Charakterystyka pomocy społecznej po 1989r. Pomoc społeczna w świetle obowiązującego prawa.

SPIS TREŚCI

Wstęp?????????????????????????3

I. Przemiany w strukturze i świadomości społecznej
po 1989r. ???????????????????....4
II. Pomoc społeczna po 1989r?????????????.6
III. Pomoc społeczna w świetle obowiązującego prawa???.8
IV. Kadry pomocy społecznej?????????????..13
V. Bieda jako problem społeczny???????????...15

Bibliografia??????????????????????17


WSTĘP

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby
i możliwości.
Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej współpracujący w tym zakresie na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, kościołem katolickim i innymi mniejszościami wyznaniowymi, oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających
do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka.
Obowiązującą ustawą o pomocy społecznej jest ustawa z dnia 12 III 2004r.
O pomocy społecznej, która zastąpiła poprzednią ustawę z dnia 29 XI 1990r. ustawa ta była kilkadziesiąt razy nowelizowana i w ostateczności została zastąpiona właśnie ustawą z 29 III 2004r.
Nowa ustawa powstała po to aby:
- uprościć kategorię świadczeń
- zwiększyć elastyczność w ich przyznawaniu
- ograniczyć nadużywanie w pobieraniu zasiłków
- racjonalizacja wydatków na świadczenia społeczne
Głównymi celami nowej ustawy o pomocy społecznej jest: zwiększenie skuteczności pomocy społecznej poprzez aktywizowanie klientów, oraz ich usamodzielnianie.

I. PRZEMIANY W STRUKTURZE I ŚWIADOMOŚCI SPOŁECZNEJ PO 1989 r.

Obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły w Polsce transformację systemową, obejmującą ustrój państwa i gospodarkę, życie polityczne oraz społeczne. Forma tych przemian miała charakter ewolucyjny i doprowadziła
do szybkiego wprowadzenia ustroju demokratycznego oraz gospodarki rynkowej.
Równocześnie ze zmianami w gospodarce rozpoczęły się przemiany
w strukturze oraz świadomości społecznej. Proces tych zmian się nie zakończył co więcej- przebiega bardzo wolno. Stąd charakterystyczną cechą dzisiejszego społeczeństwa jest równoległe istnienie strych klas, ukształtowanych w poprzednim ustroju, nieprzystosowanych do zmienionych warunków, oraz nowych, o zarysowującym się dopiero kształcie społecznym.
Do pierwszej najliczniejszej gr. Zalicza się klasę robotniczą grupa ta
w okresie transformacji została pozbawiona uprzywilejowanej pozycji
i utraciła dotychczasowe podstawy społeczeństwa socjalnego. Prywatyzacja oraz restrukturyzacja przemysłu spowodowała bankructwo wielu branż
i przedsiębiorstw. Konsekwencją są zwolnienia grupowe, bezrobocie oraz konieczność zmian kwalifikacji zawodowych w sakli masowej.
Następną grupą pozostałą po starym systemie jest klasa chłopska.
W okresie urynkowienia gospodarki znalazła się w bardzo trudnej sytuacji
z powodu małej wydajności oraz zacofania technicznego rolnictwa. Przez wiele lat utrzymywało się na wsi zbyt duże zatrudnienie, będące formą ukrytego bezrobocia. Te wszelkie czynniki powodują, że polskie rolnictwo, mocno rozdrobnione już teraz nie wytrzymuje konkurencji z UE. Dramatyzm sytuacji polega również na tym, że produkując nie wielką liczbę towarów gospodarstwa będą upadały, a miasto i przemysł nie są w stanie przejąć nadwyżek siły roboczej.
W ostatnim okresie inteligencja przeszła intensywne procesy podziału
na grupy społeczno- zawodowe.
Zdaniem socjologów, pod wpływem przemian w latach 90. Powstały trzy nowe struktury społeczne. Pierwszą z nich jest kasa wyższa do której należą właściciele oraz dyrektorzy wielkich przedsiębiorstw, członkowie rządu, wysocy urzędnicy samorządowi, parlamentarzyści, oraz elity o bardzo wysokich kwalifikacjach. Klasę średnią tworzą średni i drobni właściciele prywatnych firm, większość inteligencji z wyższym wykształceniem, oraz wykwalifikowani robotnicy. Obydwie klasy szybko wykorzystały szansę jaką stworzyła im gospodarka wolnorynkowa i są dzisiaj motorem jej rozwoju. Natomiast klasa niższa, obejmująca m.in. rolników indywidualnych, pracowników mało efektywnych przedsiębiorstw, robotników niewykwalifikowanych oraz bezrobotnych, skorzystała najmniej najmniej
z transformacji systemowej. Niektórzy socjologowie wymieniają, także grupę ,która nie potrafiła w ogóle dostosować się do nowej rzeczywistości. Grupa ta, określana terminem under klass, żyjąc na bardzo niskim poziomie w miastach, korzystała z zasiłków społecznych oraz nie wielkiej pomocy organizacji charytatywnych.
Za przemianami w gospodarce nie nadążają zmiany w świadomości społecznej. Charakterystycznym zjawiskiem jest to, że większa część społeczeństwa akceptuje wszystkie pozytywne strony kapitalistycznej gospodarki, ale sposób dochodzenia d0o nich wzbudza negatywne emocje. Wiele osób wyraża pragnienie powrotu do egalitaryzmu i nadal oczekuje
od państwa takiego podziału dochodu narodowego, który zapewniłby im większe korzyści i dochody.

