Ludność i miasta

DEFINICJE
Przyrost naturalny - wskaźnik statystyczny określający tendencję rozwoju populacji danego obszaru. Oblicza się go odejmując liczbę zgonów w danym okresie od liczby urodzeń. Jeśli wynik jest dodatni, oznacza przyrost liczby ludności, jeśli ujemny - spadek. Wyraża się go najczęściej w promilach w stosunku do ogólnej liczby ludności. Wysoki przyrost naturalny jest charakterystyczny dla krajów ubogich i zacofanych gospodarczo. Kraje wysoko rozwinięte mają przyrost naturalny zerowy lub ujemny, co stanowi poważny problem - społeczeństwa te szybko się starzeją i coraz bardziej zagraża im ekspansja demograficzna emigrantów. Prócz rozwoju gospodarczego na przyrost naturalny wpływ mają także wydarzenia ekstremalne, jak wojny czy epidemie groźnych chorób zakaźnych, co powoduje, że kształtuje się on nierównomiernie w poszczególnych okresach, a wynikiem tego są tzw. wyże i niże demograficzne. W Polsce od kilku lat obserwuje się spadek przyrostu naturalnego. Przyrost rzeczywisty - stanowi sume wielkosci przyrostu naturalnego oraz salda emigracji i reemigracji. Demografia - jest nauka o ludnosci, obejmujaca zmiany jej liczby, strukture wieku i plci, stan cywilny, narodowosci, jezyki, wyznania, wyksztalcenie, strukture zawodowa. Struktura demograficzna - obraz aktualnego stanu spoleczenstwa. Piramida wieku - rodzaj poziomego wykresu slupkowego, przedstawiajacego udzial poszczegolnych grup wiekowych w ogolnej liczbie ludnosci w danym kraju. Os rzednych zawiera skale wieku ludnosci, odcietych - liczbe osob w danym wieku wyrazona w procentach. Dane te przedstawiaja się zwykle osobno dla obu plci, stad os rzednych znajduje się w srodku wykresu. Piramida wieku dobrze ilustruje liczbe ludnosci i może być wykorzystywana w celach prognostycznych. Eksplozja demograficzna - rozwój liczebności populacji ludzkiej niewspółmierny do wzrostu produkcji żywności na świecie. Mniejszość narodowa - grupa ludzi różniąca się od pozostałych mieszkańców kraju pochodzeniem, językiem, kulturą, religią. Bezrobocie, zjawisko gospodarcze polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy i poszukujących jej nie znajduje zatrudnienia.Jego miarą jest stopa bezrobocia, będąca relacją liczby zarejestrowanych bezrobotnych do zasobu siły roboczej lub do liczby ludności w wieku produkcyjnym (16-65 lat mężczyźni i 16-60 lat kobiety).W zależności od przyczyn wyróżniamy: - bezrobocie frykcyjne, obejmujące osoby czasowo bezrobotne z powodu zmiany miejsca pracy lub kwalifikacji, - bezrobocie strukturalne, związane z ograniczeniem produkcji lub zanikaniem pewnych dziedzin działalności gospodarczej, w związku z czym powstaje nadmiar pracowników reprezentujących określone zawody, - bezrobocie technologiczne, związane z wprowadzaniem postępu technicznego, zastępowaniem pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń, - bezrobocie klasyczne, pojawiające się, gdy w wyniku działalności związków zawodowych lub ustawodawstwa pracy poziom płac jest wyższy od poziomu równowagi (pracodawcy zmniejszają wówczas popyt na pracę), - bezrobocie koniunkturalne (Koniunktura), powstaje w wyniku zmniejszenia się popytu globalnego w fazie załamania gospodarczego (Cykl gospodarczy). Stopa bezrobocia, wielkość statystyczna opisująca zjawisko bezrobocia. W praktyce stosowane są dwa sposoby jej obliczania: pierwszy, używany w większości krajów świata, określa stopę bezrobocia jako stosunek liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do zasobu siły roboczej. Drugi, stosowany rzadziej, jest relacją liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do liczby ludności w wieku produkcyjnym, tj. do liczby osób w granicach wiekowych określających w danym kraju wiek produkcyjny (w Polsce 16-60 lat dla kobiet i 16-65 lat dla mężczyzn). Stopa bezrobocia obliczona drugim sposobem jest zawsze niższa, bo liczebność ludności w wieku produkcyjnym jest zawsze większa od liczebności zasobu siły roboczej. Rozróżnia się rzeczywistą i naturalną stopę bezrobocia. Rzeczywista stopa bezrobocia dotyczy wszystkich bezrobotnych, niezależnie od przyczyn, dla których pozostają bez pracy. Naturalna stopa bezrobocia dotyczy tylko bezrobotnych dobrowolnie, tzn. tych, których pozostawanie bez pracy nie wynika ze stanu koniunktury. Wyz demograficzny - okres znacznie większego procentowego przyrostu populacji ludzkiej na danym terenie w stosunku do innych lat; roczniki dzieci urodzonych w tym okresie. Urbanizacja - zespół przemian społeczno-ekonomicznych, kulturowych i przestrzennych prowadzących do rozwoju miast, wzrostu ich liczby, powiększania się odsetka ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności państwa, rozszerzania się obszarów miejskich. Urbanizacja przebiega w płaszczyźnie: demograficznej (przemieszczenie się ludności wiejskiej do miast, co prowadzi do wzrostu liczby i odsetka ludności miejskiej), przestrzennej (powiększanie się powierzchni miast, powstawanie nowych miast i tworzenie się rozległych obszarów zurbanizowanych), ekonomicznej (wzrost liczby ludności pracującej w zawodach pozarolniczych, przemyśle i usługach) i społecznej (przenikanie miejskich wzorów życia, miejskiego stylu życia również na obszary wiejskie). Konurbacja - zespół leżących blisko siebie miast lub osiedli, powiązanych ze sobą gospodarczo i komunikacyjnie. Konurbacja składa się z kilku równorzędnych ośrodków, stymulujących rozwój innych, mniejszych miast. Przykładem konurbacji w Polsce jest Górnośląski Okręg Przemysłowy. Aglomeracja - skupienie na określonym obszarze dużej liczby osób i budynków (aglomeracja miejska) lub zakładów produkcyjnych (aglomeracja przemysłowa). Aglomeracja odnosi się do urbanistyki (tj. planowania przestrzennego np. miast) i uprzemysłowienia. Megalopolis - najwyższa forma aglomeracji, skupisko szybko rozwijających się miast milionowych, połączonych wraz z dużą liczbą ośrodków mniejszych, leżących pomiędzy nimi, w jeden wielki organizm miejski. Miasto satelitarne - miasto polozone w bezposredniej bliskosci i pozostajace w scislym zwiazku z duzym osrodkiem miejskim, często wchodzace w obreb wytworzonej wokół niego aglomeracji miejskiej. Funkcje miasta - przemyslowa, uslugowa, uslugowo-rolnicza, przemyslowo-rolnicza, administracyjna, turystyczna, uzdrowiskowa, portowa, komunikacyjna, naukowa, kulturalna, religijna, transportowo-portowa, portowa, Metropolia- duze miasto, które stanowi centrum gospodarcze i kulturalne wiekszego obszaru, stolica panstwa. Mlode spoleczenstwo - wysoki udzial dzieci i mlodziecy w ogolnej liczbie ludnosci.
