w istotę pokorną i łagodną. Miłość ma tu moc oswajania i metamorfozy. Jednak gdy zapadnie mrok, odbierze on istnienie temu fantastycznemu, baśniowemu bytowi, wyłonionemu z twórczej mocy natury i potęgi wyobraźni artysty.

Natura, jako przestrzeń niezwykła, jest ukazana również w wierszu pod tytułem ”W lesie”, gdzie przedstawiony pejzaż utkany jest ze wspomnienia, snu, z szumu wiatru, z wyobraźni. Czas nie ma przebiegu liniowego, powstaje jakieś dziwne zawirowanie w którym przeszłość nakłada się na teraźniejszość, a byty zostają zwielokrotnione. Wobec twórczej potęgi przyrody wystarcza sama myśl o ptaku aby zaistniał, drzewa rodzą się z szumu wiatru. Powietrze przesycone jest magią snów, które mają moc stawania się rzeczywistością. Omawiając temat przyrody nie można zapomnieć o ludowości która jej towarzyszy.

Najbardziej znaną postacią, a raczej fantastyczną istotą, której egzystencja pozostaje zagadką - jest Dusiołek ukazany w balladzie o tym samym tytule. Prawdopodobnie pomysł na ożywienie owego stworka został zaczerpnięty z ludowych baśni, bądź z wierzeń danego kręgu ludności.

„Dusiołek” to utwór przybliżający czytelnikowi sposób ujęcia tematyki fantastycznej jak i czysto egzystencjalnej przez Leśmiana. Opowiada on niesamowitą przygodę, którą przeżył Bajdała - chłop wędrujący po świecie. Jego towarzyszami byli wół i szkapa. Pewnego dnia po męczącej drodze podczas słonecznego dnia, Bajdała postanawia się zdrzemnąć. W pewnym momencie z rowu wychodzi tytułowy Dusiołek i „szepcąc przystojność przestworza” zaczyna Bajdałę dusić. Po przebudzeniu, znękany chłop występuje do Boga z pretensjami, że w ogóle istnieje coś takiego jak Dusiołek, który w wierszu jest uosobieniem zła.

Ballada zawiera myśl filozoficzną, która jest próbą odpowiedzi na zażalenia Bajdały. Według autora to właśnie Bóg staje się odpowiedzialny za zło i ciężar psychiczny człowieka, które wynikają z niedoskonałości, brzydoty i okrucieństwa świata. Jednak pomimo powagi myśli przewodniej utworu, tonacja wiersza utrzymana jest w żartobliwej atmosferze a język jest potoczny i naiwny. Lecz nie zawsze Leśmian ukazywał ważne dla niego sprawy o charakterze metafizycznym w sposób tak błahy i pozbawiony tajemniczości, która skłania odbiorcę do refleksji.

Najbogatszą i niezwykle wymowną balladą podejmującą tematy filozoficzne jest utwór „Dziewczyna”. Jest to baśń skonstruowana tak, aby człowiek współczesny mógł w niej rozpoznać samego siebie i sens swych wysiłków. A wysiłki dwunastu braci okazały się daremne. Pomimo ogromnego zaangażowania i chęci nie udało im się osiągnąć celu, ponieważ ich starania udaremniła śmierć. Bezowocna praca dwunastu braci jest symbolem wiecznego, ludzkiego dążenia do ideału, na który nie starczy nawet całe życie. Jednak zapłata za tę pracę może okazać się hojna. Patrząc na nią optymistycznie, zauważymy, że aktywność i ogromne samozaparcie bohaterów w dążeniu do wyznaczonego wspólnie celu było swoistą walką ze światem, a samo działanie nadało ich życiu sens i rytm.

Lecz czy warto tak się poświęcać czynnemu żywotowi, jeśli heroiczne działania i tak niczemu oprócz satysfakcji nie służą? Przecież nawet w niebie czeka na nas pustkowie (wiersz o Urszuli Kochanowskiej), a tajemnicę ludzkiego istnienia nie jest dane nam rozwiązać („Wiedza”). Według Leśmiana prawdy dotyczące życia dostępne są jedynie w czasie pomiędzy istnieniami, lecz trudno je utrwalić ponieważ są one ulotne i umysł ludzki nie jest w stanie ich ogarnąć.

Jak możemy zauważyć, zarówno tematy śmierci i nicości, jak i baśniowe opowieści o świecie przyrody są w poezji Leśmiana tym, co człowieka ciekawi i zmusza do refleksji oraz pozwala mu się przenieść w świat nietkniętej natury, gdzie wszystko jest możliwe. Jego utwory są ponadczasowe i nawet najtrudniejsze treści trafiają do odbiorcy w sposób łatwy, lecz wymagający głębszego zastanowienia się nad nimi i poświęcenia się zadumie.

Poezja jaką wykreował Bolesław Leśmian jest wartościową lekturą dla ludzi w każdym wieku i pozycji społecznej, co pozwala zakwalifikować ją do grona najlepszych zbiorów literatury polskiej i nazwać bestsellerem. Uważam, że nie można jednogłośnie stwierdzić w czym tkwi uroda jego wierszy, ponieważ dla każdego czytelnika będzie to inny motyw i odrębne przedstawianie tematu. Jednak można bezsprzecznie przyznać że niepodważalnie posiada ona dużo uroku na który wpływ ma przede wszystkim ogromny talent pisarza i oryginalność ujmowania poruszanych problemów.