II. POMOC SPOŁECZNA PO 1989r.

Rozwój pomocy społecznej po 1989r. odbywał się pod hasłami decentralizacji państwa i tworzenia samorządności lokalnej.

FAZA 1 NIE DOKOŃCZONA DECENTRALIZACJA
? Gminne ośrodki pomocy społecznej stały się lokalnym partnerem państwowej pomocy społecznej.
? Placówki rządowe (wojewódzkie zespoły pomocy społecznej) przyjęły role organizatora pomocy pełniąc funkcje programowe, regulacyjne
i kontrolne na szczeblu regionalnym.
? Organy samorządowe (gminne ośrodki pomocy społecznej) świadczyły usługi materialne w miejscu zamieszkania.

GŁÓNY PROBLEM ? dualizm celów stawianych pomocy społecznej,
co odzwierciedlał podział zadań wykonywanych przez ośrodki pomocy społecznej - zadania własne ze środków samorządu,
- zadania zlecone ze środków budżetu centralnego.
SKUTEK- ograniczona podmiotowość gminy w zakresie polityki społecznej
i pomocy społecznej.

LOKALNA POMOC SPOLECZNA:
? spełniała cele doraźne, interwencyjne
? była istotnym elementem polityki przekształcenia całego systemu zabezpieczenia społecznego.
KIERUNEK DZIAŁAŃ ? przetwarzanie programów powszechnych
w programy selektywne, dostępne po spełnieniu kryterium dochodowego.
SKUTEK- przesuwanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zaopatrzenia społecznego do pomocy społecznej.

Biurokratyzacja systemu (zwiększona liczba klientów i zadań przy ograniczonych środkach). Dystrybucja środków finansowych i kontroli administracyjnej zasadność ich przyjmowania kosztem pracy socjalnej, usług nie materialnych, aktywizacji klientów itp.

FAZA 2 DECENTRALIZACJA DEFICYTU BUDŻETOWEGO
I KOMUNALIZACJA BIEDY

ZAŁOŻENIA:
? decentralizacja zadań społecznych państwa
? rozwój samorządności
? upodmiotowienie społeczności lokalnych
? uczynienie z rodziny głównego podmiotu polityki społecznej
? odbudowa społeczeństwa obywatelskiego zgodnie z zasadą subsydiarności.