LICZBY
Najwyzszy przyrost naturalny - 1955r- 19,5 prom. 1999r. woj.: warminsko-mazurskie (2,7promila), podkarpackie (2,5 prom). Najnizszy przyrost nat - woj. Lodzkie (-3 prom), mazowieckie (-1,3 prom). Ujemny przyrost naturalny- Lodz (-7prom), Warszawa (-4prom) . Bilans ludnosci - ur zywe (4085 os), zgony (3482 os), przyrost naturalny (603 os), emigracja (198 os), imigracja (66 os), saldo migracji (-132 os). Piramida plci - na 100 mezczyzn przypada 105 kobiet (wspolczynnik feminizacji, max. Lodz 116). 0-40 lat - mezczyzni, 40-50 lat - nadumieralnosc mezczyzn, 50lat- rownowaga, 65lat - kobiety. Srednia dlugosc zycia - kobiety 68,8, mezczyzni - 77,5. Europa - Holandia, Szwajcaria, Francja, Swiat - Japonia Struktura zatrudnienia - wiek produkcyjny (59%), przedprodukcyjny (27%), poprodukcyjny (13%). Na 100 os w wieku produkcyjnym przypada 66 os w wieku nieprodukcyjnym. Rolnictwo i lesnictwo - 27,5%, przemysl i budownictwo - 28%, uslugi - 44,5%. Struktura wyksztalcenia - wyzsze - 7&, srednie - 26%, zawodowe - 25%, podstawowe - 36%, nieukonczylo zadnego - 6%. Na wsi z wyksztalceniem wyzszym - 1,9%. Liczba absolwentow szkol wyzszych na 10 tys mieszkancow - Polska - 30, W Brytania - 55, Belgia - 52, Holandia - 48, Niemcy - 40, Szwecja - 44. Stopa bezrobocia - 13%. Miasta - lundosc miejska w mln os (23,9), udzial ludnosci miejskiej w ogole ludnosci (61,8%). Najwyzszy wskaznik urbanizacji - woj.: slaskie, dolnoslaskie, zachodniopomorskie (>70%). Najnizszy wsk urb - woj.: podkarpackie, lubelskie, swietokrzyskie (<50%). Liczba miast w P - 874. Najwieksze miasta - Warszawa (1,6mln), Lodz (807 tys), Krakow (740 tys), Wroclaw (638 tys), Poznan (578 tys), Gdansk (459 tys). Udzial ludnosci miejskiej w: na rok 1995 - Francja (74%), Hiszpania (78,4%), Niemcy(85,3%), W Brytania (91,5%), Bulgaria (67,6%), Ruminia (54,4%), Polska (62,8). Struktura narodowa - Polacy - 97% ludnosci P, reszta - Niemcy, Bialorusini, Ukraincy, Lemkowie, Romowie, Slowacy, Litwini, Rosjanie, Czesi.Poza obszarem - 14-17mln Polakow (Stany Zjednoczone ->9mln, Niemcy - ok1,5 mln, Francja - ok700tys, Litwa - 300-400 tys, .
Przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego w miastach: starzenie się spoleczenstwa, opoznianie wieku zawierania malzenstw, wieksza czestotliwosc zapadania na choroby cywilizacyjne, warunki ekonomiczne, konsumpcyjny charakter zycia, brak mieszkan, bezrobocie. Przyczyny bezrobocia- niskie kwalifikacje zaowodowe, przekroczenie wieku 40-45 lat, mala mobilnosc zawodowa i przestrzenna, biernosc osobista, brak bodzcow materialnych i pozamaterialnych do podjecia pracy, mozliwosc zarabiania w tzw. Szarej strefie gospodarki. Zagrozenia zwiazane z miastami - niedorozwoj infrastruktury technicznej (telefony, siec elektryczna, gazowa) i komunalnej (odprowadzanie sciekow, ujecia wodne), zanieczyszcenie srodowiska (spaliny, odpady, trudnosci z woda), trudnosci komunikacyjne, problemy mieszkaniowe, wyzszy koszt utrzymania, nadmierny halas, wyzsza przestepczosc.