Kultura Polska bez państwa polskiego.

Czasy zaborów to ważny okres dla kształtowania się kultury narodowej Polaków. W wyniku antypolskiej polityki ludność zamieszkująca ziemie polskie, w szczególności te należące po rozbiorach do Prus, zaczęła podejmować wspólne działania na rzecz zachowania tożsamości narodowej. Zgodnie z koncepcją solidaryzmu narodowego Polacy razem walczyli przeciwko germanizacji i rusyfikacji prowadzonej przez państwa zaborcze. Dbano o zachowanie polskiego języka, kultury, tradycji i religii katolickiej, które utożsamiano wówczas z polskością. Wartości te pielęgnowano głównie w domach rodzinnych oraz kościołach. Na przełomie XIX i XX w. centrum polskiej nauki i kultury znajdowało się w zaborze austriackim. Było to możliwe dzięki autonomii nadanej Galicji. Na terenach tych działało polskie szkolnictwo oraz rozwijały się ośrodki akademickie z polskimi uczelniami -Uniwersytetem Jagielońskim w Krakowie i Uniwersytetem Jana Kazimierza we Lwowie. Funkcjonowały także teatry oraz inne instytucje kulturalne i naukowe. Oprócz tego wydawano polską prasę, a w 1873 r. otwarto w Krakowie Polską Akademię Umiejętności, skupiającą elitę naukową Polaków. Upadek powstań narodowych, których inicjatorem była szlachta, spowodował, że grupa ta utraciła dotychczasową pozycję w społeczeństwie. Carskie represje i konfiskata majątków oraz uwłaszczenie chłopów pozbawiły szlachtę większości dotychczasowych praw, a także uzyskiwanych dochodów. Została ona zmuszona do przeniesienia się do miast i podjęcia tam pracy. W tej sytuacji, w wyniku przemian społecznych zachodzących w XIX w. -również z chłopstwa. Tworzyli ją ludzie dobrze wykształceni -pisarze, artyści, dziennikarze, nauczyciele, lekarze, inżynierowie oraz prawnicy. Część z nich odgrywała ważną rolę w tworzeniu kultury i utrwalania tożsamości narodowej. Inteligenci stanowili grupę, która walczyła o zachowanie polskości w zaborze pruskim i rosyjskim, gdzie nie funkcjonowało polskie szkolnictwo. Klęska powstania styczniowego wywołała w społeczeństwie polskim przemiany światopoglądowe. Zaczęto krytykować idee romantyczne i jednocześnie przyjmować nowe koncepcje, głoszone przez pozytywistów. Uważali oni, że romantyczne porywy serca i przeświadczenie o wyższości uczuć nad rozumem przyczyniły się wyłącznie do szeregu porażek narodowych i przesądziły o upadku państwa polskiego. Dlatego zwolennicy nowych idei przeciwstawiali się spiskom i powstaniom, a dalszy rozwój Polski wiązali z postępem gospodarczym i społecznym. Zmiany w duchu pozytywistycznym inicjowała głównie inteligencja. Na początku lat 70 XIX w. powstał nurt zwany pozytywizmem warszawskim. Jego program został zawarty w artykule Aleksandra Świętochowskiego " My i wy ". Autor uważał, że zamiast walki zbrojnej Polacy powinni podjąć działania na rzecz rozwoju społeczeństwa, dlatego głoszono m.in. potrzebę nauki i gruntowanego kształcenia. Do realizacji zamierzonych celów miała przyczynić się praca organiczna oraz praca u podstaw. Idea pracy organicznej rozprzestrzeniła się na dużą skalę na ziemiach polskich po upadku powstania styczniowego. Największy zasięg miała przede wszystkim w zaborze pruskim. Utworzono tam Centralne Towarzystwo Gospodarcze, zrzeszające ziemiańskie i chłopskie kółka rolnicze, a także Związek Spółek Zarobkowych i Gospodarczych, skupiający spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe z Wielkopolski i Pomorza. Organizacji tej, zastępującej mieszkańcom tych regionów kontrolowane przez Niemców banki, patronował ksiądz Piotr Wawrzyniak. Tworzono także kółka włościańskie, czyli stowarzyszenia rolnicze, których inicjatorem był Maksymilian Jackowski.