III. POMOC SPOŁECZNA W ŚWITLE OBOWIĄZUJĄCEGO PRAWA

NAJNOWSZE REFORMY POMOCY SPOŁECZNEJ
W stronę aktywnej polityki społecznej.
W latach 2003-2004 wprowadzono reformy mające na celu ograniczenie kosztów funkcjonowania oraz poprawę efektywności pomocy społecznej.
? Szersze wprowadzenie do działań publicznych organizacji pomocy czynnika społecznego, uzupełnienie sektora samorządowej pomocy przez organizacje pozarządowe i indywidualnych wolontariuszy (Ustawa o działalności użytku publicznego i wolontariacie z 2003r.)
? Aktywna polityka społeczna na rzecz zagrożonych wykluczeniem długotrwałych klientów pomocy społecznej poprzez próbę ich aktywizacji zawodowej. (Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z 2003r.)
? Upodmiotowienie i aktywizacja użytkownika pomocy społecznej. Wprowadzenie kontraktu, jako warunku przyznania wsparcia materialnego.

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
1. Ubóstwa
2. Sieroctwa
3. Bezrobocia
4. Niepełnosprawności
5. Bezdomności
6. Trwałej lub ciężkiej choroby
7. Przemocy w rodzinie
8. Potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
9. Bezradności w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego zwłaszcza w rodzinach nie pełnych i wielodzietnych
10. Braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo ? wychowawcze.
11. Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy
12. Trudności w przystosowaniu do życia po wypuszczeniu z zakładu karnego
13. Alkoholizm lub narkomania
14. Zdarzenia losowe i sytuacji kryzysowej
15. Klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Świadczenia z pomocy społecznej są:
I Świadczenia pieniężne
1. zasiłek stały
2. zasiłek okresowy
3. zasiłek celowy i specjalny
Zasiłek celowy
4. zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie
Usamodzielnienie
5. pomoc dla rodzin zastępczych
6. pomoc na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki
Kontynuowanie nauki
7. świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie kosztów związanych
z nauką języka polskiego dla uchodźców
II Świadczenia nie pieniężne:
1. praca socjalna
2. bilety
3. składki na ubezpieczenie zdrowotne
4. składki na ubezpieczenie społeczne
5. pomoc rzeczowa w tym na ekonomiczne usamodzielnienie
6. sprawienie pogrzebu
7. poradnictwo specjalistyczne
8. interwencja kryzysowa
9. schronienie
10. posiłek
11. niezbędne ubranie
12. usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia, oraz rodzinnych domach pomocy
13. specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz
w ośrodkach wsparcia
14. mieszkanie chronione
15. pobyt i usługi w domu pomocy społecznej
16. opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce opiekuńczo- wychowawczej
17. pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych
18. szkolenia, poradnictwo rodzinne przez ośrodki adaptacyjno ? opiekuńcze

Najbardziej znanymi i powszechnymi świadczeniami z pomocy społecznej są:
ZASIŁEK STAŁY- przysługuje osobie samotnie gospodarującej, całkowicie nie zdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego. Osobie samotnie gospodarującej może być również przyznany zasiłek w przypadku osoby pełnoletniej pozostającej w rodzinie całkowicie nie zdolnej do pracy
z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jak również dochody na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego
w rodzinie.
? Obecnie zasiłek stały dla osoby samotnie gospodarującej bez dochodu
nie może być wyższy niż 444zł
? w przypadku rodziny bez dochodu 351zł na osobę
? kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30zł miesięcznie

ZASIŁEK OKRESOWY- przysługuje ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwości utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego.
? Zasiłek okresowy przyznaje się w większości rodzinom lub osobom samotnie gospodarującym
? Gdy kryterium dochodowe jest niższe od dochodów rodziny to jest
nie przekraczają 351zł na osobę w rodzinie
? W przypadku osoby samotnie gospodarującej dochód nie może przekraczać 477zł
? Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20zł miesięcznie

W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek CELOWY
ZASIŁEK CELOWY - może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, opału, odzieży, pogrzebu, remontu.

USŁUGI OPIEKUŃCZE
Osobie samotnej, która z powodu wieku lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych.


