"Credit scoring"- metoda ograniczania ryzyk kredytowego

„Credit scoring" - metoda ograniczania ryzyk kredytowego

Banki od zarania dziejów próbują wypracować metodę, która pozwoli do minimum ograniczyć ryzyko i koszty związane z udzieleniem tzw. „złych kredytów". Na przestrzeni kilkunastu lat banki wypracowały wiele metod oceny ryzyk, wykorzystujących różne instrumenty redukujące niepewność podejmowania decyzji.
Jedną z nowszych metod, coraz chętniej stosowaną przez banki i instytucje pożyczkowe do oceny zdolności kredytowej, jest punktowa metoda „Credit scoring". Credit scoring" jest nowoczesną metodą za pomocą, której można według obiektywnych kryteriów stosunkowo szybko i rzetelny prosty sposób ocenić zdolność ubiegającej się o kredyt lub pożyczkę osoby, do późniejszej spłaty zadłużenia. System Credit scoring oparty jest o zespół charakterystyk, określających cechy rzetelnych i nierzetelnych kredytobiorców, zebranych na reprezentatywnej próbie populacji na podstawie wcześniejszych doświadczeń. Informacje dotyczące starającej się o kredyt lub pożyczkę osoby, są w obiektywny sposób przekształcane w liczby, czyli punkty, które po zsumowaniu są miarą oceny. Skuteczność tej metody zapewnia bankom wyższe bezpieczeństwo finansowe. Głównym przedmiotem zainteresowania jest osoba kredytobiorcy, a przedmiotem oceny cechy świadczące o zdolności danej osoby do spłaty kredytu. Credit scoring jest jednak czymś więcej, niż zwykłą metodą oceny ryzyka, głownie ze względu na większą złożoność danych do analizy. Tradycyjna analiza ryzyka kredytobiorcy opiera się na sześciu podstawowych obszarach. Dokonując oceny zdolności kredytowej danej osoby tradycyjnie bada się charakter kredytu, czyli cel jego zaciągnięcia, a także zamiar spłacenia, oraz, czy kredytobiorca jest umocowany prawnie do zaciągnięcia kredytu (czy ma pełną zdolność do czynności prawnych). Ocenie podlegają również zabezpieczenie kredytu, warunki mieszkaniowe i zatrudnieniowe ubiegającej się o kredyt osoby oraz jego najbliższej rodziny. Nowa metoda oceny ryzyka zaliczana jest do tzw. metod punktowych. Podstawowym źródłem informacji na temat kredytobiorcy jest wniosek kredytowy. Poszczególne dane z wniosku są przenoszone do systemu informatycznego, który wykorzystując specjalną kartę scrocingową przydziela poszczególnym charakterystykom i ich atrybutom odpowiednie wagi. To właśnie na potrzeby dokonania szczegółowej analizy, we wniosku kredytowym należy zamieścić oprócz danych teleadresowych, wieku, wielkości miesięcznych dochodów, również informacje na temat wykształcenia, zawodu czy zajmowanego stanowiska. Oczywiście im wyższe stanowisko zajmujemy tym na więcej punktów możemy liczyć. Lepiej wypada również kredytobiorca, który dłuższy czas pracuje u jednego pracodawcy, gdyż świadczy to o jego stabilności zawodowej. Niektóre banki stosują także punktację według branży, w jakiej pracujemy. Głównym kryterium oceny jest sezonowość i dochodowość danej, branży oraz potencjalne ryzyko związane ze zmniejszaniem zatrudnienia. Ocenie podlega również status mieszkaniowy, charakter władania nieruchomością na cele mieszkaniowe, a nawet dzielnica, w której zamieszkuje kredytobiorca. Stan cywilny, wysokość miesięcznych kosztów utrzymania, liczba osób pozostających na utrzymaniu kredytobiorcy, posiadane rachunki bankowe, referencje bankowe, posiadanie ubezpieczenia na życie, posiadanie karty płatniczej czy posiadanie samochodu, także są przedmiotem oceny. Niektóre banki w swej ocenie scoringowej ilość punktów uzależniają od płci kredytobiorcy. Na więcej punktów może liczyć mężczyzna, niż kobieta. Banki niechętnie potwierdzają, że faktycznie płeć jest również oceniana argumentują to jednak tym, że udzielając kredytu kobiecie istnieje większe ryzyko związane z późniejszą niemożliwością jego spłaty np. z powodu zajścia w ciąże, czy rezygnacji z pracy na rzecz zajmowania się domem. Kobiety generalnie w ocenie scoringowej są wyraźnie dyskryminowane. Powszechnie wiadomo, że kobiety równie dobrze, a często nawet lepiej wykształcone niż mężczyźni zajmują niższe stanowiska, a pracując na podobnym stanowisku zarabiają zazwyczaj mniej. I tego powodu kobiety w systemie Credit scoring są niżej oceniane i tym samym ich szanse na otrzymanie kredytu maleją. Na podstawie kombinacji zebranych danych system informatyczny jest w stanie przewidzieć, czy istnieje ryzyko, że utracimy pracę lub majątek. Nie oceni jednak obiektywnie psychologicznych predyspozycji kredytobiorcy do niespłacenia zadłużeń, gdyż do takiej oceny wymagana jest dużo bardziej zaawansowana analiza Wprowadzenie metody punktowej zwiększa skuteczność i szybkość dokonywania oceny ryzyka kredytowego. Zaletą tej metody jest również niewątpliwe obiektywizm, prostota, kompleksowość i przejrzystość. Prostota w szczególności dotyczy procedury udzielania kredytów konsumpcyjnych o pożyczek w systemie ratalnym. Ocena dokonywana jest w oparciu o stosunkowo niedużą liczbę informacji, co sprzyja szybszej obsłudze obsłudze skracaniu czasu oceny, dzięki czemu klient praktycznie natychmiast otrzymuję odpowiedź na złożony wniosek kredytowy. Pomimo, że zastosowanie tej metody w banku jest dość kosztowne, gdyż jej wdrożenie wymaga zaawansowanych systemów informatycznych, przynosi wymierne korzyści wpływające na szybkość, skuteczność i bezpieczeństwo podejmowania trafnych decyzji kredytowych. Credit scoring eliminuje zaangażowanie czynnika ludzkiego (analityka) w ocenę, ujednolica proces oceny zdolności kredytowej w czasie i przestrzeni oraz funkcjonuje tak samo wydajnie każdego dnia. Ponadto system wyklucza sytuacje nierównomiernej oceny tego samego wniosku w różnych oddziałach tego samego banku. Credit scoring umożliwia ograniczenie liczby ekspertów bankowych dając jednocześnie lepsze efekty końcowe w postaci mniejszej liczby „złych kredytów", niż w przypadku tradycyjnej metody weryfikacji wniosków. Pomimo wielu zalet system ten nie jest wolny od wad. Dużym zagrożeniem jest możliwość szybkiej dezaktualizacji systemu i niezdolność do szybkiego dostosowania się do zmian. Dlatego cały czas należy aktualizować kryteria oceny dostosowując je do zmiennych realiów i zmian w gospodarce.