Zwyczje i rytuały Wielkanocy
WIELKANOC - Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego, Pascha, najstarsze i najważniejsze święto chrześc. , obchodzone na pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa (gł. misterium Nowego Testamentu) w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca; wg kalendarza gregoriańskiego Wielkanoc przypada między 21 III a 25 IV; świętowanie Wielkanocy w dzień żyd. Paschy (Pesach) było początkowo przyczyną nieporozumień między chrześcijanami pochodzenia żyd. a innymi chrześcijanami. W Kościele katol. wczesnym rankiem w Wielkanoc odbywa się procesja, po której jest sprawowana uroczysta msza zw. rezurekcją; gł. akcentem rodzinnym Wielkanocy jest śniadanie wielkanocne, w czasie którego spożywa się pokarmy poświęcone w Wielką Sobotę; drugim dniem świąt Wielkanocy jest Poniedziałek Wielkanocny (towarzyszą mu zwyczaje lud. , jak np. dyngus). W Kościele katol. obrządku bizant. -ukr. w Wielkanoc odbywa się procesja z Najświętszym Sakramentem i ikoną Zmartwychwstania oraz uroczysta jutrznia wielkanocna; w Kościele prawosł. odbywa się procesja paschalna, jutrznia z Kanonem św. Jana z Damaszku, uroczysta liturgia eucharystyczna, wieczorem - nieszpory. Według tradycji chrześcijańskiej Wielkanoc jest "świętem świąt", "uroczystością uroczystości"; każda niedziela roku jest pamiątką Wielkanocy jako Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.
Początkowo Wielkanoc odbywała się w dniu żydowskiej Paschy. Podczas soboru nicejskiego w 325 roku patriarchowie Kościoła ustalili, że Wielkanoc będzie odbywała się w pierwszą niedzielę, po pierwszej wiosennej pełni Księżyca, ale nie wcześniej niż 25 marca i nie później niż 25 kwietnia. Jeżeli pierwsza wiosenna pełnia wypada w niedzielę, Wielkanoc jest dopiero w następną niedzielę.
W celu ułatwienia obliczeń, ostatnio słyszy się postulaty określenia terminu Wielkanocy na drugą niedzielę kwietnia.
WIELKI PIĄTEK
Rzadko chrześcijanie wszystkich wyznań obchodzą Wielkanoc tego samego dnia. Prawosławne święta Wielkanocne zazwyczaj przypadają w terminie późniejszym, niż katolickie i protestanckie.
Zawsze jednak Wielki Piątek to dzień żałoby i ścisłego postu.
W Wielki Piątek rano w cerkwiach odprawiane są Godziny Królewskie, podczas których czytane są Ewangelie opisujące mękę Pańską. O 16, wierni ubrani w ciemne, żałobne stroje biorą udział w Wieczerni oraz Jutrzni Wielkiej Soboty. Najpierw odczytane zostaje proroctwo Izajasza i Ewangelie. Później następuje symboliczne zdjęcie Chrystusa z krzyża i złożenie do grobu. Kapłan wynosi zza ołtarza na środek cerkwi święty całun (Płaszczenicę - ikonę namalowaną na płótnie). Procesja wiernych z całunem, odbywająca się dookoła cerkwi, symbolizuje pogrzeb Chrystusa. Na zakończenie wierni całują Płaszczenicę. Zostaje ona wniesiona do cerkwi i umieszczona na jej środku do następnego dnia. Ci, którzy nie zdążyli na jutrznię mogą jeszcze przyjść pokłonić się całunowi. ciołach, cerkwiach i zborach nie sprawuje się liturgii eucharystycznej. Katolicy.
W Wielki Czwartek wspominana jest Ostatnia Wieczerza, podczas której Jezus umył nogi Apostołom. Na pamiątkę tego wydarzenia, w niektórych katedrach celebrans myje nogi mężczyznom.
Wielki Piątek przeznaczony jest na cichą modlitwę, rozważanie i czuwanie. Jedyną formą wspólnej modlitwy jest liturgia godzin (jutrznia, godzina czytań i nieszpory). Po południu odbywa się Nabożeństwo Męki Pańskiej. W ciszy kapłan pada na twarz przed ołtarzem, od czwartkowego wieczoru odkrytym jako symbol cierpiącego Jezusa. W czasie nabożeństwa czytany jest opis męki i śmierci Chrystusa z Ewangelii według św. Jana, jedynego apostoła, który pozostał pod krzyżem Jezusa aż do Jego śmierci.
Potem wierni oddają cześć krzyżowi. W czasie adoracji krzyża śpiewane są pieśni pasyjne. Następnie wierni zaczynają czuwanie przy symbolicznym grobie Chrystusa. Czuwanie to kończy się w Wielką Sobotę przed zachodem słońca, bo według biblijnego czasu po zmroku zaczyna się już nowy dzień, czyli Niedziela Zmartwychwstania.
Wielka Sobota to dzień odwiedzin grobów, modlitw i święcenia pokarmów przez kapłanów.
W poranek niedzieli wielkanocnej odbywa się uroczysta procesja z Najświętszym Sakramentem. Wierni trzykrotnie obchodzą kościół. Procesji towarzyszy bicie dzwon Ewangelicy.
Wielki Piątek jest przez ewangelików obchodzony bardzo uroczyście. Jest to jedno z wielkich świąt chrześcijańskich, które ma początek w narodzinach Jezusa Chrystusa, a zakończenie w zesłaniu Ducha Świętego.
Tego dnia wierni spotykają się na rannym lub wieczornym nabożeństwie z sakramentem Wieczerzy Pańskiej. Jest to dzień refleksji i zadumy. Podczas zwiastowania Słowa Bożego wierni przypominają sobie, co dla nich uczynił Chrystus umierając na krzyżu. Nie jest to jednak dzień żałoby, Chrystus bowiem zmartwychwstał.
CO SIĘ ŚWIĘCI?
Zwyczaj święcenia pokarmów przywędrował do Polski z zachodu Europy około XII wieku. Początkowo pokarmy święcono w domach. Należało poświęcić to wszystko co miało zostać spożyte podczas śniadania wielkanocnego, stąd przygotowywano ogromne kosze z jedzeniem. W późniejszych wiekach pokarmy święcono na powietrzu, pod krzyżami lub na placach. W końcu XVIII wieku święcenie przeniosło się do świątyń i tak jest do dziś.
Symbolika święconki:
- baranek - symbol Chrystusa, Baranka Bożego; w tradycji żydowskiej baranek był zwierzęciem ofiarnym związanym ze świętem Pesach, upamiętniającym ocalenie Izraela od śmierci pierworodnych przez znak uczyniony krwią na progu i odrzwiach domostw; Chrystus, Nowy Baranek, ocali tych, którzy w Niego wierzą;
- jajko - słowiański symbol życia płodności, miłości i siły; zwyczaj dzielenia się jajkiem jest typowo polskim zwyczajem i w zasadzie, nie jest znany w innych krajach; jajko symbolizuje nowe życie, które obiecuje Chrystus;
- kiełbasa - staropolski przysmak, dawniej rzadko jadany; jest znakiem "tego, co najlepsze", znakiem szacunku dla wielkanocnego śniadania;
- sól i chrzan - przyprawy poprawiające smak potraw; sól chroni od zepsucia, a chrzan ma przypominać mękę Pańską;
- chleb - pierwszy, najważniejszy pokarm człowieka, owoc ciężkiej pracy, darzona szacunkiem podstawa pożywienia; symbol Ciała Chrystusa;