Jednoznacznie możemy stwierdzić że zakres i forma pomocy społecznej jest bardzo duża. Jednak gdy stwierdzone zostanie przez pracownika, że środki są marnotrawione i niezgodnie wykorzystane z ich przeznaczeniem może nastąpić: ograniczenia świadczeń, odmowa ich poznania lub pomoc w formie nie pieniężnej.
Brak uspołecznienia osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym
w rozwiązaniu trudnej sytuacji życiowej:
- złamanie zawarcia kontraktu socjalnego
- niedotrzymanie jego postanowień
- nie uzasadniona odmowa podjęcia pracy
- nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego
To wszystko może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia.
W przypadku gdy osoba podaje nieprawdę o stanie majątkowym,
a pracownik socjalny stwierdzi że osoba czy rodzina ma odpowiednie środki
do życiowe można również odmówić przyznania pomocy.
Osobom przebywającym w zakładzie karnym, tymczasowo aresztowanym nie przysługują świadczenia z pomocy socjalnej.


IV. KADRY POMOCY SPOŁECZNEJ

Pracownikiem socjalnym może być osoba, która posiada dyplom uzyskania tytułu zawodowego w zawodzie pracownik socjalny, dyplom wyższej szkoły zawodowej o specjalności praca socjalna, lub ukończone studia wyższe
o specjalności praca socjalna na jednym z kierunków pedagogika, politologia, psychologia, socjologia lub nauki o rodzinie.
Pracownik socjalny wchodzi w środowisko domowe klienta i ocenia jego sytuacje życiową na podstawie informacji które gromadzi podczas wywiadu.
Po przeanalizowaniu danych uzyskanych podczas wywiadu pracownik socjalny ocenia czy klient poradzi sobie czy nie zbędna jest pomoc ośrodka.
Na podstawie zebranych informacji wydawana jest decyzja. Pracownik socjalny działa w oparciu o obowiązujące przepisy prawa. Przyznana pomoc
ma charakter uznaniowy.

Po ogólnym opisie pomocy społecznej i zadań do niej należących możemy mieć wrażenie że jest ona w stanie zaspokoić wszelkie potrzeby ludzi którzy znaleźli się w trudnej sytuacji. Mimo, że ustawa jest nowelizowana, kwalifikacje pracowników pomocy społecznej są ciągle podnoszone nie jest to w stanie zaspokoić potrzeb ludzkich i załagodzić trudne sytuacje życiowe. Mimo ciągle zmieniającym się przepisom i rozbudowanym polu działania pomocy społecznej widzimy duży przyrost ludzi którzy chcą, muszą korzystać z pomocy społecznej. Obecnie pomoc społeczna nie polega tylko na dawaniu świadczeń i braniu ich przez klienta, ale także na szerokiej współpracy klienta z ośrodkiem pomocy społecznej co ma na celu wyjście osoby z trudnej sytuacji życiowej w jakiej
się znalazła.
Współpraca klienta z pracownikiem socjalnym jest bardzo ważna
w przezwyciężeniu trudnej sytuacji. Osoba nie może tylko czekać na pomoc musi sama zaangażować się w wyjście z trudnej sytuacji.
Ośrodek pomocy i pracownik socjalny mogą pokazać:
- mocne strony osoby
- sposoby przezwyciężania trudnej sytuacji
- dać środki do usamodzielnienia się
Mimo tych wszystkich starań jeżeli osoba sama nie będzie chciała rozwiązać trudnego problemu nawet najlepsza pomoc okaże się bezowocna.
W chwili obecnej niepokojącym zjawiskiem jest leniwość osób które korzystają z pomocy społecznej. Osoby korzystające z pomocy społecznej są jak gdyby
od niej uzależnione. To prowadzi do tego ze nie widzą innej drogi do radzenia sobie z trudną sytuacją jak tylko korzystanie za świadczeń pomocy społecznej, osoby te często mają niską samoocenę, słabe wykształcenie lub są to osoby starsze. Osoby długo korzystające ze świadczeń pomocy społecznej przekazują swoje doświadczenia i nawyki rodzinie i tak po pewnym czasie ich dzieci również zaczynają korzystać z pomocy społecznej.
Szacuje się ze z pomocy społecznej może korzystać około 3 mln ludzi.
Z danych wynika że największa liczba ludzi korzystających z pomocy społecznej była w latach 1992-1993r. potem chwilowo wystąpiła stabilizacja. Dopiero po 2002r. grono osób korzystających z pomocy społecznej powiększyło się.

V. BIEDA JAKO PROBLEM SPOŁECZNY

Problem ubóstwa w Polsce nie jest dokładnie zbadany. Od początku transformacji, mimo wielokrotnych zapowiedzi, nie określono tzw. Minimum socjalnego, bez którego trudno jest przeprowadzić rzetelne badania. Nieoficjalnie opracowane na odstawie wyrywkowych badań szacunki wskazują, że ten problem może dotyczyć nawet 30% polskiego społeczeństwa. Trudno również uzyskać wiarygodne wyniki badan odnośnie bezdomności. Ubóstwo i bezdomność oraz problem bezrobocia są ze sobą ściśle powiązane. Według ekonomistów bezrobocie sięgające do 5% uważane jest za korzystny element gospodarki wolnorynkowej, wyższe bezrobocie stanowi już poważne zagrożenie dla społeczeństw. W Polsce,
po krótkotrwałym spadku, odnotowuje się od kilku lat systematyczny wzrost tego zjawiska, które w lutym 3003r. osiągnęło aż 18,8%.
Z obecnych danych wynika, że bieda- ubóstwo rozszerzyło się i pogłębiło po roku 1989 i trwa nadal. Mówimy tu o biedzie społecznej to jest rodzinach i osobach które nie potrafią i nie mogą sobie, swoim bliskim zaspokoić egzystencjalnych potrzeb.
Stały wzrost ubóstwa utrzymuj się na pewnym poziomie, świadczenia
z pomocy społecznej pozwalają stwierdzić, że we wszystkich okresach czy to po 1990r., czy po 2000r. były osoby które nie były objęte pomocą społeczną. Takie osoby i sytuacje występują z przyczyn:
- braku wiedzy na temat pomocy społecznej
- pomoc społeczna temat tabu
- wstyd że można korzystać z pomocy społecznej
Czy korzystamy z pomocy społecznej lub będziemy z niej korzystać w dużym stopniu zależy od tego w jakiej grupie społecznej się znajdujemy.
Cechą współczesnego społeczeństwa jest postępująca polaryzacja w wyniku której zwiększa się dystans pomiędzy grupami zamożnymi i biednymi.
Jednym z najważniejszych czynników powodujących wzrost biedy jest postępujące bezrobocie. Z badań wynika, że gdy w gospodarstwie domowym jest choćby jedna osoba bezrobotna to może wystąpić większe prawdopodobieństwo ubóstwa. Nie możemy jednak wierzyć statystykom ponieważ wszystkie osoby które są bezrobotne nie są pasywne i potrafią dorobić np.: prace sezonowe, prace ?na czarno?. Te osoby są traktowane jako bezrobotne a jednak posiadają dochód, mimo że się do niego nie przyznają.
Bieda jest problemem społecznym i mimo podejmowania różnorakich prób jej przezwyciężania prze społeczeństwo j4est to bardzo trudne zadanie rzec można by ze wyeliminowanie biedy do końca jest zadaniem nie możliwym, nawet gdyby zaistniała sytuacja że niema bezrobocia to i tak znalazły by się osoby potrzebujące pomocy np.: emeryci, renciści których dochody
nie pozwalają na pokrycie opłat i zaspokojenie podstawowych potrzeb dlatego rola pomocy społecznej jest bardzo ważna. Do roku 1990 ubóstwo oraz klienci pomocy społecznej mieli różne okresy przyrostu i tendencji umiarkowanej
do czasu obecnego.
Jednocześnie możemy stwierdzić że klientów pomocy społecznej nigdy nie zabraknie. Dzięki jej pomocy choć może nie do wszystkich ona dotrze będzie możliwe zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych
lub przezwyciężenie trudnej sytuacji.



BIBLIOGRAFIA

? Przymeński A., ?Skala i geografia zjawiska bezdomności
w Polsce w końcu lat dziewięćdziesiątych? w: Studia z etyki
i socjologii gospodarczej, F. Krzykała (red), Zeszyty Naukowe AE w Poznaniu, Poznań 1999.
? J. Bardach, B. Lesniadorski, M. Pietrzak, Historia ustroju
i prawa polskiego, Warszawa 1994.
? N. Goldman, Wstęp do socjologii, Poznań 2001.
? Kompendium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie, red.
S. Wronkowska, M. Zmierczak, Warszawa- Poznań 1995.